K.N. Korteweg - Rechtsbronnen van Woudrichem en Het Land van Altena

INDEX.

N.B.: De getallen verwijzen naar de nummers der bronnen; eventueel tusschen haakjes daarachter geplaatste getallen verwijzen naar de artikelen.

LIJST VAN AFKORTINGEN, GEBEZIGD IN DEN INDEX OP DE PERSOONSNAMEN.

A. = Altena

B. = Babilonienbroek

E. = Emmichoven

G. = Giessen

H. = Holland

R. = Rijswijk

S. = Sleeuwijk

Wa. = Waardhuizen

Wo. = Woudrichem

a. = aartsdiaken

b. = burgemeester

bs. = bisschop

dijkgr. = dijkgraaf

dr. = drossaard

g. = graaf of gravin

h. = heemraad

k. = kanunnik

p. = proost

r. = rechter

rentmr. = rentmeester

s. = schepen

stadh. = stadhouder van de leenen

INDEX OP DE PERSOONSNAMEN

Aalburg, van. Zie: Claes Spierinck. Aart. Zie: Arend.

Abel van Coulster 370, 381, 390.

Abcoude, van. Zie: Sweder; Jacob van Gaesbeek.

Adam van Cleve 307, 341.

— —, Millinc 227, 236.

Adolf, g. van Nieuwenaar en Meurs, heer van A. 415-417. Echtgenoote van -. Zie: Walburg van Nieuwenaar en Meurs.

Adriaan, Mr. 372.

— —, Adriaansz., h. te De Werken 331.

-- — —, 403.

— —, zn, van Anthonis (Doydenz.) 360, 366.

— —, zn. van Aart Colen, s. te Wo. 338.

— —, Dammesz., s. te Wo. 380.

— —, Dirksz., b. te Gorinchem 401.

— —, — —, h. te S. 404.

— —, van Dockenbeeck, s. te Wo. 371.

— —, (van Emmichoven?). Zie: Adriaan, zn. van Jan Zegersz.

Adriaan, Engelbrechtsz. 299.

— —, — —, Jansz, van den Gheest, s. te WO. 333.

— —, van Giessen 299.

— —, Govertsz. 391.

— —, Cornelisz, Havelaar 398.

— —, Hendriksz., h. te S. 404.

— —, van Herlaer, dr. van A., r. te G. 315, 332, 345

— —, — —, 392.

— —, Dirksz, van den Heuvel 403.

— —, van der Houff 404.

— —, zn. van Jan Arendsz., h. te De Werken 272, 284.

— —, zn. van Jan Zegersz., h. te E. en Wa. 404.

— —, Claesz. 403.

— —, van Malburch 273.

— —, Michielsz. 340.

— —, van Rijswijk, s. te Wo. 394, 408.

— —, Jansz, van der Wetering, h. en r. te B. 345, 357, 361.

— —, Woutersz., h. te E, en Wa. 404

Aest, van. Zie: Wierik.

Albrecht van Beieren, ruwaard, later g. van h. 117, 124, 125, 132-135, 138, 149, 151, 160, 161, 169, 172, 177, 178, 180, 197, 201, 206, 207, 209-211, 216-225, 228, 229, 232, 297. Echtgenoote van -. Zie: Margaretha van Liegnitz.

-, Scutmouwe 277.

Alburg, echtgenoote van Gerard den vleeschhouwer 26.

Aleid, weduwe van Liebrecht Godevaertsz. 154, 155.

— —, vrouwe van Putten en Strijen, echtgenoote van heer Nicolaas 55, 56.

— —, dochter van Willem Scolpen, echtgenoote van Arend van Weyborch 224.

— —, echtgenoote van Lannickin de Werpa (Lammerken van den Worpe) 26,

Alkemade, van. Zie: Willem.

Allaard Dirksz. 403.

Almkerk, van. Zie: Herman; Cornelis Jansz.

Almonde, van. Zie: Jacob.

Altena, van. Zie: Diederik; Sophia; Altena, heer van.

Alva, hertog van 407 (noot), 411 (6),

Ameyde, van der. Zie: Dirk Jansz.

Amerongen, van. Zie: Geertruid; Hendrik.

Andel, van. Zie: Aart; Diederik; Elisabeth Dirksdr.; Engelbert; Gerard; Hendrik; Rijswijnt; Steesken Dirksz.

Andries Liebrechtsz, van den Zande 52.

Angeli. Zie: Jan Angeli (of: Engelsz.) van Lezaenen.

Anna van Egmond, g. van Horne, vrouwe van A. 383, 384, 386, 387, 389, 390, 392, 405, 406,

— —, Jans, subpriores van nonnenklooster to Wo. 394.

Annel, van. Zie: Aart,

Annock. Zie: Pieter.

Anthonis. Zie ook: Teunis.

— —, Doedijnsz. 391.

— —, Michiels 307, 309,

-— —, van Wijffvliet. Weduwe van -. Zie: Geertruid van Amerongen van Wielesteyn.

Antwerpen, van, Zie: Neesken.

Arend (Arent, Aernt, Aernout, Aernoldus, Aart).

— —, Adriaansz., h. to B. 357, 359.

— —, van Amstel. Zie: IJsselstein.

— —, van Annel (Andel). Erfgenamen van - 233.

— —, van Arkel 97.

— —, Boekelaar 368, 370, 371.

— —, Bruynsz., nabuur to G. 404.

— —, van Emmichoven, s. to Wo. 345, 346?

— —, van Gent, zn, van Pieter van Giessen 212.

— —, pachter der tollen 251, 259.

— —, van Giessen 28, 42, 43, 47.

— —, Vastraadsz, van Giessen 173, 184, 197.

— —, van Goorle 233.

— —, van Heesbeen 43, 166.

— —, Hyelaert 299.

— —, Hoevelman 52.

— —, van Horne, bs. van Utrecht, later van Luik 115, 136, 143.

— —, Jansz., bode van de leenkamer van A. 377,

— —, zn. van Jan Noydenz. 285, Dochter van -. Zie: Elisabeth.

— —, de Jeude, heer van Hardinxveld 395, 401.

— —, Kemp 417 (Aant. opgave vindplaatsen).

— —, Claesz 118.

— —, van Coudenhoven, h. te E. 234, z37.

— —, van Kraaiestein 67.

— —, van Kruiningen 133.

— —, van Leyenberch 244.

— —, Neysenz., s. te Wo. 198.

— —, Neudenz. 76.

— —, Nicolay 404.

— —, van der Porte 43,

— —, Robbrechtsz., h. to E. 175.

— —, Reiniersz, van den Zande, priester 116, 118.

— —, Sandelijn 326, 343.

— —, Sasbout 390, 404.

— —, heer van Zevenbergen, Noordeloos en Nieuwkoop 389.

— —, de Slaper 214.

— —, van de Sluis, k. van St. Marie te Utrecht 99.

— —, de Slusen 28.

— —, Spierinck van Well 358, 363.

— —, van Uitwijk 24.

— —, — —, 47-51, 96. Echtgenoote van -. Zie: Heilwig.

— —, 96, 162.

— —, domdeken te Utrecht 34.

— —, Vettekin 26. Echtgenoote van -, Zie: Lysa.

— —, van der Voort, plaatsvervanger van den drossaard van A. 391.

— —, Robbijnsz. van Weyborch 224. Echtgen. van -, Zie: Aleid. — —, van Weyborch, s. te Wo. 372, 374, 377

— —, van Weyburch (Weienburch) 169.

— —, van Wijk, Echtgenoote van -, Zie: Scholastica.

— —, — —, heer van Onzenoord en Nieuwkuijk 293, 294?

— —, Willemsz., priester 315.

— —, h. te Andel 404.

— —, zn. van Willem Vinkenz., h. te E. 175.

— —, Wisscaert 96.

— —, Wolfsz., schout van den Hil 390.

Arkel, van, Zie: Arend; Herbaren; Jan; Claes; Koenraad; Otto; Arkel, heer van.

Arkelschen, de 235, 238.

Arnoud. Zie: Arend.

Asperen, van. Zie: Jan Volpertsz.

Assendelft, van, Zie: Gerrit.

Baex, van. Zie: Lenel Aartsz.

Back(e). Zie: Bartout; Daniel.

Balen, van. Zie: Gerrit Jonclcers; Jan.

Balten Jansz, van Goor, nabuur to G. 404.

Bammelroy. Zie: Johan.

Barnier. Zie: Willem.

Bartout Back, h. to G. 315. Barthoutsz. 326, 343.

Bartruyt, dochter van Jan Moleman 333;

Beatrix, dochter van Lodewijk den kastelein, echtgenoote van Jan van de Merwede 23.

— —, bastaarddochter van Willem VI, g. van H., echtgenoote van Philips van Dorp 243.

Beeck, van. Zie: Gernt.

Beele Jacobsz. Kinderen van - 116.

Beieren, van. Zie: Albrecht; Jacoba; Jan; Lodewijk; Willem.

Bentinck. Zie: Hendrik.

Berend de Smid, s. te Wo. 67.

Berendrecht, van. Zie: Willem.

Bergen. van J. 417 (16).

— —, Zie: Maximiliaan:

Berck, van. Zie: Hendrik.

Berkel, van. Zie: Herman Jacobsz.; Jacob Woutersz.; Vastraad Jacobsz.; Willem Jacobsz. Berlaymont 397.

Bernard 26. Echtgenoote van - 26.

— —, pastoor to Vuren 42.

Berthout. Zie: Floris.

Besoijen, van. Zie: Willem,

Betto Bliec, k. van Oudmunster to Utrecht 99.

Bye, de. Zie: Hendrik Petersz,; Philips.

Bisschop, den. Zie: Gerrit.

Blasenborch, van, Zie: Zweer.

Bliec. Zie: Betto.

Bloom. Zie: Gerrit; Jan.

Bloys, van. Zie: Jan.

Bloc, Zie: Hugo.

Blonde, de. Zie: Herman; Houken.

Boey(e). Zie: Jacob; Jan.

Boekelaar. Zie: Arend; Dirk Rutgersz.; Godschalk; Catharina Robbijnsdr.; Lodewijk; Robbrecht; Wouter Pietersz.

Boeven. Zie: Jacob.

Boisot 397.

Bommel, van. Zie: Jacob; Jan.

Boo(m)gaert, van den. Zie: Dirk.

Boon. Zie: Cornelis.

Borch, van der. Zie: Jacob; Jacob Jacobsz.; Lambrecht Jacobsz.

Borchgrave, de. Zie: Diederik; Diederik Hendriksz.; Gerrit; Hendrik; Jan; Jan Diederiksz.; Jan Dirksz.; Jan Hendriksz.; Jan Jansz.; Jan Willemsz.; Willem.

Borghman. Zie: Diederik; Lodewijk, den kastelein.

Borchoven, van. Zie: Willem.

Borselen, van. Zie: Floris; Frank; Gerard.

Bot, Zie: Gijsbert; Hendrik; Willem.

Botterman. Zie: Wouter Gijsbertsz.

Boudewijn (Baldewinus, Bouden, Boudijn, Bouwen).

— —, van Dubbelmonde. Voogd over de kinderen van - 200.

— —, van Gent, zn. van Pieter van Giessen 213.

— —, van Reimerswaal 133.

— —, Dankertsz. van de Werken 202.

— —, Jansz. van de Werken 264.

— —, van den Worpe, schout te Wo. 49, 50, 51.

Boullin. Zie: Jan.

Bourgondie, van. Zie: Karel; Maria; Philips.

Boxtel, van. Zie: Willem.

Brabant. Zie: Hendrik.

— —, van. Zie: Jan.

Brakel, van. Zie: Diederik; Steesken.

Brasser. Zie: Gijsbert.

Brederode, van, Zie: Gijsbrecht; Reinoud; Brederode, heer van.

— —, kinderen van 233.

Brien Aartsz. 391, 392.

— —, van Honswijk 97.

— —, Jansz. 372.

— —, van Weyborch, h. te S., schout en s. te Wo. 127, 142, 155, 162, 198, 226.

— —, van Weyborch, b. te Gorinchem 309.

— —, Willemsz, Erfgenamen van - 246.

Brievonc. Zie: Storm.

Bruelis, van. Zie: Jan.

Brugge, van der. Zie: Willem Reiniersz.

Bruinijs de Witte, kastelein van het slot te Wo. 258.

Bruisten van Herwijnen, baljuw en rentmeester van A. 216, 218.

— —, Jacobsz. 375.

— —, Lodenz. 299.

— —, Voogdsz, 159.

Bueren, van. Zie: Dirk; Gerrit; Jan.

Buys. 133-135. Zie ook: Claes.

Buyser. A. 417 (16).

Cecilie. Zie: Gerard,

Daem Claesz., h. te Wa. 191,

Dalem, van. Zie: Laurens; Roelof.

Dalckin. Zie: Jan.

Dam, van. Zie: Jan; Claes; Willem. Damhoudre 397.

Daniel Backe, h. te De Werken 202, 246, 264, 265.

— —, van de Merwede 133, 183, 184.

— —, de Smid, s. te Wo. 26.

Dankert van de Werken 233, 264, 265.

David van Goorle 420.

Deil, van. Zie: Elia.

Deliaen Haghens, priores van nonnenklooster te Wo. 394.

Diederik (Theodericus, Thericus, Didderic, Dieric, Dyrc, Dirck).

— —, 11 van Altena 2, 5-9, 11, 12, 15.

— —, Jansz, van der Ameyde 375.

— —, van Andel 47.

— —, Noudenz. van Andel 140. Dochter van -. Zie: Rijswijnt. Echtgenoote van -. Zie: Heilwig. Zoon van -, Zie: Gerard.

— —, Rutgersz. Boekelaar 264, 265, 284.

— —, van den Boo(m)gaert, monnik te Mariendonk 310, 331.

— —, de Borchgrave 47, 67.

— —, Hendriksz, de Borchgrave 232, 273.

— —, Borghman 17. Echtgenoote van -, Zie: Gisela.

— —, van Brakel 152.

— —, van Bueren, biechtvader van nonnenklooster te Wo. 394.

— —, van Dockenbeeck, s. te Wo. 346.

— —, van Echt 73.

— —, Gijsbrechtsz., h. te G. 283.

— —, Glimmersz. Zie: Dirk Glimmersz. van Rijswijk.

— —, Heermansz., h. te Wa. 191.

— —, van Heukelum, dr. van A. 283.

— —, III van Horne, heer van A. 13, 18-20.

— —, van Horne, a. en p. van Oudmunster te Utrecht en k. van St. Lambert te Luik 28-34, 102.

— —, van Horne, heer van Perwez, Duffel, Cranenburch en Herlaer, voogd van A. 101, 103, 115, 130, 131, 136, 138.

— —, Loef van Horne, heer van A., later van Herstal en Montcornet 113, 115, 122, 124, 128-138, 219.

— —, broeder van Jacob uit het gasthuis 52.

— —, Evertsz. Keye, s. te Wo. 330, 341.

— —, V, g. van Cleve 7, 8.

— —, VIII, h. van Cleve 89, 90, 92, 101.

— —, van Klootwijk 299.

— —, de kok 26.

— —, Loyaertsz. 193.

— —, van der Made 77, 78. Echtgenoote van -. Zie: Elisabeth van de Merwede.

— —, van de Merwede, heer van Eethen, Meeuwen en 's-Gravenmoer, kastelein van Heusden 293, 294, 298.

— —, van Nuerden, h. te E. 175, 214, 215.

— —, Oem 72.

— —, van Oosterzeel 292.

— —, Glimmersz. (van Rijswijk ?) 299?

— —, van Rijswijk 368.

— —, Roeder, rentmeester van A. 408.

— —, Rommel, h. te G. 283.

— —, van den Zande, r. te De Werken 246.

— —, van Zevender, schout te R. 418.

— —, Zoetemelk 226.

— —, Steesz., nabuur te Andel 404.

— —, Stephensz., h. te B. 345.

— —, van Thienen (Th. de Thenis) 111.

— —, van Uitwijk 24, 50.

— —, Herbarensz. van Uitwijk 50.

— —, van Uitwijk 162, 167, 168.

— —, Vastertsz. (Vastraadsz.) 233.

— —, van Waardhuizen 48-So.

— —, van Waetselaer 368.

— —, van de Werken 246, 252, 264.

— —, zn. van Jan Dankertsz., r. te De Werken 264, 265.

— —, Wever 174.

— —, Rutgersz. van den Wiel 202.

— —, de Wolf, s. te Wo. 107.

Dielye, dochter van Jan (de) Pape 107.

Dietger Zoudenbalch, k. van St. Pieter te Utrecht 48.

Dijk, van. Zie: Jan Gerritsz.

Dimmer. Zie: Jan d'Immer.

Dockenbeeck, van. Zie: Dirk; Adriaan Dirksz.

Dolivera, Zie: Martijn Forts d'Olivera.

Dongen, van. Zie: Willem.

Donck, van der. Zie: Jan.

Doornik, van. Zie: Helmich.

Dorp, van. Zie: Philips,

Drongelen, van. Zie: Hesselinus; Johannes (Jan); Wouter.

Dubbelmonde, van. Zie: Boudewijn.

Dublioul 367.

Duyn, van der. Zie: Jacob.

Dukinc. Zie: Willem.

Dunen, van. Zie: Jan.

Dussen, van der. Zie: Floris; Jan.

Duvenvoorde, van. Zie: Jan; Willem.

Echt, van. Zie: Diederik; Gillis.

Eem, van der. Zie: Eme, van der.

Eethen, van. Zie: Gillis; Jan Gerardsz.; Jan.

Egbert, zn. van heer Jan 231.

Egmond, van. Zie: Anna; Willem; Karel van Gelre; Egmond, heer van.

Eyke, van der. Zie: Jan Woutersz.; Lodewijk; Willem Scobbeland; Wouter:

Eylart. Zie: Willem.

Eleonora van Montmorency, douairiere van Hoogstraten 413 (noot).

Elia van Deil, pastoor te Uitwijk 45.

Elisabeth (Lisebet) Dirksdr. van Andel 193.

— —, dochter van Arend Jan Noydenz. 285.

— —, Dankertsdr. 159.

— —, van Emmichoveri, echtgenoote van Claes van Arkel 62.

— —, van Horne 115.

— —, dochter van Jan Doedijn, echtgenoote van Wouter van Klootwijk 204.

— —, Jansdr., weduwe van Gillis Schellaert 381.

— —, van de Merwede, echtgenoote van Diederik van der Made 77, 78.

Eme, van der. Zie: Hendrik; Jan; Claes (Nicolaas); Claes Jansz.; Johanna, vrouwe van Gennep en van der Eem; Reinoud van Brederode.

Emmichoven, van. Zie: Aart; Adriaan; Elisabeth; Hendrik; Jan Zegersz.; Jan; Claes Arendsz.; Reyngout; Robbrecht; Roelof (2x) ; Zeger Jansz.; Zeger Woutersz. (2x); Wouter Zegersz.

Ems, van (van der Eme?) Zie: Jan.

Enesa 26.

Engelbert (Engbrecht, Engebrecht) van Andel 67, 70, 72, 99

— —, -- — —, 193.

— —, -- — —, 299.

— —, van Horne, k. van St. Lambert te Luik, scholaster, a. en p. van Oudmunster te Utrecht 28-31, 45.

Essen, van. Zie: Hendrik.

Everard Jansz. Keye, s. te Wo. 285, 292, 295?

— —, van der Marck, heer van Aremberg, van Mirwar en van Nieuwenberg, erfvoogd van Haspengouw en van St. Hubrecht 354, 364?

— —, van der Marck Jr. 354. Echtgenoote van -. Zie: Margaretha van Horne.

— —, de Veer 371.

Everdey. Zie: Jan.

Fave. Zie: Robbrecht.

Feyter, de. Zie: Jan Brienensz.

Floris (Florens) Berthout, heer van Mechelen 57,

— —, van Borselen 113, 133.

— —, van der Dussen 200.

— —, Hermansz., s. te Wo. 374.

— —, IV, g. v. H. 20, 25, 25.

— —, Jacobsz. 387.

— —, van Kijfhoek, baljuw, rentmr. en dijkg. van A., pachter der tollen 245, 254, 259, 286, 288.

— —, van Klootwijk 272.

— —, van Tule zlz, 213.

— —, van Wevelickhoven, bs. van Utrecht 158.

— —, Willemsz. 375.

Foyken Foykenz., heer van Waalwijk, dr., rentmr, en dijkgr. van A. 206, 231, 233, 243. Erfgenamen van - 256.

Folpert. Zie: Volpert.

Franciscus Cobel 357, 368, 370.

Frank (Vranke) Arneutekenz., s. te We. 70.

— —, van Borselen 133, 135.

— —, Jongh 191.

— —, de Mersman Sz.

Frans Caell, s. te We. 408.

Frederik Barendsz. 340.

— —, van Horne, heer van Montigny 338.

— —, g. van Meurs, heer van A. 287.

Gaesbeek, van, Zie: Jacob.

Ganswijk, van. Zie: Gerrit; Hoeven.

Gaveren, van. Zie: Coppeken.

Geenken Willemsz. de Hoghe 52.

Geertruid van Amerongen van Wielesteyn, weduwe van Anthonis van Wijffvliet 372.

— —, weduwe van Hoyft 193.

Gheest, van den. Zie: Adriaan Jansz.

Geyster. Zie: Heyneman; Claes (Nicolaas).

Gellicum, van. Zie: Gillis; Claes; Otto.

Gelre, van, Zie: Karel; Reinoud.

Gennep, van. Zie: Johanna, vrouwe - en van der Eem.

Gent, van. Zie: Arend; Boudewijn; Gerrit; Jan; Claes; Wouter.

George van Horne, h. van Houtkercken 413 (noot).

Gerard (Gerardus, Gheraert, Gheraet, Gheryt, Gerrit).

— —, zoon van Diederik Noudenz. van Andel 140, 141.

— —, Anthonisz., h. te R. 404.

— —, Arendsz. (Aartsz.), h. te E. 237. Kinderen van - 246

— —, heer van Assendelft 307, 317, 335.

— —, — —, 381, 390.

— —, van Assendelft, h. te G. 315, 341.

— —, Jonckers van Balen, proost te Honswijk 394.

— —, van Beeck, kelweerder van Mariendonk 375.

— —, den Bisschop 403 .

— —, Bloem, pastoor te Neer-Andel 157, 158.

— —, de Borchgrave 299.

— —, van Borselen 135,

— —, van Bueren 315.

— —, Cecilie 26.

— —, zn. van Dirk Lyonisz. 341.

— —, Doedijnsz., s. te WO- 333.

— —, Evertsz. 392.

— —, van Ganswijk, h. te E. 237.

— —, van Gent 362.

— —, van Giessen 197.

— —, Claesz. van der Goude 341.

— —, van Gronselt 335.

— —, Haec, s. te Wo. 61, 67, 70.

— —, van Heemskerk 104.

— —, de Hoghe, r. te De Werken 246, 284.

— —, van Horne, heer van A., Perwez en Herlaer 28, 33-44, 46-48, 52-57, 62-65, 69, 83, 84, 99, 379.

— —, II van Horne, heer van A. 99-101.

— —, zn. van Jan Doedijn 204.

— —, Jansz., h. te R. 404.

— —, Jonckers van Balen, proost te Honswijk 394.

— —, Ketelaer 391.

— —, Pietersz. Lens (Leens), s. te Wo. 67.

— —, Lens, b. te We. 198.

— —, van de Maelstede 133.

— —, van Malsen, dr. van Wo. en A. 391. Echtgenoote van - 403.

— —, van Merxem 104.

— —, van der Mije 340 (?), 368.

— —, van Nederveen 125.

— —, Noot, zn. van Wouter Boeyen, r. te Almkerk 185.

— —, Arnoudsz. van Oversteghe 70.

— —, Paulusz. 403.

— —, Smoutriem 277.

— —, Spierinck van Well, kastelein te Heusden 391.

— —, van Uitwijk 382.

— —, de Vette, s. te WO. 304, 310.

— —, de vleeschhouwer 26. Echtgenoote van -. Zie: Alburg.

— —, van Voorne, burggraaf van Zeeland 85.

Ghese, dochter van den gruiter te Wo. 61, 64.

Ghibe van der Haren 52.

Gielis. Zie: Gillis.

Gier, de. Zie: Hillen.

Giessen, van. Zie: Adriaan; Arend; Arend Vastraadsz.; Gerrit; Hugeman; Jan Vastraadsz.; Jan; Jan Vastraadsz.; Jan Pietersz.; Joachim; Kerstijne Jansdr.; Koenraad; Pieter; Steesken; Vastraad Vastraadsz.; Vastraad Arnoudsz.; Vastraad Jansz.; Vastraad; Arend van Gent; Bouden van Gent; Jan van Veen.

Gijsbert (Gijsbrecht), zn. van Anthonis (Doydenz.) 359, 360, 362.

— —, Bot 28.

— —, Brasser 107.

— —, van Brederode, domp. en p. van Oudmunster te Utrecht 307, 309.

— —, Gerritsz., h. te E. 237.

— —, van Hemert 293, 294, 391

— —, Lambrechtsz. 340.

— —, Neyse, s. te Wo. 118, 119.

— —, Arendsz. Neyse, s. te Wo. 285, 288, 292.

— —, Pijn 302, 303.

— —, Quekel 331, 332.

— —, van Riede, s. te Wo. 67.

— —, — —, s. te We. 154.

— —, Gijsbrechtsz. van Riede 226.

— —, van Rode (of van Riede?) 121.

— —, van den Zande 47.

— —, Zas 375.

— —, uter Spijk, r. te E. en Wa. 175, 191

— —, — —, Valk 392.

Gillis (Gielys, Gielis, Gelys) van Echt 64.

— —, van Eethen 166.

— —, van Gellicum 127.

— —, "persona" van Giessen 107.

— —, de Hoghe 172.

— —, uten Campe. Weduwe van -. Zie: Creyne.

— —, van Nulant, abt van Berne 374.

— —, Schellaert, rentmr. en stadh. van A. 372, 377, 381

-- Weduwe van -. Zie: Elisabeth Jansdr.

— —, Schellaert 392.

— —, van Uitwijk 162.

— —, van Wijk 299.

Ghize Laurensz. 63.

Gisela, echtgenoote van Diederik Borghman 17.

Goch, van. Zie: Jan.

Godevaert (Godeken) van Honswijk, s. te We. 304.

— —, zn. van Jan Doedijn 204.

— —, Liebrechtsz. 52.

— —, — —, 229.

— —, Mebrechtsz. 52.

— —, van Nispen 341.

— —, Liebrechtsz. de Rijke, s. te Wo. 118, 119, 127, 154.

— —, de Vos, h. te S. 127.

— —, Walwijn 275.

Godfried van Rhenen, bs. van Utrecht 1,

— —, van Tule, k. van St. Pieter te Utrecht 99.

— —, s. te Wo. 26.

Godschalk, abt van Berne 275.

— —, Boekelaar, heer van Herpt 391.

— —, van den Hil, h. te B. 212.

— —, van Oudheusden 386. 384, 392.

Godtconincx. Zie: Hendrik; Hendrik Mathijsz.

Goor, van. Zie: Balten Jansz.; Jan; Jan Willemsz.; Jan; Lambrecht; Melchior; Wolfert.

Goorle, van. Zie: Aart; David.

Goude, van der. Zie: Gerrit Claesz.

Goudt. Zie: Willem.

Grave (Greve), de. Zie: Jan Diederiksz.; Willem Gorisz.; Willem Diederiksz.

Graward. Zie: Jan.

Gregorius IX, paus 4.

Grevenbroek, van. Zie: Robbrecht.

Grieke. Zie: Maurijs.

Groesbeek, van. Zie: Jan.

Gronselt, van. Zie: Gerrit.

Gruythuyse, van de. Zie: Johanna; Lodewijk.

Guillam Zegers, heer van Wassenhoven 404.

Haastrecht, van. Zie: Paulus.

Haec. Zie: Gerard.

— —, Heermansz. 52.

Haeften, van. Zie: Claes; Cornelis.

Haestenberch, van. Zie: Claes van Zevender.

Haew. Zie: Simon.

Haghens. Zie: Deliaen.

Hac. Zie: Hendrik Arnoudsz. ,

Hacken. Zie: Iwan.

Halewijn, van. Zie: Jan.

Hambroeck, van. Zie: Herman.

Haneton, M, 364.

Hanic. Zie: Jan.

Hanne Dreden. Kinderen van - 74.

Hannekin, zn. van Hildegond 26.

Haren, van der. Zie: Ghibe.

Hartbern. Zie: Herbaren.

Havelaar. Zie: Adriaan Cornelisz.; Cornelis; Mathijs Cornelisz.

Haven. Zie: Roelof.

Heda, de 384.

Hedel, van. Zie: Jacob; Jan; Wouter.

Hedikhuizen, van. Zie: Willem.

Heemskerk, van. Zie: Gerard.

Heenvliet, van. Zie: Hugo.

Heesbeen, van. Zie: Arnoud.

Heyde, van der. Zie: Jan.

Heyman van Rijswijk 31.

Heyneman Geyster 193.

— —, Lemkensz., h. te Andel 193.

— —, van Uitwijk 60.

Heilwig, echtgenoote van Arnoud van Uitwijk 49.

— —, echtgenoote van Diederik Noudenz. van Andel 140, 141.

Helmich van Doornik 200, 254.

— —, Pietersz., h. te S. 404.

Hemert, van. Zie: Gijsbert; Johan; Pieter; Liebrecht Torck. Hendrik (Henricus, Henric, Heynric),

— —, van Amerongen (H. Ameronghen) 112.

— —, van Andel 155, 157-159, 162, 193.

— —, Bentinck, dr. en dijkgr. van A. 411 (aanhef en 6).

— —, van Berck, prior van Mariendonk 33;.

— —, Bigghen. Erfgenamen van - 202.

— —, Petersz. de Bye 214, 215.

— —, de Borchgrave 167, i68, 232.

— —, Bot 65.

— —, Brabant 224.

— —, van der Eme 11.

— —, van Emmichoven 47, 62.

— —, van Essen 340.

— —, Godtconincx, s. te Wo. 371.

— —, Mathijsz. Godtconincx, s. te Wo. 408.

— —, Arnoudsz. Hac. 141.

— —, Hendriksz., h. te R. 404, 418.

— —, van Heukelum 126, 127.

— —, zn, van Jan Maechsz. 304.

— —, Cornelisz. 374.

— —, van Cronenborch 344.

— —, Lodichsz., h. te De Werken 233.

— —, van Loosen, s. te WO. 403.

— —, van der Mije 340(?)

— —, Paulusz., h. te B. 357.

— —, Poppenz, (H. Popponis) 111, 112.

— —, van den Roeve 127.

— —, de Roomer, s. te Wo. 408.

— —, van Zevenbergen 342.

— —, Stagge 250.

— —, Stesenz. 358.

— —, Stoke, r. te Andel 193.

— —, uter Stove 209

— —, van Uitwijk 24.

— —, Utenhove 307, 309.

— —, abt van St. Paulus te Utrecht 102.

— —, Walwijn 175, 214.

— —, de Weent 213.

— —, van der Wiel, r. te E, 237.

Henegouwen, van. Zie: Jan II; Willem III; Willem IV, graven van H.; Margaretha.

Henne Liebrechtsz. van den Zande 52.

Herbaren (Hartbern, Herberen).

— —, Aartsz. Erfgenamen van - 341.

— —, van Arkel 68.

— —, Jacobsz., r, te Andel 159, 174.

— —, zn. van Jan Neudenz., h. te B. ziz, 213.

— —, van Riede 156, 194.

— —, van Uitwijk 24, 31, 50.

Herlaer, van. Zie: Adriaan; Johanna.

Herman Jacobsz.. van Berkel 70.

— —, de Blonde 72.

— —, van Hambroeck, priester te Berne en proost te Honswijk 339.

— —, Jacobsz., h. te R. 404.

— —, Jansz., h. te Andel 399, 404.

— —, van Luxemburg, k. van Oudmunster te Utrecht 99.

— —, g. van Nieuwenaar en Meurs, heer van A. 413.

— —, van Ommeren, monnik van de abdij te Oostbroek 185, 186.

— —, Jansz. Pieck 391.

— —, Rutinc 52,

— —, Melisz. Schoor, h te S. 404.

— —, van Uitwijk. Kinderen van - 152.

Herwijnen, van. Zie: Bruisten; Corstiaan.

Hesselinus van Drongelen, ontvanger der abdij van St. Truyen 123.

Heukelum, van, Zie: Dirk; Hendrik; Jan.

Heus, den, van. Zie: Jan.

Heuvel, van den. Zie: Adriaan Dirksz.

Hyelaert. Zie: Aart.

Hil, van den. Zie: Godschalk.

Hillen de Gier (Hillinus Ghier), baljuw van A, 123.

Hoer, de. Zie: Jan.

Hoevelman. Zie: Aart.

Hoeven van Ganswijk, h. te E. 234.

Hoghe, de, Zie: Geenken Willemsz.; Gerrit; Gillis; Jan; Jan Willemsz.; Zeger; Willem (2x); Willem Willemsz.

Hogelande, van. Zie: Jasper.

Hoy, van. Zie: ,Jan.

Hoyft. Weduwe van -. Zie: Geertruid.

Holland, van. Zie: Otto; Holland, graaf van.

Hongarije, van. Zie: Maria.

Honswijk, van. Zie: Brien; Godevaert; Jan Arend Wisschaardsz.

Hoogstraten, van. Douairiere -. Zie: Eleonora van Montmorency.

Horne, van. Zie: Diederik III; Diederik (p. en a. van Oudmunster); Diederik (heer van Perwez) ; Diederik Loef; Elisabeth; Engelbert; Frederik; George; Gerard I; Gerard II; Jacob I; Jacob II; Jacob III; Johan (bs. van Luik); Johan; Lambert; Margaretha; Oda; Rijckard; Willem I t/m VII.

Houff, van der. Zie: Adriaan.

Houken Blondenz. Kinderen van - 237.

Houwelingen, van. Zie: Huibert Herbarensz.

Houweningen, van. Zie: Robbrecht.

Hubrecht (Hubert, Huibert).

— —, Herbarensz. van Houwelingen, schout te Almkerk 380.

— —, Ottoosz. van Zoelen 97.

— —, Woutersz. van Zoelen 97.

— —, proost van St. Marie te Utrecht 34.

— —, zn. van Willer 26.

— —, Woutersz., schout te Op- en Neer-Andel 380, 391, 392, 404

Hugeman van Giessen 37, 43

Hugo (Huyge, Huge) Bloc 135

— —, Goeswijnsz., h. te De Werken 202, 233, 246.

— —, van Heenvliet 232.

— —, Jacobsz., h. te De Werken 284.

— —, Quekel 341.

— —, Jansz. Voet 185, 186, 191.

— —, Volprechtsz. 65, 67.

— —, van Wielesteyn 246, 253.

Huibert. Zie: Hubrecht.

Ymmonet Koenraadsz. Royers, lombard te Wo. 180.

Ypelaer. Zie: Jan.

Immer, d'. Zie: Jan.

Iwan Hacken 377.

— —, van Vuren 72.

Jacob (Jacop) van Almonde 340.

— —, Andriesz. 52,

— —, zn. van heer Andries 76.

— —, Aartsz., h. en r, te B. 357, 359-362.

— —, Woutersz, van Berkel 70.

— —, Bocy 246, 284.

— —, Boeven 184.

— —, van Bommel, h. te Andel 141, 193

— —, van der Borch. Echtgenoote van -. Zie: Wilhelma.

— —, Jacobsz. van der Borch 310

— —, Boudijnsz. 370.

— —, zn. van Dirk Heermansz., h. te Wa. 341.

— —, van der Duyn 205, 207, 234, 237.

— —, van Gaesbeek 281, 297, 305, 309, 340

— —, uit het gasthuis 52.

— —, Ghibenz., h. te E. 234.

— —, van Hedel, h. te E. 234.

— —, Hermansz. 159.

— —, I, heer (later graaf) van Horne, heer van A., Cortessem, Montigny en Cranendonck, 294, 296, 297, 299-303, 305-309, 311-314, 316, 317, 319, 320, 323, 327, 329, 332, 338, 340. Echtgenoote van -. Zie: Johanna van Meurs.

— —, II, g. van Horne, heer van A., Cortessem en Cranendonck 329, 334-338, 340, 343, 344. 347-350, 353-358, 363, 364, 368, 369, 389 Echtgenoote van -. Zie: Johanna van de Gruythuyse.

— —, III, g. van Horne, heer van A., ridder van her gulden vlies 364, 367, 369, 372, 373, 375, 376, 395.

— —, Jacobsz. Kinderen van - I59.

— —, Jansz., h. te E. 214, 237

— —, van Cats 309.

— —, de kleermaker 26.

— —, de Knijf, s. te Wo. 295.

— —, uter Coken 159.

— —, Leeuwevelt 417 (aant. opgave vindplaatsen).

— —, Ruisch 335, 340.

— —, Liebrechtsz, van den Zande 52.

— —, Zasse 226, 351. Echtgenoote van -. Zie: Zegerade.

— —, Dirksz. Spierinck 350, 351. -

— —, Petersz. Sporckman(s) 333.

— —, zn. van Willem (den zoon van Jan Neudenz.), s. te Wo. 226.

Jacoba van Beieren, g. van H., echtgenoote van Jan van Brabant 266, 267, 269-273, 286, 288, 292.

Jan (Johannes, Johan).

— —, Adriaansz., h. te B. 366.

— —, schout te Wa. 390.

— —, 403,

— —, Anthonisz., h. te B. 357, 359-362, 366.

— —, zn. van Anthonis Doydenz. 361.

— —, X van Arkel 43, 46, 48, 62.

— —, XI van Arkel 52; 85, 201.

— —, van Arkel, bs. van Luik en g. van Loon 136, 138, 144, 145.

— —, XII van Arkel 297.

— —, Volpertsz. van Asperen 401,

— —, van Balen, slijkh. te WO. 419.

— —, Bammelroy 408, 415, 417 (aant. opgave vindplaatsen).

— —, van Beieren 277-281.

— —, Bloem, h. te Wa. 341.

— —, van Bloys, heer van Schoonhoven en Gouda 134, 135.

— —, Boeye, pastoor te Wo. 264, 285.

— —, van Bommel, kelweerder van Mariencroon 362, 366.

— —, Diederiksz, de Borchgrave 65, 67,

— —, Hendriksz. de Borchgrave 142, 191I.

— —, de Borchgrave 289.

— —, Dirksz. de Borchgrave 299,

— —, Jansz, de Borchgrave 299.

— —, Willemsz. de Borchgrave 299.

— —, Boullin 335, 337.

— —, hertog van Brabant 274. Echtgenocte van -. Zie: Jacoba van Beieren.

— —, Briensz., s. te Wo. 61, 67, 70.

— —, van Bruelis 113.

— —, Bruistenz., h. te De Werken 202.

— —, van Bueren 111.

— —, Dalckin 26.

— —, van Dam 390.

— —, Gerritsz. van Diik 340.

— —, Doedijn, s. te Wo, 154, 204

— —, van der Donck 233.

— —, van Drongelen 123.

— —, van Dunen 264, 265.

— —, van der Dussen 200.

— —, van Duvenvoorde, heer van Warmond 70, 381.

— —, Gerardsz, van Eethen 52,

— —, van Eethen, s. te Wo. 288.

— —, Woutersz. van der Eyke 234.

— —, van der Eme 26(?) 52.

— —, Zegersz, van Emmichoven, r. te E, 275, 299.

— —, van Emmichoven, schout te Wa. 380, 392.

— —, van Ems 26.

— —, Everdey 308.

— —, Brienensz. de Feyter 405.

— —, Geerborgenz. Sz.

— —, van Gent 213.

— —, zn. van heer Gerard 95.

— —, Gerritsz. 345.

— —, — —, nabuur te Andel 404.

— —, zn. van Ghese, gruiter te Wo. 61, 64.

— —, Vastraadsz, van Giessen 43.

— —, van Giessen 197.

— —, Vastraadsz. van Giessen 203.

— —, Pietersz, van Giessen, h. te B. 212, 213.

— —, van Goch, abt van Mariencroon 284.

— —, van Goor 171, I82.

— —, Willemsz. van Goor, schout te Andel, ambachtsheer van G. 299, 314, 319, 321-323, 325, 33-, 349, 350, 356.

— —, van Goor, schout te G. 380, 388, 390, 392, 404.

— —, Diederiksz. de Grave (Greve); s. te Wo. 186, 198, 233.

— —, Graward, k. van Oudmunster te Utrecht 99.

— —, van Groesbeek 67.

— —, van Halewijn 317, 335, 337.

— —, Hanic, h. te De Werken 233.

— —, van Hedel 392.

— —, van der Heyde, s. te Wo. 292.

— —, Heynenz., h. te De Werken 246, 264, 265.

— —, van Hemert 332.

— —, Hermansz. 184.

— —, — —, 341.

— —, van Heukelum 126, 127.

— —, heer van Heusden 2.

— —, — —, 20, 28.

— —, de Hoer 403.

— —, de Hoghe, s. te Wo. 49, 50, 52.

— —, Willemsz. de Hoghe 52.

— —, van Hoy, k. van Oudmunster te Utrecht 99.

— —, II, g. van h. 29, 30.

— —, Arend Wisschaardsz. van Honswijk, s. te Wo, 141.

— —, van Horne, bs. van Luik 347.

— —, g. van Horne, heer van A. 378-380,

— —, Houtsz. 59.

— —, Ypelaer 366.

— —, d'Immer 401.

— —, Jansz. 174.

— —, zn. van Jan Hermansz., h. te Andel 193.

— —, de Jeude, heer van Hardinxveld 395.

— —, de Jonge 381.

— —, uten Campe 61, 74.

— —, — —, s. te Wo. 118, 119.

— —, Willemsz. uten Campe, s. en b. te Wo. 154, 186, 198, 200, 204.

— —, Claesz, uten Campe, s. te Wo. 225, 226.

— —, uten Campe 307.

— —, Adriaansz. Kemp 392.

— —, van Kessel 142.

— —, Kever, buur te Wa. 48.

— —, de Klerk (Clerc) 48-50.

— —, Dirksz. van Klootwijk 350.

— —, van Klootwijk 392.

— —, Koye, s. te Wo. 154.

— —, van Cronenburch 232.

— —, heer van Cuyk 42.

— —, Kuyst, h. te h. 283.

— —, van Langerak, dr. en rentmr. van A., kastelein van Loevestein en het slot te Wo. 245, 249, 250, 2S5, 258, 260.

— —, van Lannoy, heer van Lannoy 302, 303, 307, 309, 340.

— —, Laureysz, 233.

— —, uten Leen, k, van Oudmunster te Utrecht 99.

— —, Angeli (of Engelsz.) van Lezaenen 404.

— —, Liebrechtsz. 52.

— —, van Loe 158.

— —, Loye, s. te Wo. 107.

— —, Lonis, s. te Wo. 154.

— —, Maechsz. Erfgenamen van - 304. Zoon van -. Zie: Hendrik.

— —, van de Merwede 23, 43. Echtgenoote van -. Zie: Beatrix.

— —, bastaard 359, 361, 362.

— —, de Mol van Andel 141.

— —, Mombaar 345.

— —, g. van Nassau, heer van Breda, kastelein van Heusden 312.

— —, van Oyen 65.

— —, de Ongevoeg (of Ongenoeg), buur te Almkerk 185.

— —, de Pape, s. te Wo. 49, 50, 52.

Dochters van — —, Zie: Dielye; Oda (Oede).

— —, Paulusz. (Pouwelsz.) 381.

— —, van Petershem 136, 138.

— —, Pieck, schout te G. 401, 404.

— —, van Polanen, heer van de Lek en van Breda 95, 115, 116, 1118, 136, 138, 146-148.

— —, Pontiaansz. 330. Erfgenamen van - 417 (I6).

— —, van Raamsdonk 162, 184, 191, 192, 195.

— —, van Rapenburch 390.

— —, van Rijswijk 31, 47-50, 65

Broeders en zusters van - 31.

— —, Willemsz. van Rijswijk, baljuw van A. 183, 184, 198.

— —, Glimmersz, van Rijswijk 299.

— —, van Rijswijk 350.

— —, Robijnsz. 375.

— —, Ruychrok 307, 309.

— —, van den Zande, k. van Oudmunster te Utrecht 99.

— —, Schellaert, dr., rentmr. en dijkgr. van A. 380, 381, 391, 392, 399, 403

— —, Schellaert, slijkh, te WO. 419.

— —, van Schinveld 332, 350, 351

— —, de schoenmaker 26.

— —, van Schoonhoven 340.

— —, van den Schoor, h. te B. 212, 213.

— —, Schot 341.

— —, Dielisz. van der Zijdewij 362.

— —, Smeets, Smeeds h. te De Werken 331

— —, Spiegel, s: te Wo. 403.

— —, Jansz. Spierinck, h. te B. 366.

— —, Petersz. Sporckman(s) 333.

— —, Stael 99

— —, van der Stael, mbachtsheer te s. 404.

— —, Jansz. van Strijen, s. te Gorinchem 375.

— —, van Zwijndrecht, k. te Heusden 328.

— —, Todeman, h. te Andel 141, 19, 193

— —, Gijsbrechtsz, Tueling, s. te WO. 419.

— —, van Veen, zn. van Pieter van Giessen 212

— —, van Vlijmen. Erfgenamen van - 159.

— —, Hugenz. Voet 185, 186.

— —, Jansz. Voet 185, 186.

— —, van Waardhuizen 96.

— —, van Wieldrecht 43, 46.

— —, van Wijffvliet, h. te Wa. 341.

— —, Wickersz. 107.

— —, Willemsz, gS.

— —, — —, buur te Almkerk 185.

— —, zn, van Willer 26.

— —, de Wit 392.

— —, Dirksz. de Wolf, s. te We. 408.

— —, Woutersz. 358.

— —, Jaspar (Jasper) Adriaansz., s. te Wo. 380.

— —, Lievensz. van Hogelande 370, 381, 390.

Jeude, de. Zie: Aart; Jan, Joachim van Giessen 392.

Johanna, vrouwe van Gennep en van der Eem, echtgenoote van Reinoud van Brederode 146-148.

— —, van de Gruythuyse, echtgenoote van Jacob II van Horne 336, 346-348, 350, 351, 354, 363--I van Herlaer, echtgenoote van Pieter van Hemert gSo.

— —, van Meurs, echtgenoote van Jacob I van Horne 338.

— —, van Montigny, echtgenoote van Willem VII van Horne 271.

Johannes Zie: Jan,

Jonge, de. Zie: Jan.

Jongh. Zie: Frank.

Jonckers. Zie: Gerrit - van Balen.

Joost Adriaansz., h. te E. en Wa. 404.

— —, zn. van Peter Willemsz. 358.

— —, van Rijswijk 390.

— —, van Weyborch, s. te WO. 341, 346.

— —, Westvelinc, r. te De Werken 202, 265.

— —, van Wijk 346.

Jutte, echtgenoote van Wouter van Keppel 68.

Caell. Zie: Frans.

Campe, uten (van den). Zie: Gillis; Jan; Jan; Jan Willemsz.; Jan Claesz.; Jan; Claes (3x); Leonius; Reingoud Tielmansz.; Tielman (2x); Tielman Jansz.; Tielman; Willem Tielmansz.

Cardinael. Zie: Willem,

Karel van Bourgondie, g. van H. 322, 329, 334, 335, 337, 340

— —, hertog van Gelre 373.

— —, V (van Oostenrijk), keizer van Duitschland 369, 375, 378, 384, 387, 390, 392, 393, 397, 402.

Kateline, dochter (of echtgenoote?) van Hanne 75.

Catharina Robbijnsdr. Bokelaer 273.

— —, weduwe van Paulus Hugemansz. 357.

Cats, van. Zie: Jacob.

Keye. Zie: Dirk Evertsz.; Everard Jansz.; Jan Koye.

Kemp. Zie: Aart; Jan Adriaansz. Keppel, van: Zie: Wouter. Kerstiaan, klerk van baljuw van

Zuid-Holland 108.

— —, van der Visschen 52.

Kerstijne (Korstijn) Jansdr. van Giessen 268.

— —, Quekels 339, 342?

Kessel, van. Zie: Jan; Mathijs.

— —, Ketelaer. Zie: Gerrit.

Kever. Zie: Jan.

Kijfhoek, van, Zie: Floris.

Killemoy 278.

Claes (Nicolaas, Clays) Andriesz., s. te Wo. 52.

— —, Aartsz., h. te B, 357, 359, 360, 362, 366.

— —, van Arkel 62, 120. Echtgenoote van -, Zie: Elisabeth van Emmichoven.

— —, Boudekensz, 52,

— —, Buys, b, te Heusden 391.

— —, van Dam 3z6, 343, 370(?).

— —, Dirksz., h. te De Werken 331.

— —, — —, h. te R. 404.

— —, van der Eme 11.

— —, Jansz. van der Eme 52.

— —, Arendsz. van Emmichoven, r. te E 215,

— —, Geyster, schout te Wa. 48.

— —, van Gellicum. Dochter van -, non 127.

— —, (van) Gent. Kinderen van - 345.

— —, Gerard 204.

— —, van Haeften 350.

— —, van Haestenberch: Zie: Claes van Zevender.

— —, Jacobsz. 315.

— —, uten Campe, s. te Wo. 52.

— —, — —, s- te Wo- 150, 153, 154.

— —, dr. en kastelein van Heusden 298 (noot, 3).

— —, zn. van Clauwaert de Smet (de smid) 52.

— —, Willemsz. den Coninck 391.

— —, Cornelisz. 375.

— —, van Cronenborch (Cronenberge) 344, 353.

— —, van Malsen, h. te De Werken 284.

— —, van de Merwede 142. Zusterszoon van -. Zie: Willem van Borchoven.

— —, van den Molen, s. te Wo. 26.

— —, Petersz, 175, 214.

— —, heer van Putten en Strijen 38, 39. Echtgenoote van -, Zie: Aleid.

— —, Kervijn van Reimerswaal 224.

— —, van Rode 246.

— —, Oeke van Zevender (van Haestenberch), baljuw, rentmr., dijkgr. en kastelein van A. 154, 155, 162, i 63.

— —, Florisz, Spierinck, r. te B. 212.

— —, Spierinck van Aalburg 350.

— —, Stuuc 95.

— —, Teunisz., h. te E. en Wa. 404.

— —, Voogd. Kinderen van -. 212, 213

— —, de Vriese 307, 309.

— —, Welf 74.

— —, Wisscaertsz., s. te Wo. 198.

— —, de Wolf, s. te Wo. 154, 192, 204, 205.

— —, zn. van Wouter Holenz. 52.

— —, Clauwaert de Smet (de smid) 52.

Klerk, de. Zie: Jan.

Cleve, van. Zie: Adam;, Cleve, graven , van.

Klootwijk, van. Zie: Dirk; Floris; Jan Dirksz.; Jan; Reyver; Zeger; Wouter Arendsz.

Knijf, de. Zie: Jacob.

Cobel. Zie: Franciscus.

Koenraad (Conradus, Coenraet, Coen),

— —, van Arkel, k, van St. Pieter te Utrecht 48.

— —, van Giessen 295.

— —, van Malsen, abt van Berne 391, 392, 394

— —, van Oosterwijk 224.

Koye. Zie: Keye,

Coken, uter. Zie: Jacob.

Coninck, den. Zie: Claes Willemsz.

Coppeken van Gaveren 52.

Cornelis Jansz. van Almkerk 406.

— —, Boon 381.

— —, zn. van Jan Buysz. 359, 362.

— —, van Egmond van der Nyenburg 404.

— —, Engelbrechtsz., h. te Andel 404.

— —, van Haeften 387, 390.

— —, Havelaar 398.

— —, Cornelisz. 374.

— —, van Mierop 381.

— —, Quekel 375.

— —, Rijckesz., h. te Andel 404.

— —, Zweersz. van Rijswijk, ambachtsheer van R. 403, 404.

— —, Robijnsz., s. te Wo. 389.

— —, Suys 381.

— —, Hendriksz. van Weldam 390.

Corstiaan. Zie: Kerstiaan.

— —, van Herwijnen, r. te De Werken 284.

Korstijn. Zie: Kerstijne.

Coudenhoven, van. Zie: Arend.

Coulster, van. Zie: Abel.

Kraaiestein, van Zie: Arend.

Creyne, weduwe van Gillis uten Campe 118, 119.

Croy, van. Zie: Willem.

Cronenberge (Cronenborch, Cronenburch), van. Zie: Hendrik; Jan; Claes.

Kruiningen, van. Zie: Arend (Arnoud).

Cuyk, van. Zie: Jan; Cuyk, heer van.

— —, C. 417 (16).

Kuyst. Zie: Jan; Roelof; Teunis Jansz.

Lambrecht (Lambert, Lammeken, Lammcrken, Lannickin),

— —, zn. van Bele 52.

— —, Jacobsz. van der Borch 310.

— —, neef van Ghibe van der Haren 52

— —, van Goor 142.

— —, van Horne, s. te Wo. 338.

— —, prior van Mariencroon 359-361.

— —, Millinc 142, 227, 344.

— —, Adamsz. Millinc 236.

— —, van den Worpe (Lannickin de Werpa) 26. Echtgenoote van -. Zie: Aleid.

Langerak, van. Zie: Jan:

Lannoy, van. Zie: Johan.

Lau. Zie: Louken,

— —, Hendriksz. 375.

Laurens van Dalem, s. te Wo. 198.

— —, Cloetsz. 118, 119.

— —, Rutgersz. 299.

Leen, uten. Zie: Jan.

Leeuwevelt. Zie: Jacob.

Leyenberch, van. Zie: Arend.

Lenel Aartsz. van Baex, r. te G. 283.

Lens, Zie: Gerrit Pietersz.; Gerrit; Pieter.

Lent, van, Zie: Roelof.

Leonius, burggraaf van Brussel 15. Echtgenoote van -. Zie: Sophia van Altena.

— —,, uten Campe 99, 111, 112.

Lezaenen, van. Zie: Jan Angeli (of Engelsz.) van Lezaenen.

Levynis van Weyborch 392.

Liebrecht Godevaertsz., s. te Wo. 141, 154. Weduwe van -. Zie: Aleid.

— —, zn. van Jan Merersz. 52.

— —, zn. van Liebrecht Pelser 154, 155

— —, zn. van Pieter Helvoertsz. 154, 155.

— —, Torck, heer van Hemert 377.

Liegnitz, van. Zie: Margaretha.

Lyonys Jan Piersijnsz., s. te Wo. 345.

Lysa, echtgenoote van Arnoud Vettekin 26.

Lisebet. Zie: Elisabeth.

Lodewijk, Zie: Louken; Ludeken.

— —, van Beieren, roomschkoning, keizer 69, 88, 90, 91, 101, 379. Echtgenoote van -. Zie: Margaretha van Henegouwen,

— —, Boekelaer 31.

— —, van der Eyke 307, 309, 335.

— —, van de Gruythuyse, g. van Winchester 317, 335-337.

— —, zn. van Jan Bartoutsz., buur te Almkerk 185.

— —, de kastelein (van A.) 28. Echtgenoote en zonen van - 23.

— —, van Treslong 307, 309.

— —, Dankertsz, van De Werken 202.

Loe, van. Zie: Johan.

Loye. Zie: Jan.

Loo, van 397.

Loosen, van. Zie: Hendrik; Mathijs.

Louken Woutersz. 207.

Ludeken de Wilde, rentmr. en kastelein van A., tollenaar te Wo. 160, 172, 187, 193, 198.

Luxemburg, van. Zie: Herman. Maarten Jansz, 212.

— —, — —, s. te Wo. 408.

— —, van Naerden 404.

Maas, zn. van Dirk Maasz. 340.

— —, Gijsbrechtsz., h. te s. 127.

Made, van der. Zie: Diederik.

Maechs. Zie: Jan.

Maelstede, van de. Zie: Gerard.

Maerle, van. Zie: Medaert.

Malburch, van. Zie: Adriaan.

Malsen, van. Zie: Gerrit; Claes; Koenraad.

Margaretha van Henegouwen, echtgenoote van Lodewijk van Beieren 101,

— —, van Horne, echtgenoote van Everard van der Marck Jr. 354.

— —, van Liegnitz, echtgenoote van Albrecht van Beieren 233-135, 160, 161.

— —, van Parma 407.

Maria van Bourgondie, echtgenoote van Maximiliaan van Oostenrijk 337, 340

— —, van Hongarije 396,

Marck, van der. Zie: Everard; Everard Jr.; Robbrecht.

Martijn Fons d'Olivera, kastelein te Gorinchem 331.

Mathijs (Tijs) Cornelisz. Havelaar 398.

— —, van Kessel 167, 168.

— —, van Loosen 392.

— —, van Muilwijk, h. te s. 127.

— —, — —, 372.

Maurijs Grieke 107.

Maximiliaan van Bergen, heer van Zevenbergen 389.

— —, van Oostenrijk 340, 347, 348. Echtgenoote van -. Zie: Maria van Bourgondie.

Medaert van Maerle, dr. en stadh. van A. 350, 351.

Medemblik, van H. 417 (16).

Meer, van der. Zie: Willem Willemsz.

Meeus Spierinc. Dochter van - 276.

Meyns Jansz., h. te De Werken 264, 265.

Melchior van Goor 321, 323, 349.

Melis Dirksz. 328, 345.

— —, de Vos, r. te Andel r41.

Merwede, van de. Zie: Daniel; Dirk; Elisabeth; Jan; Jan; Claes; Odilia.

Merxem, van. Zie: Gerard.

Meurs, van. Zie: Frederik; Johanna; Adolf van Nieuwenaar; Herman van Nieuwenaar; Walburg van Nieuwenaar.

Michiel Joostenz, 391.

Michiels. Zie: Anthonis.

Mierop, van: Zie: Cornelis.

Mije, van der. Zie: Gerrit; Hendrik; Philips Willemsz.

Millinc. Zie: Adam; Lambrecht; Lambrecht Adamsz.

Mol, de. Zie: Jan.

Moleman. Zie: Bartruyt, dochter van Jan.

Mombaar. Zie: Jan.

Montmorency, van. Zie: Eleonora; Philips.

Muilwijk, van. Zie: Mathijs.

Naerden, van. Zie: Maarten.

Nassau, van. Zie: Jan; Willem van Oranje.

Nederveen, van. Zie: Gerrit.

Neesken van Antwerpen, procuratrix van nonnenklooster te Wo. 394.

Neyse. Zie: Aarti; Gijsbrecht; Gijsbrecht Arendsz.

Neude, zn, van Frank de Mersman 52, 64.

— —, Rutgersz. 141.

— —, Willemsz., h. te Andel 141, 159.

Nieuwenaar, van. Zie: Adolf; Herman; Walburg.

Nyenburg, Zie: Cornelis van Egmond van der -.

Nicolaas. Zie: Claes.

Nicolay. Zie: Arend (Aernoult),

Nispen, van. Zie: Godevaert.

Noot. Zie: Gerrit; Pieter Gerardsz.

Noude. Zie: Neude,

Nuerden, van. Zie: Diederik.

Nulant, van. Zie: Gillis.

Oda (Oede), dochter van Jan (de) Pape 107

— —, van Putten en Strijen, echtgenoote van Willem IV van Horne 38, 55, 56, 71, 79, 80. 85.

Odenkerk, van. Zie: Willem.

Odilia. Zie: Dielye.

— —, van de Merwede, vrouwe van Eethen en Meeuwen 312.

Odoen Perchenaelsz. Royers, lombard te Wo, 180.

Oerden, van. Zie: Diederik van Nuerden.

Oyen, van. Zie: Jan.

Olivera, d'. Zie: Martijn Fons.

Oliverus, Abt van klooster van St. Marie te Middelburg 91.

Ommeren, van. Zie: Herman.

Ongevoeg, de. Zie: Jan.

Oorden, van. Zie: Diederik van Nuerden.

Oostenrijk, van Zie: Karel V; Maximiliaan; Philips (de Schoone); Philips II,

Oosterzeel, van. Zie: Dirk.

Oostervant, van. Willem. Zie: Willem van Beieren.

Oosterwijk, van. Zie: Koenraad (Coen).

Oranje, van, Zie: Willem.

Otto van Arkel 144, 145, 150, 153, 206, 297

— —, van Gellicum 345

— —, van Holland, bs. van Utrecht 14.

— —, g. van Cleve 40, 44-

— —, van Zoelen 97.

Oudheusden, van. Zie: Godschalk.

Overloope, d' 397.

Oversteghe, van Zie: Gerard Arnoudsz.

Pape, (de). Zie: Jan; Weluken.

Parma, van. Zie: Margaretha.

Paulus (Pouwels) van Haastrecht 183, 184.

— —, Hugemansz. Weduwe van -Zie: Catharina.

Peter. Zie: Pieter.

Petershem, van. Zie: Jan.

Philips (Philips) de Bye 392

— —, 1 van Bourgondie, g. van H. 289, 290, 294, 296, 298, 299, 301-303, 305-308, 311, 317, 318, 340

— —, van Dorp, dr., rentmr. en dijkgr. van A. 243. Echtgenoote van -. Zie: Beatrix.

— —, Willemsz. van der Mije 330.

— —, van Montmorency, g. van Horne, heer van A., ridder van het gulden vlies 383, 384, 387, 392, 395-397, 400-413, 407, 409 (aanhef, 7, zo en slot), 410, 413. Echtgenoote van -. Zie: Walburg van Nieuwenaar en Meurs.

— —, van Oostenrijk (de Schoone) 347, 348, 363, 364, 367, 369.

— —, II (van Oostenrijk), koning van Spanje 397, 400, 402-404, 406, 407, 411 (aanhef, 2, 5, 6), 413, 414.

— —, van Polanen 134, 135.

— —, Andriesz. Royers, lombard te Wo. 180.

— —, Ruychrok van der Werve 340.

— —, van Spangen 368.

— —, van Uitwijk 382, 39z.

— —, van Weyborch 392, 403,

Pieck, Zie: Herman Jansz.; Jan.

Pieter (Peter) Annock 345.

— —, zn. van Badelog 118.

— —, Dirksz., h. te R. 404.

— —, van Giessen i97.

— —, zn. van Hendrik de Weent, r. te B. 213.

— —, van Hemert, heer van Poederoyen 350

— —, Hendriksz., h. te De Werken 331

— —, Jansz. 340.

— —, Lens, s. te Wo. 52, 61, 67.

— —, Gerardsz. Noot, bode te Wo. 189.

— —, zn. van Pieter Grietenz., h. te Wa. 191.

— —, zn. van Scaert Vassen 212, 213.

— —, Scoyaert, h. te E. 175.

— —, Scholten, buur te Wa. 48.

Pijn. Zie: Gijsbrecht.

Poederoijen, van. Zie: Willem, natuurlijke zoon van Hugeman.

Polanen, van. Zie: Jan; Philips.

Pons Heestensz., nabuur te G. 404.

Porte, van der. Zie: Arnoud.

Putten en Strijen, van. Zie: Aleid; Claes (Nicolaas) ; Oda; Putten, heer van.

Quekel. Zie: Gijsbert; Hugo; Kerstijne; Cornelis.

Quintijn Weytsen. 404.

Raamsdonk, van. Zie: Jan.

Rapenburch, van. Zie: Johan. 35

Reyner Hugemansz., h. te B. 345, 361, 362.

— —, Claesz., schout te De Werken 375.

Reyver van Clootwijck, pastoor te Hardinxveld 375.

Reimerswaal, van. Zie: Boudijn; Claes Kervijn.

Reingoud (Reyngout) van Emmichoven, pr. der abdij van Berne 175, 208, 214, 215.

— —, Tielmansz. uten Campe, r. te S. 127.

Reinoud van Brederode, heer van Gennep en van der Eem 146, 148. Echtgenoote van -. Zie: Johanna, vrouwe van Gennep en van der Eem.

— —, graaf van Gelre 44.

Rembout Godertsz., s. te Heusden 391

— —, de Vlieger 330.

Rhenen, van, Zie: Godfried.

Renze van Waardhuizen, buur te Wa. 48.

Riebeeck, van. Zie: Willem.

Riede, van. Zie: Gijsbrecht (2X); Gijsbrecht Gijsbrechtsz.; Herbaren; Riede, vrouwe van.

Rijckhard van Horne 392.

Rijswijk, van. Zie: Adriaan; Dirk Glimmersz.; Dirk; Heyman; Jan; Jan Willemsz.; Jan Glimmersz.; Jan; Joost; Cornelis Zweersz.; Willem.

Rijswijnt, dochter van Diederik Noudenz, van Andel 140, 141. ,

Ricout Hendriksz. 341, 352.

— —, Steeskensz., h. te Andel 159. Willemsz., r, te Wa. 341.

Robbrecht (Rubbeken) Aartsz. 304.

— —, Bokelaer, priester 237, 273

— —, Diederiksz., h. te De Werken 202.

— —, van Emmichoven 175.

— —, Fave 345, 351, 352.

— —, van Grevenbroek 210, 233.

— —, van Houweningen 221.

— —, van der Marck 354

— —, Schrieck, r. te De Werken 233,

— —, Willemsz., s. te We. 310, 330.

Rode, van. Zie: Claes; Gijsbrecht van Riede (of van Rode).

Roeder. Zie: Dirk.

Roelof van Dalem 95.

— —, van Emmichoven 31.

— —, 167, 168, 208.

— —, Haven 193.

(Roelof), Hendriksz., r, te De Werken 331.

— —, Kuyst, h. te G. 283.

— —, van Lent 285, zgz, 304.

— —, Melisz., h. te Andel 159.

— —, Reyndersz., h. te B. 361.

— —, de Taem, s. te Wo. 127.

— —, Aartsz. Westvelinc 265.

Roeve, van den. Zie: Hendrik; Wouter,

Rogge, W. J., secretaris van Eethen en Meeuwen 142.

Rovers. Zie: Ymmonet Koenraadsz.; Odoen Perchenaelsz.; Philips Andriesz.

Rommel. Zie: Dirk.

Roomer, de. Zie: Hendrik,

Rubbeken. Zie: Robbrecht.

Ruychrok. Zie: Jan; Philips.

Rutsch. Zie: Jacob.

Rutger Meynsenz. 331.

Rutinc. Zie: Herman. Zadelboger 224.

Zande, van den. Zie: Andries Liebrechtsz.; Arend Reiniersz.; Diederik; Gijsbrecht; Henne Liebrechtsz.; Jacob Liebrechtsz.; Jan; Severijn Reiniersz.; Willem Reiniersz.

Sandelijn. Zie: Arend.

Sander Frederiksz. Erfgenamen van - 341.

— —, Geerborgenz. Sz. Sasbout. Zie: Arnoud.

Zas(se). Zie: Gijsbert; Jacob.

Schellaert. Zie: Gillis (2x); Jan (2x).

Schinveld, van. Zie: Jan.

Scoyaert. Zie: Pieter.

Scholastica, echtgenoote van Aart van Wijk 213.

Scolpen. Zie: Willem.

Schoonhoven, van. Zie: Jan.

Schoor (van den). Zie: Herman Melisz.; Jan.

Schot. Zie: Jan.

Schouten. Zie: Willem.

Schrieck, Zie: Robbrecht.

Scutmouwe. Zie: Albrecht.

Scutte. Zie: Wouter.

Zeeland, van. Zie: Willem,

Zeger Woutersz. van Emmichoven, ambachtsheer van en r. te E, 176, 214, 234

— —, — —, van Emmichoven 299.

— —, Jansz. van Emmichoven 341

— —, Florisz., baljuw van A. 223.

— —, de Hoghe 172.

— —, van Klootwijk 399.

— —, van Uitwijk 293, 294, 299, 309

Zegerade, dochter van Albrecht Zegersz., echtgenoote van Jacob Zasse 226.

Selekinus Vos van Emmerik 99.

Zevenbergen, van. Zie: Hendrik; Arend, heer van.

Zevender, van, Zie: Dirk; Claes Oeke.

— —, H. 401, 403, 405, 408.

Severijn Reiniersz. van den Zande 76.

— —, Willemsz., s. en b. te Wo. 141, 154, 198.

Zijdewij, van der. Zie: Jan Dielisz.

Simon Haew 330.

Sc. Zie: Sch.

Slaper, de. Zie: Arend.

Sleeuwijk, van. Zie: Tielman Jansz. uten Campe.

Slotemaker. Zie: Willem van Hedikhuizen.

Sluis, van de. Zie: Arnoud.

Slusen, de. Zie: Arnoud.

Smeets, Smeeds. Zie: Johannes.

Smoutriem. Zie: Gerrit.

Zoelen, van. Zie: Otto; Hubrecht Ottoosz.; Hubrecht Woutersz.

Sophia van Altena, echtgenoote van Leonius, burggraaf van Brussel 15.

Zoudenbalch. Zie: Dietger.

Spangen, van, Zie: Philips.

Spiegel. Zie: Jan.

Spierinck. Zie: Arend - van Well; Gerrit - van Well; Jacob Dirksz.; Jan Jansz.; Claes Florisz.; Claes - van Aalburg; Meeus.

Spijk, uter. Zie: Gijsbrecht; Willem.

Splinter van Voern 344.

Sporckman(s). Zie: Jacob Petersz.; Jan Petersz.

Stael. Zie: Jan.

Stael, van der. Zie: Jan,

Stagge. Zie: Hendrik.

Steesken (Stees) Dirksz. van Andel 159.

— —, Aartsz., h. te B, 345.

— —, — —, h. te Andel 404.

— —, van Brakel, baljuw en rentmr. van A. 99, 103.

— —, van Giessen 276.

— —, Ricoutsz., h. te Andel 141.

— —, Jansz. Vos 299.

Stephanus, domdeken te Utrecht 26, 27.

Steven Cornelisz. Volkier, s. te Gorinchem 375.

Stoke. Zie: Hendrik.

Storm Brievonc 200.

Stove, uter. Zie: Hendrik,

Striene, van. Zie: Willem.

Strijen, van. Zie: Jan Jansz.; Arend, heer van Zevenbergen; Aleid van Putten en -; Nicolaas van Putten en -; Oda van Putten en -.

Stuuc. Zie: Claes.

Suys, Zie: Cornelis.

Sweder (Zweer) van Abcoude 115.

— —, van Blasenborch 310.

Zwieten, van. Zie: Willem.

Zwijndrecht, van. Zie: Jan.

Taem, de. Zie: Roelof.

Telekin, zn. van Hildegond 26.

Teunis (Thonis). Zie Anthonis.

— —, Jansz., s. te Wo. 389.

— —, zn, van Jan Kuyst 391.

— —, Michielsz. 403.

Tielman, zn. van Jan Riebrechtsz. 52.

— —, Jansz., s. te Wo. 64.

— —, uten Campe 24.

— —, — —, k. van Oudmunster te Utrecht 99.

— —, Jansz. uten Campe van Sleeuwijk 74, 98.

— —, uten Campe 229, 257, 288.

— —, Willemsz. 64, 95.

Tijs. Zie: Mathijs.

Torck, Zie: Liebrecht.

Treslong, van. Zie: Lodewijk.

Tueling. Zie: Jan Gijsbrechtsz.

Tule, van. Zie: Floris; Godfried; Willem (2x).

Uitwijk, van. Zie: Arend (Arnoud, 3x); Diederik; Diederik Herbarensz.; Diederik; Gerard; Gillis; Heyneman; Hendrik; Herbaren; Herman; Philips; Zeger; Willem.

Utenhove. Zie: Hendrik,

Utencampe. Zie: Campe, uten.

Valk. Zie: Gijsbrecht.

Vastraad Jacobsz. van Berkel 70

— —, Vastraadsz. van Giessen 43, 46.

— —, Arnoudsz. van Giessen 43, 46, 47, 65.

— —, Jansz. van Giessen 133-135, 139, 155

— —, van Giessen 183, 184, 193, 276.

Veen, van. Zie: Jan,

Veer, de. Zie: Everard.

Vette, de. Zie: Gerrit.

Visschen, van der. Zie: Kerstiaan.

Vlieger, de. Zie: Rembottt.

Vlijmen, van. Zie: Jan.

Voet. Zie: Hugo Jansz.; Jan Hugenz.;, Jan Jansz.

Volkier. Zte: Steven Cornelisz.

Volpert Mathijsz., secretaris te Gorinchem 375.

Voogd. Zie: Bruisten; Claes.

Voorn, van. Zie: Splinter.

Voorne, van, Zie: Gerard.

Voort, van der. Zie: Aart.

Vos. Zie: Selekinus; Steesken Jansz. -- de. Zie: Godevaert; Melis.

Vrank. Zie: Frank,

Vriese de. Zie: Claes.

Vuren, van. Zie: Iwan.

Waal Nodenz. 299.

Waardhuizen, van. Zie: Diederik; Jan; Renze.

Waetselaer, van. Zie: Dirk.

Walburg, gravin van Nieuwenaar en Meurs, vrouwe van A., echtgenoote van 1e Philips van Montmorency, 2e Adolf van Nieuwenaar en Meurs 414, 420.

Walwijn. Zie: Godevaert; Hendrik.

Wassenhoven, van. Zie: Guillam Zegers.

Weent, de. Zie: Hendrik.

Weyborch, van. Zie: Arend Robbynsz.; Arend; Arend van Weyburch; Brien (2x); Joost; Levynis; Philips.

Weytsen. Zie: Quintijn.

Weldam, van. Zie: Cornelis Hendriksz.

Welf, Zie: Claes.

Well, van. Zie: Arend Spierinck; Gerrit Spierinck,

Weluken, zn. van Gillis Pape 52.

Werken, van de. Zie: Boudewijn Dankertsz.; Boudewijn Jansz.; Dankert; Diederik (2x); Lodewijk Dankertsz.

Werve, van der. Zie: Philips Ruychrok.

Westvelinc. Zie: Joost; Roelof Aartsz.

Wetering, van der. Zie: Adriaan.

Wevelickhoven, van, Zie: Ploris.

Wiel, van der. Zie: Diederik Rutgersz.; Hendrik.

Wieldrecht, van. Zie: Jan.

Wielesteyn, van. Zie: Hugo; Geertruid van Amerongen.

Wierik (Quiricus) van Aest, k. van Oudmunster te Utrecht 99.

Wijffvliet, van. Zie: Anthonis; Jan. Wijk, van. Zie: Arend (2x); Gillis; Joost.

Wilde, de. Zie: Ludeken.

Wilhelma, echtgenoote van Jacob van der Borch 310.

Willem, zn. van A, 26.

— —, Adriaansz., h. en r, te B. 359, 362, 366.

— —, van Alkemade 317.

— —, Gijsbrechtsz. Barnier 285.

— —, van Beieren, g. van Oostervant, heer van A., later g. Willem VI van H. 173, 176-184, 187, 189, 191-196, 199, 200, 202, 203, 225, 227, 230, 231, 235, 236, 238, 245, 247-249, 251-259, 261, 262, 264, 267, 296, 297, 311.

— —, van Berendrecht 340.

— —, Jacobsz. van Berkel 70.

— —, van Besoijen 184, 193.

— —, de Borchgrave, r. te Almkerlc 121.

— —, van Borchoven 142.

— —, Bot 116, 118.

— —, van Boxtel 42.

— —, Reiniersz. van der Brugge, h. te G. 315.

— —, van Dam 406.

— —, Danielsz., s. to Wo. 49, 50.

— —, van Dongen 97.

— —, Dukinc 152.

— —, van Duvenvoorde, heer van Oosterhout 71, 96, 97.

— —, van Egmond 307.

— —, Scobbeland (van der Eyke) 234.

— —, Eylart, priesterbroeder van het Duitsche huis to Utrecht 27,

— —, Geerborgenz. Sz.

— —, Gerritsz., h. te B. 212, 213.

— —, Goudt 371.

— —, Gorisz. de Grave (Greve), s. te Wo, 187, 198.

— —, Diederiksz. de Grave (Greve), s. to Wo 204, 205,

— —, van Hedikhuizen, gezegd Slotemaker 141,

— —, Hermansz., h. to G. 315.

— —, de Hoghe 52.

— —, — —, 172.

— —, Willemsz. de Hoghe 172.

— —, III, g. van H. 43, 46, 57-60, 63, 66, 71, 73-81, 83-85, 87-95.

— —, IV, g. van h. 101

— —, V, g. van H. 104, 108, 111-113.

— —, VI, g. van H. Zie: Willem van Beieren.

— —, I van Horne, heer van A. 6, 8, 12, 13, 15, 16, 18.

— —, II — —, — —, 13 10-13, 15, 18-31, 35, 41, 41, 44, 101, 141.

— —, III — —, — —, 23, 18-34, 41, 44, 102.

— —, IV — —, 38, 55, 66, 67, 71, 72, 77-87, 89, 92-94, 98, 100, 178 (5), 201, 238 (29), 379, Echtgenoote van -. Zie: Oda van Putten en Strijen. Erfgenamen van - 115.

— —, V van Horne, heer van A. 86 (noot), 101, 103, 104, 109-112, 114.

— —, VI — —, — —, en Cortessem 136, 138, 139, 142-145, 149, 155, 156, 162-171, 174.

— —, VII — —, — —, 266-271, 283, 297. Echtgenoote van -. Zie: Johanna van Montigny.

— —, Jacobsz, 118.

— —, zn. van Jan Neudenz. 118, 263.

— —, Jansz., nabuur to Andel 404.

— —, Tielmansz. uten Campe 116.

— —, Cardinael, k. van Oudmunster to Utrecht 99.

— —, van Croy, heer van Chievres 367.

— —, Willemsz. (van der Meer) 381.

— —, Mettenz. 159

— —, van Odenkerk, k, van Oudmunster te Utrecht 99.

— —, Oekenz. 52.

— —, van Oostervant. Zie: Willem van Beieren.

— —, prins van Oranje 406.

— —, Pietersz., nabuur to Andel 404.

— —, Pijnsz. 381.

— —, natuurlijke zoon van Huge man van Poederoijen 141.

— —, van Riebeeck, dijkgr. van A. 377, 391, 392.

— —, van Rijswijk 99, 104 (noot), 124, 127.

— —, Remiersz, van den Zande 73. Kinderen van - 116, 118.

— —, Scolpen 204, 224.

— —, Schouten 411.

— —, van Zeeland, h. te De Werken 233, 246, 264, 265.

— —, uter Spijk 200.

— —, van Striene, s. te Wo. 58, 61, 64, 67.

— —, van Zwieten 340,

— —, Teunisz. (Thonysz.). Erfgenamen van - 202.

— —, Teunisz., 264, 265, 284.

— —, van Tule, s. te Wo- 70, 75.

— —, — —, 212, 213.

— —, van Uitwijk 50, 60.

— —, zn. van Willem Hermansz., s. te Wo. 333.

— —, Willemsz. 350.

— —, Zie: Willem Willemsz. van der Meer.

— —, Wisse, s. to Wo. 67, 118.

— —, van (den) Worpe, s. to Wo. 26.

Winnock Jacobsz. alias Goedeskock 340.

Wisse, Zie: Willem.

Wit, de. Zie: Jan.

Witte, de Zie: Bruinijs.

Wolf, de. Zie: Diederik; Jan Dirksz.; Claes.

Wolfert van Goor, dr. en stadh, van A. 353, 355.

Worpe, van den. Zie: Boudewijn; Lammerken (Lannickin); Willem.

Wouter (Waltherus) Arendsz., h. to Andel 141.

— —, Pietersz. Boekelaar, h. to S. 105, 127.

— —, Gijsbertsz. Botterman, s. te Wo. 408,

— —, bastaard van Drongelen 123.

— —, van der Eyke 234.

— —, Zegersz. van Emmichoven, ambachtsheer van E. 380, 392, 404.

— —, van Gent 274.

— —, Ghevaert, h. to De Werken 284.

— —, van Hedel 72.

— —, Jacobsz., h. te Andel 141.

— —, van Keppel 68. Echtgenoote van -. Zie: Jutte.

— —, van Klootwijk, zn, van Arend Roelofsz. 204, 205, 207. Echtgenoote van -. Zie: Elisabeth, dochter van Jan Doedijn.

— —, Cornelisz 374.

— —, van den Roeve 72.

— —, Scutte 141.

1. BISSCHOP GODFRIED VAN UTRECHT GEEFT DE TIENDEN VAN DRIEL, GIESSEN EN WOUDRICHEM, WELKE HIJ ZICH HAD TOEGEEIGEND IN DE MEENING DAT ZE NOVALE TIENDEN WAREN, TERUG AAN HET KAPITTEL VAN OUDMUNSTER TE UTRECHT.

1178 April 9.

Gedrukt: Van den Bergh, Oorkondenboek, I, no. 158;

Sloet, no. 349; Oorkondenboek Sticht, no. 498.

Litt.: Inleiding, blz. 54-55

2. DIEDERIK II VAN ALTENA EN JAN VAN HEUSDEN SLUITEN EEN VERDRAG. EVENTUEEL VOORKOMENDE GESCHILLEN ZULLEN OP VREDELIEVENDE WIJZE WORDEN OPGELOST.

1212 z. d.

Gedrukt: Van den Bergh, Oorkondenboek, I, no. 228.

3. GEKOZEN SCHEIDSRECHTERS DOEN UITSPRAAK IN HET GESCHIL TUSSCHEN DEN PROOST VAN OUDMUNSTER TE UTRECHT EN HET KAPITTEL OVER HET GEN0T DER INKOMSTEN VAN HET AARTSDIAKONAAT EN HET BEHEER DER PREBENDEN. ALLE INKOMSTEN UIT DE TIENDEN VAN DE KERKEN VAN WOUDRICHEM, DRIEL, WIJK EN VLEUTEN ZULLEN, NA HET VACANT WORDEN VAN DE PASTOORSPLAATSEN, ONDER HET BEHEER VAN DE PROOSDIJ, TEN BEHOEVE VAN DE ADMINISTRATIE DER PREBENDEN, GEBRACHT WORDEN.

1224 Februari 1.

Gedrukt: Oorkondenboek Sticht, II, no. 716.

Litt.: Inleiding, blz. 55.

4. PAUS GREGORIUS IX BEVESTIGT HET KAPITTEL VAN OUDMUNSTER TE UTRECHT IN HET BEZIT VAN ZIJN HOVEN EN TIENDEN TE GIESSEN, BRAKEL, GASPERDE, WIJK, UITWIJK EN VLEUTEN EN VAN ZIJN OVERIGE GOEDEREN.

1228 Januari 29.

Gedrukt: Oorkondenboek Sticht, II, no. 777.

Litt.: Inleiding, blz. 55.

5. DIEDERIK II, HEER VAN ALTENA, MAAKT BEKEND, DAT HIJ ZICH JEGENS GRAAF FLORIS IV VAN HOLLAND VERBOND, HET SLOT ALTENA AAN NIEMAND OP TE DRAGEN VOOR DEN EERSTKOMENDEN 24 JUNI. HIJ BELOOFT OP EEN BEPAALDEN DAG BINNEN HOLLAND TE KOMEN, BIJ WELKE GELEGENHEID DE GRAAF HEM ZIJN EIGENDOMS- EN LEENRECHTEN ZAL BEZEGELEN. WANNEER HIJ DIEN DAG NIET ZAL VERSCHIJNEN EN GEEN GEGRONDE REDEN VOOR ZIJN AFWEZIGHEID KAN AANTOONEN, ZAL HIJ ZIJN GOEDEREN AAN DEN GRAAF VAN HOLLAND OPDRAGEN.

1230 Maart 30.

Gedrukt: Van den Bergh, Oorkondenboek, I, no. 328 (aldaar ten onrechte op 1231 gedateerd);

Van Mieris, I, blz. 206.

Litt.: Prfschr., blz. 14.

6. DIEDERIK II, HEER VAN ALTENA, ERKENT DAT ZIJN SLOT ALTENA EN AL ZIJN ALLODIAAL GOED IN ZUID-HOLLAND, IN DE WOUDRICHEMERWAARD EN IN "HOETTE", HET EIGENDOM IS VAN GRAAF FLORIS IV VAN HOLLAND EN DAT HIJ, TEZAMEN MET ZIJN BLOEDVERWANT WILLEM VAN HORNE, DAT SLOT EN HETGEEN DAARTOE BEHOORT GEZAMENDERHAND VAN DEN GRAAF IN LEEN HOUDT.

1230 Mei 7.

Gedrukt: Van den Bergh, Oorkondenboek, I, no. 322;

Van Mieris, I, blz., 207.

Litt.: Inleiding, blz. 60; prfschr., blz. 14.

7. DIEDERIK II, HEER VAN ALTENA, MAAKT BEKEND, DAT HIJ ZIJN SLOT ALTENA AAN DEN GRAAF VAN CLEVE HEEFT OPGEDRAGEN ALS OPEN HUIS TEGEN AL 'S GRAVEN TEGENSTANDERS, MET UITZONDERING VAN DEN GRAAF VAN HOLLAND.

1234 z. d.

Omnibus Christi fidelibus notum esse volo, quod ego Th(eodericus) de Altena domino meo Th(eoderico), comiti Clyvensi, cuius homo sum, castrum meum Altena liberum contradidi et quavis in tempore contra omnes suos adversarios, excepto camite Hollandrie, ad beneplacitum suum eidem sine contradictione adaperiam. Ut ergo hec collatio seu dacio a nemine dissolvatur set firma permaneat, presentem paginam in testimcnium ipsi conscribi fecimus et sigillo nostro roborari. Acta sunt anno Domini MCCXXXIIII.

Oorspr. - Staatsarchiv Dusseldorf, Kleve-Mark, no. 3.

8. WILLEM I, HEER VAN HORNE, VERKLAART ZICH TE ZULLEN HOUDEN AAN HET VERDRAG DAT ZIJN OOM, DIEDERIK VAN ALTENA, SLOOT MET GRAAF DIEDERIK VAN CLEVE, WELK VERDRAG INHIELD, DAT HET KASTEEL ALTENA VOOR DEN GRAAF EEN OPEN SLOT ZOU ZIJN TEGEN AL DIENS VIJANDEN, MET UITZONDERING VAN DEN GRAAF VAN HOLLAND.

1235 z. d.

Gedrukt: Van den Bergh, Oorkondenboek, 1, no. 358.

9. DIEDERIK II, HEER VAN ALTENA, SCHENKT AAN HET KLOOSTER ST. ELIZABETHSDAL O.M. EEN JAARLIJKSCHE SOM GELDS UIT ZIJN VISSCHERIJ BIJ WOUDRICHEM (WALTRECHE), ALSMEDE 2000 HARINGEN (ALLECES) 'S JAARS.

1240 October 9.

Gedrukt: Miraeus, Opera diplom., IV, blz. 549.

Regest: Publ. du Limbourg, XVII, I880, blz. 7-8 en 59.

Litt.: Inleiding, blz. 58.

10. HET KAPITTEL VAN OUDMUNSTER TE UTRECHT BEPERKT, BIJ GELEGENHEID VAN DE VERKIEZING VAN EEN NIEUWEN PROOST, DE BEVOEGDHEDEN VAN DEZEN EN VAN ZIJN OPVOLGERS. DE NIEUWE PROOST ZAL VOOR ZICH EN ZIJN OPVOLGERS, DE SCHENKINGEN, DOOR VROEGERE PROOSTEN AAN HET KAPITTEL GEDAAN, MOETEN BEVESTIGEN. TOT DEZE SCHENKINGEN BEHOORT DIE VAN DE KERK TE GIESSEN MET VERSCHEIDENE TIENDEN EN ANDERE TOEBEHOOREN, VAN WELKE KERK DE COLLATIE EENS TOT DE PROOSDIJ BEHOORDE. HIJ ZAL VOORTS MOETEN BELOVEN, DAT HIJ OP GEEN ENKELE WIJZE INBREUK ZAL MAKEN OP DE SCHENKING VAN DE TIENDEN, BEHOORENDE BIJ DE KERKEN VAN WOUDRICHEM, DRIEL, UITWIJK EN VLEUTEN, WELKE TIENDEN PROOST LODEWIJK AFSTOND AAN DE PREBENDEN VAN HET KAPITTEL.

1241 Januari.

Gedrukt: Oorkondenboek Sticht, II, no. 961.

Litt.: Welding, blz. 55.

11. DIEDERIK II, HEER VAN ALTENA, VERKLAART VERZOEND TE ZIJN MET NICOLAAS VAN DER EME EN DIENS ZOON HENDRIK. MOCHTEN DEZE HUN VERPLICHTINGEN NIET NAKOMEN, DAN ZULLEN DE DOOR HEN GESTELDE BORGEN IN LEISTING GAAN.

1241 juni 26.

Gedrukt: Van den Bergh, Oorkondenboek, I, no.381.

Litt.: Inleiding, blz. 58

12. PROOST, DEKEN EN KAPITTEL VAN OUDMUNSTER GEVEN, NA HET OVERLIJDEN VAN DIEDERIK II VAN ALTENA, DE TIENDEN, DIE DEZE IN ERFPACHT HIELD, AAN ZIJN OPVOLGER WILLEM VAN HORNE IN ERFPACHT.

1242 Juni.

Gedrukt: Van den Bergh, Oorkondenboek, I, no. 386;

Oorkondenboek Sticht, II, no. 983.

Litt.: Inleiding, blz. 55.

13. WILLEM I VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, TESTEERT EN LAAT (O.A.) DE HEERLIJKHEID HORNE NA AAN ZIJN OUDSTEN ZOON WILLEM, DE HEERLIJKHEID ALTENA AAN ZIJN TWEEDEN ZOON DIEDERIK.

z. j. e. d. (Juni 1242 - October 1264).

Afschr. - Universiteitsbibliotheek Utrecht, Ms. no. 1646, P. C. Bockenberg, Annotationes de nobilibus familiis Neerlandicis, fol. ,165, no. 8.

14. DE ABDIJ VAN ST. TRUYEN STAAT AAN DE ABDIJ TE BERNE HAAR TIENDEN TE BERNE EN HERPT AF, TEGEN BETALING VAN 21 ZALMEN PER JAAR, WELKE ZALMEN GEVANGEN ZULLEN MOETEN WORDEN TUSSCHEN WOUDRICHEM EN DRIEL. MOCHT HET GEBEUREN, DAT DIT AANTAL ZALMEN TUSSCHEN DE GENOEMDE PLAATSEN NIET WERD GEVANGEN, DAN ZAL DE ABDIJ TE BERNE KUNNEN VOLSTAAN MET DE BETALING VAN VIER KEULSCHE MARKEN PER JAAR.

1246 Januari 25.

Gedrukt: Sloet, no. 671 (dateering volgens den Paaschstijl); De Fremery, Supplement Oorkondenboek Holland, no. 92. Bekrachtigd door bisschop Otto van Utrecht in 1246, Oorkondenboek Sticht, no. 1103.

Litt.: Inleiding, blz. 58.

15. LEONIUS, BURGGRAAF VAN BRUSSEL, EN ZIJN VROUW SOPHIA VERKLAREN DE GOEDEREN, WELKE HUN TOEKWAMEN UIT DE NALATENSCHAP VAN DIEDERIK II VAN ALTENA, TE HEBBEN AFGESTAAN AAN HEER WILLEM VAN ALTENA, ZULKS MET INBEGRIP VAN CRUCHTENE EN WERTE.

1247 z. d.

Gedrukt: Van den Bergh, Oorkondenboek, I, no. 443.

16. WILLEM I VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, ERKENT, DAT HIJ VAN PROOST, DEKEN EN KAPITTEL VAN OUDMUNSTER TE UTRECHT DE TIENDEN VAN WOUDRICHEM EN ANDEL EN DE HELFT VAN DE TIENDEN TE GIESSEN VERKREGEN HEEFT VOOR ZIJN LEVEN OF GEDURENDE HET LEVEN VAN DEN PROOST.

1258 Maart 21.

Gedrukt: Van den Bergh, Oorkondenboek, II, no. 52 (aldaar ten onrechte op 1259 gedateerd).

Regest: Brom, Regesten van oorkonden, I, no. 1382.

Litt.: Inleiding, blz. 55.

17. THEODERICUS DICTUS BORGHMAN EN ZIJN VROUW GISELA OORKONDEN, DAT ZIJ AAN DE ABDIJ VAN BERNE VIJF EN TWINTIG MORGEN LAND, DE VROUWENWEIDE GENAAMD, HEBBEN GESCHONKEN TOT STICHTING VAN EEN KAVEL; TE BEDIENEN DOOR EEN DER KANUNNIKEN VAN DE ABDIJ ¹), ONDER BEPALING DAT DIT PERCEEL GROND VRIJ ZAL ZIJN VAN DIJKPLICHT EN VAN DE VERPLICHTING EEN WATERGANG TE VERSCHAFFEN, EN ONDER VOORWAARDE DAT DE ABDIJ DAARAAN VIJF EN TWINTIG MORGEN VAN HAAR NABIJ GELEGEN GROND ZAL TOEVOEGEN. NA DEN DOOD VAN DE SCHENKERS ZULLEN ER EENS PER JAAR MISSEN WORDEN GELEZEN TE HUNNER NAGEDACHTENIS, WAARTOE DE ABDIJ TWINTIG HOLLANDSCHE SCHELLINGEN 'S JAARS UIT DE VROUWENWEIDE ZAL TREKKEN.

1264 Februari 7.

Gedrukt: De Fremery, Supplement Oorkondenboek, no. 147.

¹) Uit een oorkonde van omstreeks 1458 (archief der abdij van Berne, Cart., I, no. 477) blijkt, dat de ingevolge deze dotatie gestichte kapel die te Honswijk was.

18. DEKEN EN KAPITTEL VAN OUDMUNSTER TE UTRECHT GEVEN DE GOEDEREN, WELKE WIJLEN WILLEM I VAN ALTENA VAN HEN IN ERFPACHT HIELD, AAN ZIJN ZOON DIEDERIK IN ERFPACHT.

1265 April 29.

Gedrukt: Van den Bergh, Oorkondenboek, II, no. 125 (aldaar abusievelijk gedateerd: 1265 April 22).

Regest: Brom, Regesten van oorkonden, I, no. 1577,

Litt.: Inleiding, blz. 55.

19. DIEDERIK III, HEER VAN ALTENA, BELOOFT DEKEN EN KAPITTEL VAN OUDMUNSTER TE UTRECHT GEEN MOEILIJKHEDEN IN DEN WEG TE LEGGEN BIJ DEN VERKOOP DER TIENDEN VAN WOUDRICHEM, GIESSEN EN ANDEL.

1272 Augustus 1.

Gedrukt: Van den Bergh, Oorkondenboek, II, no. 238.

Litt.: Inleiding, blz. 55.

20 JAN, HEER VAN HEUSDEN, MAAKT BEKEND, DAT HIJ MET GRAAF FLORIS V VAN HOLLAND EEN OVEREENKOMST HEEFT GESLOTEN MET BETREKKING TOT DE SCHOUW VAN DE ZIJDEWINDE EN DEN HOOFDIJK. DE HEER VAN ALTENA ZAL AAN DEN GRAAF VAN HOLLAND EN DEN HEER VAN HEUSDEN GEVEN HETGEEN HUN TOEKOMT VAN DEGENEN, DIE IN HET LAND VAN ALTENA WONEN. IN HET GRAAFSCHAP HOLLAND ZULLEN ZES HEEMRADEN ZIJN, IN HET LAND VAN HEUSDEN VIER EN IN HET LAND VAN ALTENA TWEE. WANNEER DEZE TWAALF HEEMRADEN GEEN OVEREENSTEMMING ZULLEN BEREIKEN OVER BE HOOGTE OF BREEDTE VAN DEN DIJK, DAN ZULLEN DE HEEMRADEN VAN HOLLAND DE BESLISSING GEVEN.

1273 Februari 12.

Gedrukt: Van den Bergh, Oorkondenboek, II, no. 248 (Deze oorkonde moet weI volgens den Paaschstijl gedateerd zijn, daar Willem II van Altena getuige is, terwijl op 1 Augustus 1272 zijn broeder Diederik nog als heer van Altena voorkomt).

Litt.: Prfschr., blz. 17.

21. WILLEM II VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, VERKLAART, DAT DE GESCHILLEN TUSSCHEN HEM EN DE ZIJNEN EENERZIJDS EN DE STAD UTRECHT ANDERZIJDS BEEINDIGD ZIJN.

1275 November 1.

Gedrukt: Van den Bergh, Oorkondenboek, II, no. 297

22. WILLEM II VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, BELOOFT HET KAPITTEL VAN OUDMUNSTER TE UTRECHT NAAR VERM0GEN TE ZULLEN BIJSTAAN BIJ HET BEHEER VAN ZIJN GOEDEREN.

1277 Juni.

Gedrukt: Van den Bergh, Oorkondenboek, II, no. 337.

Litt.: Inleiding, blz. 55.

23. WILLEM II VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, EN ZIJN OUDSTE ZOON WILLEM VERKLAREN DE TIENDEN VAN UPPEL IN ERFPACHT GEGEVEN TE HEBBEN AAN LODEWIJK, DEN KASTELEIN VAN ALTENA. DIENS ECHTGENOOTE EN ZONEN HEBBEN DIE TIENDEN GEGEVEN AAN LODEWIJKS DOCHTER BEATRIX EN HAAR ECHTGENOOT JAN VAN DE MERWEDE.

1277 April 25.

Gedrukt: Van den Bergh, Oorkondenboek, II, no. 332 (aldaar een drukfout in de dateering. Men leze: in die beati Marci Ewangeliste, i.p.v. Matthei.).

Geinsereerd in de oorkonde van 1371 Augustus 15. Litt.: Inleiding, blz. 60.

24. OPSOMMING VAN DE GOEDEREN IN HET LAND VAN ALTENA, WELKE VAN DEN GRAAF VAN HOLLAND IN LEEN GEHOUDEN WORDEN.

z. j. e. d. (ca. 1280).

311. Haer Arnout van Utwike, die es mijns heren man van den goede, dat leghet in den Groeten Wert tUthoven. Des lants es achtendertich morghen, ende daer af zijn XXVI morghen tientvri.

312. Thileman van den Campe, die es mijns heren man worden van enen tventtich morghen lants, die licghen te Woudrikem beneden der wimolen, die ene acker heitet die Vorstweide, die ander heitet die Middelweide ende die darde camp heitet dOude broec.

313. Henric van Utwike, die es mijns heren man worden van sire hoestede ende sine husinghe, daer hi op wonet, ende van enen campe, die after zijn huus leghet.

314. Didderic van Utwike, die es oec mijns heren man worden ende heft hem op ghegheven sine ghesate ende sine husinghe ende vier marghen lants, gheleghen te Honsewike.¹)

315. Haer Hartbernen van Utwike, die es mijns heren man van ere hoeven lants, die heitet Coppelhoeve ende leghet in den Spike in des heren lande van Altena.

Oorspr. - Leenkamer Holland, no. 5, fol. 90.

Gedrukt: S. Muller Hz., Het oude register van graaf Florens, Bijdr. en Med. Hist. Gen., XXII, 1901, blz, 266.

Litt.: Prfschr., blz. 15, 41.

¹) De later bijgeschreven aanteekening, betreffende de opvolgers van Diederik van Uitwijk in dit leen, is hier weggelaten. Men vindt ze bij Muller.

25 GRAAF FLORIS V VAN HOLLAND VERKLAART, DAT DE POORTERS VAN WOUDRICHENI VAN VRIJDAG, BIJ HET OPGAAN VAN DE ZON, TOT DEN ZONSONDERGANG OP ZONDAG TOLVRIJ MOGEN VAREN VOORBIJ S GRAVEN 1'OL TE NIEMANDSVRIEND. SLECHTS VAN DOOR HEN VERVOERDEN WIJN ZAL TOL GEHEVEN WORDEN. ALLE ONDERDANEN VAN HEER VUILLEM VAN ALTENA, DIE ZIJN TIENDEN OF PACHT KOOPEN, ZULLEN llAARMEDE TOLVRIJ VOORBIJ DEN TOL MOGEN VAREN, ALS WAREN ZIJ POORTERS. DE POORTERS VAN DELFT, DORDRECHT EN ZIERIKZEE, DIE LAKEN VERVOEREN, TEN EINDE DAT TE WOUDRICHEM EN GIESSEN TER JAARMARKT TE BRENGEN, ZULLEN, TEN TIJDE VAN DIE NIARKTEN, EVENZEER VRIJ ZIJN VAN TOL. VOORTS HOliDT HEER WILLEM IN LEEN TIEN KEULSCHE MARKEN OF DERTIEN HOLLANDSCHE PONDEN 'S JAARS UIT DE OPBRENGST VAN DIEN TOL, EN ACHTTIEN PONDEN 'S JAARF, UIT DE MUNT TE DORDRECHT.

1283 Maart 28.

Gedrukt: Van den Bergh, Oorkondenboek, II, no. 474.

Litt.: Inleiding, blz. 64.

26. SCHOUT, SCHEPENEN EN DE GEMEENE POORT VAN WOUDRICHEM MAKEN BEKEND, DAT EENIGE POORTERS ZICH, OF VERBEURTE VAN EEN BOETE VAN HONDERD POND, HEBBEN ONDERWORPEN AAN DE SCHEIDSRECHTERLIJKE UITSPRAAK VAN STEPHANUS, DOMDEKEN TE UTRECHT, MET BETREKKING TOT HET GESCHIL OVER EEN HUIS EN ERF BINNEN WOUDRICHEM, WELK GESCHIL, GEREZEN TUSSCIIEN HEN EENERZIJDS, EN DEN COMMANDEUR EN DE BROEDERS VAN HET DUITSCHE HUIS TE UTRECHT ANDERZIJDS, HANGENDE WAS VOOR DEN PRIOR VAN ST. PAULUS TE UTRECHT, ZIJNDE DEN DOOR DEN APOSTOLISCHEN STOEL AANGEWEZEN RECHTER. SCHOUT, SCHEPENEN EN GEMEENE POORT VAN WOUDRICHEM STELLEN ZICH BORG VOOR DE NAKOMING DER SCHEIDSRECHTERLIJKE UITSPRAAK DOOR DEZE POORTERS.

1290 September 9.

Universis presentes litteras inspecturis, nos, scultetus, scabini et uni.versitas oppidanorum de Woudrichem notum facimus quod Gerardus Cecilie, Theodericus coqus, Johannes de Ems, Enesa, Johannes Dalckin, Arnoldus Vettekin, Lysa, ejus uxor, Gerardus carnifex, Alburgis, ejus uxor, Lannickinus de Werpa, Aleydis, ejus uxor, Wilhelmus filius A.... is, Johannes sutor, Jacobus sartor, Bernardus et ejus uxor, Johannes et Hubertus, filii Willeri, Hannekinus et Telekinus, filii Hildegundis et eorum in lite consortes et complices compromiserunt pro se sub pena centum librarum Holland. denariorum legalium in ven. virum, dominum Stephanum, decanum ecclesie Trajectensis, tanquam in arbitrum arbitratorem sive amicabilem compositorem super causa, questione et discordia, que vertebatur inter eos ex una parte et commendatorem et fratres domus Theutonice Trajectensis ex altera, coram domino priore monasterii Sancti Pauli T'rajectensis, judice a sede apostolica delegato, super quadam'domo et area, sitis in oppido de Woudrichem et super dampnis, injuriis, expensis et interesse inde habitis. Qui promiserunt quod quicquid predictus dominus decanus super premissis ordinaverit, statuerit, dixerit aut pronunciaverit arbitrando per viam juris sive amicabilis compositionis, quod hoc ratum habebunt sub dicta pena et inviolabiliter cbservabunt; pro qua pena nos obligavimus et obligamus tanquam principales debitores et fidejussores apud eosdem commendatorem et fratres et pro omnibus supradictis, promittentes, quod si ipsi non servaverint pronunciationem et ordinacionem dicti domini decani in premissis aut in contrarium venerint quaquo modo, quod nos dictas centum libras persolvemus sine qualibet contradictione commendatori et fratribus memoratis. In cujus rei testimonium, quia opidum nostrum sigillo caret, presentes litteras sigillis quatuor scabinorum ejusdem opidi, videlicet Wilhelmi de Worpe, Nicolai de Molendino, Godefridi de.... de et Danielis fabri pro nobis communiter rogavimus communiri. Et nos jam prenominati scabini confitemur sigilla nostra ad rogatum predictorum sculteti, scabinorum et universitatis opidi de Woudrichem, presentibus in premissorum testimonium appendisse. Datum anno Domini M.^mo-CC.^mo nonag.^mo, in crastino nativitatis beate Marie virginis.

Afschr. - Rijksarchief te Utrecht, coll. Bondam.

Regest: Brom, Regesten van oorkonden, II, no. 2362; Van den Bergh, Oorkondenboek, II, no. 758.

Litt.: Inleiding, blz. 55, noot 4; 64..

27. STEPHANUS, DOMDEKEN TE UTRECHT, DOET UITSPRAAK IN HET GESCHIL TUSSCHEN COMMANDEUR EN BROEDERS VAN HET DUITSCHE HUIS TE UTRECHT EN EENIGE POORTERS VAN WOUDRICHEM OVER EEN HUIS EN ERF ALDAAR, HETWELK EERTIJDS TOEBEHOORDE AAN WILLEM LYLART, PRIESTERBROEDER VAN HET DUITSCHE HUIS. HIJ BESLIST, DAT BEDOELD HUIS EN ERF IN VOLLEN EIGENDOM AAN HET DUITSCHE HUIS ZAL TOEBEHOOREN, BEHOUDENS HET RECHT VAN DEN HEER VAN ALTENA, ZOOALS VANOUDS HET GEVAL PLACHT TE ZIJN. DE POORTERS ZULLEN TEN OVERSTAAN VAN HET WERELDLIJK GERECHT VAN WOUDRICHEM VAN HUN RECHTEN OP HET HUIS EN ERF AFSTAND DOEN, OVEREENKOMSTIG HET RECHT EN DE GEWOONTE VAN DIE "POORT" (OPPIDUM), TEN BEHOEVE VAN DE BROEDERS. BOVENDIEN ZULLEN DL POORTERS OP HET ERF EEN LANGEN HOUTEN PAAL MOETEN OPRICHTEN; MET EEN KRUIS DAARAAN BEVESTIGD, ALS ZICHTBARE ERKENNING VAN HET EIGENDOMSRECHT DER BROEDERS. DE POORTERS ZULLEN BOETE DOEN VOOR HET ONRECHT, DEN BROEDERS AANGEDAAN, IN DIER VOEGE, DAT ZIJ OP DRIE ACHTEREENVOLGENDE ZONDAGEN OP BLOOTE VOETEN EN MET ONTBLOOTE HOOFDEN IN PROCESSIE ZULLEN GAAN ROND DE KERK VAN WOUDRICHEM. PARTIJEN BELOVEN ZICH AAN DEZE UITSPRAAK TE ZULLEN HOUDEN.

1290 September 28.

Gedrukt: J. J. de Geer tot Oudegein, Archieven der ridderlijke Duitsche orde, balie van Utrecht, deel I, no. 279, blz. 331.

Regest: Brom, Regesten van oorkonden, II, no. 2368;

Van den Bergh, Oorkondenbaek, II, nalezing, no. 74 (aldaar abusievelijk gedateerd: 1291).

28. WILLEM II VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, BEPAALT, DAT DE BEWONERS EN ERVEN VAN DE GERECHTEN VAN UITWIJK, WAARDHUIZEN, EMMICHOVEN, BABILONIENBROEK, ALMKERK EN HET BOVENSTE DEEL VAN DE WERKEN, VRIJ ZULLEN ZIJN VAN HET MAKEN VAN DEN MERWEDEDIJK IN ZIJN GEBIED EN VAN DEN DIJK TUSSCHEN WERKENDAM EN VEENREGRAVE.

1292 October 18.

Nos Wilhelmus, de Hoern et de Altenae dominus, universis presentes litteras inspecturis salutem et noscere veritatem. Noveritis quod nos hanc graciam indulsimus omnibus et singulis hominibus ac hereditatibus, jurisdictianibus infra nominandis commorantibus et constitutis, videlicet in jurisdictione de Uutwijck, Werthuysen ¹), Emminchoeven, palude Babilonie, Almekerck et de superiori parte Wercke, in perpetuum et hereditarie, ut liberi sint et immunes a constructu seu factu aggerum supra litus Merwede infra limites et terminos terre nostre seu infra Werkendam et Verne grave ²) jacentium seu sitarum. Et ut gracia sive indulgencia,hujusmodi firma permaneat et inviolata, ipsam concessimus sub testimonium nobilium virorum, hominum nostrorum, videlicet domini Johannis ³) de Huesden, domini Aernoldi de Slusen ⁴), Ghijsberti dicti Bot, aliorumque quam plurium nostrorum ministerialium et hominum. Insuper ad confirmacionem et certitudinem premissorum presentes 'litteras sigillo nostro et sigillis filiorum, nostrorum videlicet domini Wilhelmi, militis, et domini Theodrici prepositi sancti Salvatoris Trajectensis et canonici Leodiensis, adhibito concensu ac voluntate Engelberti et Gherardi, filiorum nostrorum, fecimus communiri. Datum anno Domini millesimo ducentesimo nonagesimo 2, in die Luce ewangeliste.

Afschrift van een vidimus, d.d, 1347 Mei 29. - Rijksarchief te Utrecht, Cartularium St. Laurens abdij te Oostbroek, fol. 68 verso.

Regest: Brom, Regesten van oorkonden, II, no. 2478.

¹) De tekst heeft: Wthuysen.

²) De tekst heeft: Verme gracie.

³) De tekst heeft: dominus Johannes.

⁴) Vermoedelijk zal men moeten lezen: Ghiesen.

29. WILLEM II VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, ZIJN OUDSTE ZOON WILLEM EN ZIJN ZONEN DIEDERIK, PROOST VAN OUDMUNSTER TE UTRECHT, GERARD EN ENGELBERT, KANUNNIK VAN ST. LAMBERT TE LUIK, BETUIGEN HUN ONSCHULD AAN DEN MOORD OP GRAAF FLORIS V VAN HOLLAND EN BELOVEN AAN GRAAF JAN II VAN HOLLAND, OP VERBEURTE VAN LIJF EN GOED, IN LEISTING TE ZULLEN GAAN OP EEN DOOR DEN GRAAF AANGEWEZEN PLAATS EN DAAR TE BLIJVEN, TOTDAT DEZE DE ZAAK ONDERZOCHT ZAL HEBBEN. WANNEER DE GRAAF, NA EEN WAARHEIDSONDERZOEK, ZAL BEVINDEN, DAT DE HEER VAN ALTENA EN ZIJN ZONEN SCHULD HEBBEN AAN DEN MOORD, DAN ZULLEN ZIJ HUN LIJF EN GOED VERBEURD HEBBEN.

1300 Februari 4.

Gedrukt: Van Mieris, II, blz. 6.

30. WILLEM II VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, ZIJN OUDSTE ZOON WILLEM EN ZIJN ZONEN DIEDERIK, PROOST VAN OUDMIUNSTER TE UTRECHT, GERARD EN ENGELBERT, KANUNNIK VAN ST. LAMBERT TE LUIK, BELOVEN, OP VERBEURTE VAN LIJF EN GOED, IEDER VOOR ZICH EN DE EEN VOOR DEN ANDERE, DAT, WANNEER GRAAF JAN II VAN HOLLAND HUN ALLEN OF EEN VAN HEN ZAL VERGUNNEN UIT DE LEISTING TE GAAN, ZIJ OP DE EERSTE AANMANING OP DE DOOR DEN GRAAF AANGEWEZEN PLAATS EN TIJD ZULLEN VERSCHIJNEN.

1300 Februari 10.

Gedrukt: Van Mieris, II, blz. 7.

31. WILLEM II VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, VERZOENT ZICH MET DEN HEER VAN RIJSWIJK EN ZIJN FAMILIE. JAN VAN RIJSWIJK EN ZIJN BROEDERS EN ZUSTERS GEVEN DEN HEER VAN ALTENA DE HALVE TIENDEN TERUG, WELKE HEER HEYMAN HAD GEKOCHT. DE HEER VAN ALTENA GEEFT AAN JAN VAN RIJSWIJK IN ONVERSTERFELIJK ERFLEEN HET DAGELIJKSCH GERECHT VAN RIJSWIJK TOT TIEN SCHELLINGEN TOE. VAN DE BOETEN BOVEN TIEN SCHELLINGEN, WELKE BINNEN HET GERECHT VAN RIJSWIJK VERVALLEN, ZAL DE HEER VAN ALTENA TWEE DERDE GENIETEN EN DE HEER VAN RIJSWIJK EEN DERDE. VOORTS ZAL JAN VAN RIJSWIJK ZIJN HUIS EN EENIG LAND VAN DEN HEER VAN ALTENA IN LEEN HOUDEN.

1300 April 29.

Wi her Willem, ridder, heere van Hoerne ende van Altena, graeten mit kennissen der waerheyt allen denghenen, die desen brief sullen sien ofte horen lesen. Wi doen U dat cont mit desen brieve dat alle die brueken ende alle die misdaden, die haer Heyman, die ridder van Rijswijc, ende Jan, sijn sone, ende anders sijn kynder ende sine vrient hebben misdaen hier tevoeren ende tot desen dach, huden dat dese brief ghegheven wart, jeghens ons, jeghens onse kynder ende jeghens onse vrient, dat die sullen sijn alle volcomelike te broeken ende versoent mit desen vorwaerden, die hierna volghen, bescreven in desen brieve. Ende aldus sijn die vorwaerden, dat die selve Jan van Rijswijc ende sine broeder ende sine zusteren sullen ons wedergheven die halve tiende, die si hadden ghemene mit haren Herthere ¹), den ridder van Uutwijc, ende die her Heyman, haer vader, jeghens ons hadde ghecoft. Ende want ons die tiende was vergouden, soe hebben wi ghegheven den vorghenoemden Janne ende sinen nacomelinghen voer die guldene te leen dat daghelics ghericht van Rijswijc tote tien scillinghen toe. Ende alle verval, dat binnen then gherechte vervallet boven tien scillinghen, dat sal wesen twedeel onse ende onse nacomelinghe ende dat derdendeel sal sijn desselven Jans ende sijnre nacomelinghe. Voert soe sal die selve Jan van ons houden te lene sijn huus, sijn haf; ende ¹). gheven hem oerlof, sine mueren te helen, sijn poerthuus te maken ende een kemmenade daerbinnen te tymmeren, alsoe groet alse haxen Willem, onsen sone, Lodewijch Boekelaer ende Roelof van Emmichoven goet ende moeghelijc sal duncken wesen. Voert sal die selve Jan van ons houden te lene zes morghen lants in den Gherstcamp, die voer sijn huus leghet ende enen camp van vijf morghen, die heet Overhoef, die oec leghet voer sijn huus ende vijf morghen in Vrederix campe.

Ende alle dit vorghenoemde goet, beyde, gherecht, huus ende hof ende lant, dat sal die dicke ghesegede Jan ende sine nacomelinge van ons ende van onsen nacomelinghen houden ende besitten ewelike in gherechten erfleen, alsoe dat des selven Jans nacomelinghe, est sone est dochter, est neve est nichte, ende gherechte erfnamen sijn, nemmermeer van den vorghenoemden goede sullen sijn ontervet mit haren rechten heergewade. Ende ommedat wi willen, dat hem ende sinen nacomelinghen alle dese voerghesproken vorwaerden van ons ende van onsen nacomelinghen vaste bliven ende ghestade, soe hebben wie hem ghegheven desen brief, beseghelt mit onsen zeghele ende mitten zeghelen anser kyndere, haren Willems, des ridders, haren Diederic, des proefsts van Oudemunster, ende haren Enghebrechts, des scoelasters van Oudemunster ende haren Gheraert, des ridders. Dese brief wart ghegheven ende ghescreven int jaer Goets, alse men scrivet dertienhondertich jaer, des Vriendaghes na sinte Marcsdaghen des Ewangelist.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol. 15 verso.

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. 186 (op het jaar 1330, met een noot, dat ook 1300 gelezen kan moeten worden. Dit laatste is zonder twijfel het geval. De dateering is volkomen duidelijk en de namen van de zonen van den heer van Altena sluiten elken twijfel uit).

Litt.: Inleiding, blz. 69.

¹) Men zal moeten lezen: Hertberen.

²) De tekst heeft hier nog het woord: en.

32. DEKEN EN KAPITTEL VAN OUDMUNSTER TE UTRECHT EN WILLEM III VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, MAKEN BEKEND, DAT TUSSCHEN DEKEN EN KAPITTEL EENERZIJDS, EN WIJLEN WILLEM II VAN HORNE EN WILLEM III ANDERZIJDS, EEN GESCHIL IS GEREZEN. DEKEN EN KAPITTEL VORDEREN BETALING VAN DE PACHT VAN DE GOEDEREN IN ALTENA, VVELKE DE HEEREN VAN ALTENA VANOUDS VAN HEN IN ERFPACHT HEBBEN, IN DE UTRECHTSCHE MUNT, IN DE ERFPACHTOORKONDEN GENOEMD, OF DE WAARDE DAARVAN IN ANDERE MUNT. DE HEER VAN ALTENA ECHTER STAAT OP HET STANDPUNT, DAT HIJ BIJ HET VOLDOEN VAN DE PACHT KAN VOLSTAAN MET HET BETALEN VAN EEN BEPAALD AANTAL MUNTEN, ZOOALS DEZE OP HET OOGENBLIK VAN DE BETALING IN GEBRUIK ZIJN. PARTIJEN DRAGEN DE BESLISSING VAN DIT GESCHIL OP AAN HEER DIEDERIK, PROOST VAN OUDMUNSTER, BROEDER VAN WILLEM III VAN HORNE, EN BELOVEN ZICH AAN DIENS UIT'SPRAAK TE ZULLEN HOUDEN, OP VERBEURTE VAN EEN BOETE VAN VIJFHONDERD POND. DE PROOST NEEMT DEZE OPDRACHT AAN.

1301 Januari 28.

Universis presentia visuris seu audituris, decanus et capitulum ecclesie sancti Salvatoris Trajectensis, necnon Wilhelmus, domin,~s de Altenae, salutem et noscere veritatem. Orta inter nos, decanum et capitulum jam dictos ex una parte et nobilem virum quondam dominum Wilhelmum, dominum de Altenae, dum viveret, ac nos Wilhelmum predictum ex altera, materia questionis, super ea videlicet, quod nas, decanus et capitulum de bonis ecclesie nostre in Altenae, que idem dominus Wilhelmus senior et sui progenitores pro annua certa pensione ab ecclesia nostra hactenus tenuerunt, et in quibus nos, Wilhelmus predictus, ex successione paterna succedimus, legitimam, certain et legalem monetam Trajectensem aut ipsius monete in alia pagamento valorem seu estimationem petivimus et petimus nobis dari, prout in instrumentis, super hoc confectis, plenius continetur, dicto domino. Wilhelmo, dum viveret, et nobis, Wilhelmo predicta, in contrarium asserentibus, videlicet quod c~ pensione bonorum predictorum pagamentum in Trajecto pro teln~ pore usuale et non amplius solvere teneamur. Nos ex utraque par~e deliberatione diligenti prehabita, paci et concor[die] intenc~ere cupientes, ad dietam questionem decidendam et funditus terminendam in venerabilem virum, dominum Theodericum, dicte ecclesie prepositum necnon Wilhelmi [antedicti frat]rem carnalem tanquam in arbitrum communiter et concorditer compromisimus et compro

m.ittimus per presentes in hunc modum: Quod ipse prepositus visis, intellectis et diligenter consideratis litteris, instrumentis et rationibus et ipsarum circumstantiis, quas nos decanus et capitulum [ex parte nostra] et nos Wilhelmus ex nostra, prad[iveri]mus seu allegaverimus aut allegari fecerimus super negocio pagamenti seu monete antedicte, pronuntiare et [arbitrari] possit et debeat secundum [verum jus], que partium nostrarum predictarum pocius jus habeat in premissis et qu[ale] pagamentum seu moneta nobis, decano et [capitulo, dari et] solvi de bonis debeat prenominatis, promittentes per presentes nos, decanus et capitulum, [pro nobis et ecclesia] nastra et nos Wilhelmus, pro nobis et successo [ribus et here] dibus nostris, stipulatione sollempni, quicquid dictus prepositus in premissis secundum verum )us dix[erit, pronuntia]verit seu arbitratus fuerit infra festum Pasche nunc proxime affuturum, in scriptis vel sine scriptis si[.]ne [..] sedendo, die feriato [vel non] feriato, inviolabiliter abservare, nec contravenire in futurum per nos vel per alium aut alios, publice vel occulte, aiiqu[o ra . g . n]o ratione vel causa, [de jure] vel de facto, sub pena quingentarum librarum Trajectensium legalium denariorum pro parte media dicto preposito et pro alia [me]dietate parti observanti [arbitrium] ipsius prepositi a parte resiliente et non observante integraliter solvendarum. Quam penam, si nos Wilhelmus predictus, quod absit, incurrere contigerit, [fide] prestita in manu [dicti] prepositi, fratris nostri, corporaliter prestita per presentes promittimus, quod de bonis in Altenae predictis nos omnino non intromittemus nec aliquis ex parte seu auctoritate nostra se intromittet, antequam ipsa pena fuerit integraliter persoluta, litteris et instrumentis super dictis bonis a predecessoribus nostris decano et capitulo supradictis traditis in suo robore duraturis; renuntiantes nos, decanus et capitulum pro nobis et ecclesia nostra et nos Wilhelmus, pro nobis et heredibus nostris, per presentes omnibus constitutionibus, actionibus, beneficiis, exceptionibus, defensionibus, juribus canonicis et civilibus et omnibus aliis, que nobis conjunctim vel diversim contra premissa in toto vel in parte possent quomodolibet suffragari. Et nos, Th. prepositus predictus pace et concordia dictarum partium, praut tenemur, ex debito intendentes, dictum conpromissum secundum formam suprascriptam in nos acceptavimus et acceptamus hiis presentibus, promittentes per presentes, ipsum infra terminum prefixum supra, prout jus suadebit, fideliter terminate. In cujus.rei testimonium fortius et munimen, nos decanus et capitulum sigillum ecclesie nostre, et nos prepositus et Wilhelmus predicti sigilla nostra huic apposuimus compromisso. Actum et datum anno Domini millesimo tricentesimo, in octava beate Agnetis virginis.

Met uithangend zegel van het kapittel van Oudmunster in bruine was, cverige zegels verloren.

Oorspr. - Rijksarchief te Utrecht, Oudmunster, 1, no. 625 (Het tusschen haakjes geplaatste, in het oorspr. onleesbaar, hoofdzakelijk aangevuld naar het afschrift van Brom).

Met transfix d.d. 1301 Maart 27.

Regest: Brom, Regesten van oorkonden, II, no. 2938; Muller, Regesta Hannonensia, blz. 1 (op 1300).

33. GERARD VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, HECHT ZIJN GOEDKEURING AAN DE OVEREENKOMST, DOOR DEKEN EN KAPITTEL VAN OUDMUNSTER EN WILLEM III VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, 1301 JANUARI 28 GESLOTEN, TER BEEINDIGING HUNNER GESCHILLEN. HIJ BELOOFT ZICH AAN DE UITSPRAAK VAN ZIJN BROEDER, PROOST DIEDERIK, TE ZULLEN HOUDEN, OP VERBEURTE VAN DE BOETE, IN DE OVEREENKOMST GENOEMD.

1301 Maart 27.

Nos Gerardus, dominus de Altenae, notum f acimus universis, quod nos compromissum, inter venerabiles viros, decanum et capitulum ecclesie sancti Salvatoris Trajectensis, ex una parte, et dominum Wilhelmum, bone memorie, quondam fratrem nostrum~ cui in dominia succedimus, ex altera, super questione de' pag ,rfiento pensionis bonarum in ipso, compromisso contentorum, f acium, conscriptum et sigillatum, gratum et ratum, pro no bis et heredibus nostris habemus, et ipsi compromisso consentimus in omni sui forma, promittentes sub penis, in ipso compromisso cantentis, nos et heredes nostros ratum et gratum habere et tenere ac firmiter abservare quicquid dominus Th. prepositus ecclesie sancti Salvatoris predicte, frater noster, dixerit, pronuntiaverit, seu arbitratus fuerit in premissis.

In cujus rei testimonium presens scriptum sigillo nostra transfigi premisso fecimus compromisso. Actum et datum anno Domini millesima tricentesimo, in crastino Dominice palmarum.

Met uithangend zegel in roode was.

Oorspr. - Rijksarchief te Utrecht, Oudmunster, I, no. 627. Getransfigeerd door de oorkonde van 1301 Januari 25.

Regest: Brom, Regesten van oorkonden, II, no. 2945.

34. DIEDERIK VAN ALTENA, PROOST EN AARTSDIAKEN VAN OUDMUNSTER TE UTRECHT, DOET UITSPRAAK IN HET GESCHIL TUSSCHEN DEKEN EN KAPITTEL VAN OUDMUNSTER EN GERARD VAN HORNE, HEER VAN ALTENA. HIJ BESLIST, DAT DE HEER VAN ALTENA DE PACHT VAN DE GOEDEREN, WELKE HIJ VAN OUDMUNSTER IN ERFPACHT HEEFT, MOET VOLDOEN IN WETTELIJKE UTRECHTSCHE MUNT, OF DE WAARDE DAARVAN IN ANDERE MUNT MOET BETALEN.

1301 Maart 31

In Dei nomine, amen. Nos Theodericus de Altenae, Dei gratia prepositus et archidyaconus ecclesie sancti Salvatoris Trajectensis, arbiter electus et assumptus inter partes subscriptas, virtute com= promissi seu arbitrii inter venerabiles viros dilectas nobis in Christo~ decanum et capitulum ecclesie sancti Salvatoris predicte ex una pare et dominum Wilhelmum, dominum de Altenae, fratrem nostrum, dum viveret, ac postmodum daminum Gerardum, fratrem nostrum, ipsius Wilhelmi in dominio successorem, ex altera, super moneta seu pagamento dictis decano et capitulo de bcnis in Altenae solvenda, in nos assumpti, visis, auditis et diligenter una cum juris peritis examinatis rationibus, juribus et instructionibus ex utraque parte propositis, arbitramur pronuntiando et pronuntiamus arbitrando: dictum dominum Gerardum et heredes suos, dictorum bonorum pro tempore possessores, de mero jure teneri dare ac solvere imperpetuum decano et capitulo supradictis et earum successoribus veram et legalem sell legitimam monetam Trajectensem aut ipsius in alio pagamento valorem seu estimatianem, non obstante, si forte legalis Trajectensis denarius pro tempore in usu non fuerit, non obstantibus etiam rationibus quibuscumque in contrarium propositis sell etiam allegatis, precipientes dictis partibus sub pena in dicto compromisso contenta, arbitrium sell pronuntiatianem nostram hujusmodi firmiter abservare. In cujus rei testimonium et munimen presens arbitrium et pronuntiationem nostram sigillo nostro una cum sigillis venerabilium virorum dominerum Arnoldi, decani majoris, et Huberti, prepositi sancte Marie ecclesiarum Trajectensium, qui interfuerunt predictis, fecimus sigillari. Et nos Arnoldus decanus et Hubertus prepositus predicti, quia predictis interfuimus, presens arbitrium et pronuntiationem sigillis nostris sill fecimu4,.ad preces dicti prepositi in testimonium premissorum. Actum Trajecti, die ultima mensis Marcii, feria videlicet sexta Parasceves, capitulo ecclesie sancti Salvatoris predicte presente et ipsum arbitrium et pronuntiationem nostram acceptante, anno Domini millesimo tricentesimo primo.

Met drie uithangende zegels in bruine was.

Oorspr. - Rijksarchief te Utrecht, Oudmunster, S. f.

Regest: Brcm, Regesten van oorlionden, II, no. 2946; Muller, Regesta Hannonensia, blz. 6.

35. DEKEN EN KAPITTEL VAN OUDMUNSTER TE UTRECHT GEVEN DE GOEDEREN, WELKE WIJLEN WILLEM II VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, VAN HEN IN ERFPACHT HIELD, AAN ZIJN ZOON GERARD IN ERFPACHT.

1301 Juni 28.

Decanus totumque capitulum ecclesie sancti Salvatoris Trajectensis universis presentia visuris et audituris salutem in vero Salutari. Noverit universitas vestra, quod nos bona, que tenuit a nobis et ecclesia nastra nobilis vir Wilhelmus, dominus de Altenae, bone memorie, sub annuo pacto, viro nobili Gerardo, gjusdem Wilhelmi filio et sibi in dominio de Altenae successori, concessimus, et per presentes concedimus sub pacto viginti sex marcarum Coloniensium, pro qualibet marca viginti septem solidis et sex denariis Trajectensium legalium denariorum computatis, nobis solvendarum annis singulis suis periculis, laboribus et expensis in nostra ecclesia in die nativitatis beati Johannis baptiste, vel prius, et ecclesiam nostram in omne tempus sequens tanquam fidelis pactianarius ecclesie nostre in bonis acquisitis vel adhuc postmodum acquirendis pro suo posse et nosce fideliter prolxlovebit. Ad hujusmodi vero salutionem debito die et loco faciendam ac impensa promotionis in bonis nostris facienda, suo juramento prestito in altari sancti Salvatoris predicti corporaliter, presente capitulo nostro ac quibusdam ministerialibus suis, idem dominus Gerardus firmiter se astrinxit. Et si ipse dominus Gerardus solutionem dicti pacti dicto die et loco salvere neglexerit, ipse dominus Gerardus personaliter cum duobus militibus Trajectum intrabit, inde non exiturus, nisi dictum pactum cum dampnis et expensis, exinde provenientibus, cum integritate debita fuerit persolutum. Adjectum est etiam quod quicumque legitimus heres ipsYus domini Gerardi in bonis predictis extiterit, in receptione bonorum corundem dabit ecclesie nostre ad vinum in recognitionem receptionis decem marcas Colonienses, pro marca viginti septem solidis et sex denariis, ut dictum est computatis, antequam se de bonis predictis modo aliquo intromittat.

In cujus rei testimonium presens scriptum sigillo nostro ecclesie et sigillo dicti domini Gerardi fecimus sigillari ad perpetuam firm* tatem. Nos vero, Gerardus, dominus de Altenae predictus, qui presentibus sigillum nostrum apposuimus, recognoscimus nos ad omnia et premissorum singula obligatum. Datum anno Domini Me tricentesimo primo, in vigilia Petri et Pauli apostolorum.

Met uithangende zegels van het kapittel van Oudmunster enl Gerard van Horne in bruine was.

Oorspr. - Rijksarchief te Utrecht, Oudmunster, S. no. 12,

Regest: Brom, Regesten van oorkonden, II, no. 2964; Muller, Regesta Hannonensia, blz. 5.

36. GERARD VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, ERKENT DE GOEDEREN VAN OUDMUNSTER IN ALTENA TE HOUDEN OP DE VOORWAARDEN, VERVAT IN DE UITSPRAAK D.D. 1301 MAART 31.

1301 Juni 29.

Regest: Brom, Regesten van oorkonden, II, no. 2965.

37. RECHTER, SCHEPENEN, RAAD EN GEMEENE POORT VAN WOUDRICHEM OORKONDEN, DAT GERARD VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, KRACHTENS DE GESLOTEN OVEREENKOMST NAAR EIGEN GOEDDUNKEN HANDELDE MET HET HUIS TE GIESSEN, DAT DE GRAAF VAN GELRE HEM IN ONDERPAND GEGEVEN HAD, NADAT HUGEMAN VAN GIESSEN, ACHT DAGEN VOORDAT HET HUIS TE GIESSEN WERD VERNIETIGD, VAN DE POORTERS VAN WOUDRICHEM EN DEN HEER VAN ALTENA ACHT EN TWINTIG STIEREN EN TIEN VARKENS HAD AFGENOMEN.

1302 Januari 29.

Wi richter, scepene, raet ende die ghemeene poert van Woudrichem maken cont ende kenlijc met ter waerheit alle denghenen, die desen brief soelen sien ende horen lesen, dat her Gheraert, onse here, die here van Horne ende van Althena, dat huus te Ghiecen, dat hem die grave van Glletre tenen onderpande gheset hadde, alse vore sine ghevanghen, wittelie ende wale hilt ende alle dien voerwaerden, dat hem gheset was, tehent there tijt dat her Hugheman van Ghiecen ende sine knapen namen onsen porteren van Woudrichem ende up onsen here achte ende tvintich hoeft vers ende tien verken, ende dat was acht daghe vaer then dach dat huus van Ghiecen te broken wart. Ende dat betoende onse here van Horne den grave van Ghelre ende daeraf en wart hem gheen bericht. Ende want hem daeraf gheen bericht en wart, dede hi sinen wille met sinen onderpande, alsoe alse sine voerwaerden waren.

In oirconde van desen brieve beseghelt met anser ghemeenre poert seghelen ende ghegheven int jaer ons Heren dertienhandertich jaer ende vive, des Vriendaghes voer onser Vrouwen lichtmisse.

Met uithangend zegel in groene was.

Oorspr. - Archief Altena, no. 77.

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. 16.

Litt.: Inleiding, blz. 55, noot 4; 64; 78.

38. GERARD VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, MAAKT BEKEND MET NICOLAAS, HEER VAN PUTTEN EN STRIJEN, EEN OVEREENKOMST TE HEBBEN AANGEGAAN, MET BETREKKING TOT EEN TE SLUITEN HUWELIJK VAN GERARDS ZOON WILLEM MET OEDE, DOCHTER VAN NICOLAAS VAN PUTTEN. HEER GERARD BELOOFT ONDER MEER AAN ZIJN ZOON WILLEM DE HEERLIJKHEID ALTENA TE ZULLEN AFSTAAN, ZOODRA DEZE TWAALF JAAR OUD ZAL ZIJN.

1305 Mei 4 ¹).

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 78, fol. 41-43.

Ander afschrft: Leenkamer Holland, no. 80, fol. 46 verso - 49 verso.

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. I3.

¹) Dinsdag na Meidag 1305.

39. GERARD VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, VERBINDT VOOR DE NAKOMING VAN ZIJN VERPLICHTINGEN, VOORTVLOEIENDE UIT DE MET NICOLAAS, HEER VAN PUTTEN EN STRIJEN, GESLOTEN OVEREENKOMST, EENIGE AAN HEM TOEBEHOORENDE GOEDEREN IN HET LAND VAN ALTENA, WAARONDER DE TIENDEN VAN RIJSWIJK, UITWIJK EN ZANDWIJK. MANNEN VAN ALTENA EN SCHEPEfEN VAN WOUDRICHEM, TEN OVERSTAAN VAN WIE DIT GESCHIED IS, BEZEGELEN DE OORKONDE MEDE.

1306 Maart 29 ¹).

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 80, fol. 40 verso - 41 verso.

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. 16.

¹) Dinsdag na Palmzondag 1306.

40. GERARD VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, BELOOFT AAN GRAAF OTTO VAN CLEVE, DAT HIJ ALLE MANNEN EN DIENSTMANNEN UIT HET LAND VAN ALTENA, VOORZOOVER HIJ DIT VAN DEN GRAAF VAN CLEVE HOUDT, ZAL VONNISSEN EN RECHT DOEN NAAR HET DAAR VANOUDS GELDENDE RECHT.

1306 April 10

Gedrukt: Van Mieris, II, blz. 54.

41. GERARD VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, VERKLAART, DAT WOUDRICHEM EN DE WOUDRICHEMERWAARD EN VOORTS AL HETGEEN WIJLEN ZIJN VADER EN ZIJN BROEDER WILLEM IN LEEN HIELDEN VAN HET GRAAFSCHAP CLEVE, DOOR HET KINDERLOOS OVERLIJDEN VAN DEN BROEDER AAN DEN GRAAF WAS TERUGGEVALLEN, ZOODAT HIJ, GERARD, DAAROP GEEN RECHT HAD. HIJ HEEFT DIE GOEDEREN NU NIETTEMIN IN LEEN GEKREGEN, ONDER VOORWAARDE DAT HIJ DEN GRAAF DESVERLANGD IN DEN OORLOG ZAL STEUNEN MET TWINTIG BEREDEN WELGEBOREN MANNEN.

1306 April 14.

Afschr. (copia copiae) - Archief Altena, no. 3, Gevidimeerd d.d. 17 Oct. 1307.

Dit vidimus gedrukt: Van Mieris, II, blz. 53 en 54.

Litt.:, Prfschr., blz. 6, 9, 16, 17, 26-29.

42. JAN VAN CUYK, WILLEM VAN BOXTEL EN BERNARD, PASTOOR VAN VUREN, OORKONDEN, DAT IN HUN TEGENWOORDIGHEID ARNOUD VAN GIESSEN OP HET KERKHOF TE RIJSWIJK DOOR WILLEM (II) VAN HORNE BELEEND WERD MET HET HUIS TE GIESSEN.

1307 Maart 17 of 1308 April 5.

Wi Jan, here van Kuyc, Willem, here van Boecstele, ende Beriaert, de pape van Vueren, doen cont allen luden, dat her Arnout Jan Ghiesene, heren Vastraetds sone van Ghiesene, quam te Risewijc op den kerchof ende ontfinc sijn huis te Ghiesene van heren Willeme, den here van Horne, die doet es, die vader was des heren van Horne, laer wi in jeghenwaerden waren. Ende omme dat ons dit cont ende ~enlcec es, soe hebbe wi desen brief besegelt met onsen segelen. Die vart ghemaect in jaer ons Heren doe men screef dusentech drie londert ende zevene, des Vriendaghes voer Palmesonnendaghe.

Met uithangend zegel van Jan van Cuyk in bruine was. Beide andere zegels verloren.

Oorspr. - Archaef Altena, no. 30.

Regest: Muller. Regesta Hannonensia. blz_ zc_

43. GRAAF WILLEM III VAN HOLLAND DOET UITSPRAAK IN DE GESCHILLEN TUSSCHEN GERARD VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, EENERZIJDS, EN JAN VAN ARKEL, VASTRAAD VAN GIESSEN EN DIENS OOM VASTRAAD, ANDERZIJDS. VASTRAAD VAN GIESSEN EN ZIJN MEDESTANDERS, DIE DOOR DEN HEER VAN ALTENA VAN HUN GOEDEREN VERJAAGD ZIJN, ZULLEN HUN BEZITTINGEN TERUG KRIJGEN. ZIJ ZULLEN ECHTER 2000 POND MOETEN BETALEN, WAARVAN 1000 POND AAN DEN HEER VAN ALTENA WEGENS HET MISDRIJF, JEGENS HEM BEGAAN, EN 1000 POND TER VERGOEDING VAN DE SCHADE, DOOR ZIJN MANNEN GELEDEN. DE HEER VAN ALTENA ZAL HET HUIS TE GIESSEN WEER MOETEN LATEN OPBOUWEN. VOOR HET OVERIGE MOETEN BEIDE PARTIJEN ELKANDER OVER EN WEER DE SCHADE KWIJT SCHELDEN, WELKE ZIJ GELEDEN HEBBEN SINDS HET BEGIN DER TWISTEN TOT 23 MEI 1307. DE BESLISSING VAN DE OVERIGE, TUSSCHEN DE TWEE PARTIJEN HANGENDE GESCHILPUNTEN HOUDT DE GRAAF AAN ZICH, TEN EINDE DAAROVER LATER UITSPRAAK TE DOEN. BEIDE PARTIJEN WORDT EEN ZOEN OPGELEGD. WORDT DE ZOEN GEBROKEN, DAN ZAL ELK VAN BEIDE PARTIJEN DE HELFT VAN HET BEDRAG, OP VERBEURTE WAARVAN ZIJ ZICH AAN HET ZEGGEN VAN DEN GRAAF HEEFT ONDERWORPEN, AAN DEZEN MOETEN TER HAND STELLEN. DE GRAAF ZAL DAN VERVOLGENS BESLISSEN, DOOR WELKE VAN BEIDE PARTIJEN DE BOETE VERBEURD IS. BREEKT EEN ONDERDAAN VAN EEN DER BETROKKEN HEEREN DEN ZOEN, DAN ZAL ZIJN HEER ZOO IEMAND AAN DEN GRAAF MOETEN UITLEVEREN, EVENALS ZIJN GOED. IS HIJ GEVLUCHT, DAN MOET ZIJN GOED UITGELEVERD EN DE MAN ZELF VERBANNEN WORDEN. ZIJ, DIE HUN LEEN IN VERBAND MET DEN OORLOG AAN HUN HEER AFSTONDEN, ZULLEN HET TERUG ONTVANGEN. DE GRAAF BEHOUDT ZICH HET RECHT VOOR ZIJN UITSPRAAK NADER UIT TE LEGGEN, ALSOOK ZIJN RECHT OP BETERING WEGENS HET MISDRIJF, TEGEN 'S GRAVEN HEERLIJKHEID BEGAAN, EN ZIJN RECHT OP VERGOEDING DER DOOR HEM GELEDEN SCHADE. DE GIJZELAARS ZULLEN IN GIJZELING BLIJVEN.

1307 September 24.

Wij Willaem, grave van Henegouwen, van Holland, van Zeland, ende here van Vriesland, maken cond allen luden, dat edele luden, onze ghetrouwe manne, hare Gheraert, here van Horne ende van Altena, onze lieve neve, voer hem, voer zine maghe ende voer sinen helpers an de eene zide, zoe waer zi woenachten zijn, haer Jan, here van Arkele, onze lieve neve, Vastraed van Ghiesen ende Vastraed zijn oem, voer hem, haren maghen ende voer haren helpers, an die ander zide, soe waer zi woenachtich zijn, van allen tviste, van a.lre scade ende van alre broeke, ist in luden, in doeden, in ghewonden ende in goede, in wat maniere dat gheschiet si, ist binnen der graefscep van Holland of daer buten, in wat steden dat is, ist binnen vrede of buten vrede, die gheschiet zijn inne den tviste te Ghiesendamme, int jaer onz Heren MCCC ende viere, des Manedaghes na sinte Jansdagh te midden zomer, of daer tevoren, van zaken, daer die tvist voerseit of roerde of roeren mochte, ende van allen andren tviste ende scade, die tusschen den partien voerseit gheschiet tot op den dach van heden zijn, in wat maniere dat si gheschiet sijn of ghedaen sijn, op onz bleven, van hoghe ende van leeghen, dat wij daerof onsen zegghen zegghen moeghen, die partien gheroepen, weder dat si commen soe ne doen, tot ere stood ofte meer, dat zegghen te zegghen, al of in dele, na onzen goeddinken op eene zeker pijne, dat is te verstane, die here van Horne vorss. op tienduzent pond Holl. cnde die here van Arkele voernoemt op 'Evintich duzent pont Holl., ende Vastraed van Ghiesen, Vastraed, zijn oem, Jan van der Merewede, Arncud van Hazebeen ende Arn(oud) van der Porte ghezameder hand op haer lijf ende op haer goed, onzen zegghen te houdene zo waer wijt zegghen, dat wi zegghen zullen binnen den graefscep van Hollant, alsoe dat wijt in pointen verlinghen moeghen na onzen goeddincken.

Ende in den name Gods, onz Heren, zoe zegghen wij onze zegghen van den sticken voerscreven, bede partien gheroepen ende bede theghenwoerden waren tote sinte Gherdenberghe, des Zonnedaghes voer sinte Bavendaghe int jaer ons Heren MCCC ende zevene, wel vorpinst ende bi rade wiser lude, in der maniere die na volghet.

In den eersten, zoe is onze zegghen, dat Vastraed van Ghiesen, heren Arn(ouds) soene, heren Hughemans van Ghiesen ervename, ende Jans, sijns broeders, ende Vastraed her broedere, Jan van der Merewede, ende al hare helpers, die verdreven zijn van den haren bi den here van Horne ende bi zijne helpers, weder zullen commen oppet hare, zo waer dat gheleghen is, alsoe als sijt vinden, in denzelven rechten ende vrieden, daer zi in waren doe de zaken eerst roerden, daer die tvist eerst of quam. Ende hierbi zo zullen haren Hughemans ervenamen, Jans, sijns broeders, ende Vastraed haer broeder, Jan van der Merewede ende haer helpers, die met hem verdreven waren;, gheven voer hare misdaet, die si thieghens den here van Horne misdaen hebben, ende over die scade, die sij zijnen luden ghedaen mebben, tweeduzent pond zvarte torn., die eene duzent pond te ghevene den here van Horne over die mesdaet, die si jeghen hem mesdaen hebben, ende die ander duzent pond te ghevene zijne lude, die scade van hem ghenomen hebben, ende die te ghevene eenen man, die wijre toe zetten. Ende hi zal se voert gheven den luden, die de scade ghenomen hebben, elken na der grote van sire scade, na dat hijt vint. Ende dit voerss. gelt zal men betalen te viere terminen, telken termine een vierendeel, ende daerof zal die eerste dach wesen van nu Karstdach coemt over een jaer, ende alsoe voert van )are te jare op dienzelven dach een vierendeel te betalen, teint alle die penninghen voerss. vergouden zijn. Ende tot elken daghe zoe zal die here -van F-rIorne tsine nemen of doen nemen, ende onze bode tander deel ter lude behoef. Ende dit ghelt zal men betalen ter kerke te Houweninghe.

Voert zoe is onze zegghen, dat die here van Horne thuus te Ghiesen weder zal doen maken, alsoe groet ende alsoe vaste alse wijt zegghen zullen, of ghelden tonsen zegghen, zo welk hare onz beter denct, ende met boven der werde dat tevoren was, ende den kinde van den scade van sinen renten sulc verset te doene alse onz goed denken zal, binnen ere tijt, die wire toe zetten zullen, de wareide ondervonden hoe de dinghen eerst toequamen, dats te verstane tusschen hier ende Dartiendaghe naest cammende.

Voert zegghen wij, dat van allen scaden, die gheschiet zijn tusschen den partien voerss., ist in doeden luden, in ghewonden ende in goede, in wat manieren dat si gheschiet zijn of in wat steden, zeder dat die tvist voerss. eerste roerde tote des Dinxendaghes na beloken Pinxtren, alse de wijch ghevochten was te Sleewijch, int jaer onz Heren MCCC ende zevene, elke partie voerseit den ander quite zal scelden; ende elke partie zal haer helpers ende hare vriend still_en, alsoe dat deene partie den ander niet eesschen en zal van wat scaden dat is, in manieren alst voerscreven is. Ende of sie hieraf maechgelt gaderen zullen van haren maghen, die hem des orloghs met en onderwonden, dat houden wi tonsen verclaersen. Ende zegghen tusschen de partien voerss, eene alinghe zoene ende ene ghestade, van allen zaken voerss. ende voerscreven.

Ende van der misdaet, die an Janne van Wieldrecht ghedaen was van zire doot ende van sire misdaet, die hi ghedaen hadde tjeghens den here van Horne, houden wij tonsen verclaersen ende tonzen zegghen tusschen hier ende jaersdach naest commende, ende ghebieden op lijf ende op goed al Jans r:aaghen vorss., dat si dese zoene vaste ende ghestade houden op onzen zegghen.

Voert zegghen wi van alre scade, die ghesciede tusschen den here van Hoerne voerscr. ende sine helpers, an dene zide, ende den here van Arkle ende sine helpers, an dander zijde, te Sleewijc op den dach voernoemt ende in de porte van Woudrichem in den lande van Althena, of in wat ander stede dat bet was of daerna gheschiet es tot op den dach van heden, ist in doeden luden, ist in wonden, ist in brande, ist in roeve, ist in nemen of in goede, in wat manieren of hoe dat si gheschiet zijn, of in wat stucken, dat bond wi tonzen zegghen ende tonzen verclaersen tusschen hier ende Dertiendach naeste commende. Want dnz die zaken so claer met en zijn ancommen, dat wire nu ter wijle onze zegghen of zegghen mochten of wouden, want wi binnen der tijt vorss. de zaken bet ondervinden zullen.

Voert van den leene, dat die here van Horne zeghet, dat die here van Arkele van hem houden zoude, ende van der visscherie, dat houde wi tonzen verclaersen ten daghe vornoemt. Ende dit zal wesen behouden al onzer macht, die daghe te verlinghene zonder al arghelist, of wire met toe commen en mochten bi zaken, die onz deren mochten, waert van onz zelven of van onzen lande.

Ende hierbi zoe zegghen wij tusschen de partien ene alinghe zoene ende die wettelike te houdene op die pijne vorss. Ende zoe welke hare partien these breict, daer sullen wi of nemen die helft van der pine voernoemt ende de partie, daer si op gbebroken word, dander helft, behouden onz ende onze nacommelinghe, grave van Holland, te kenne ende te zegghen, of de pine verburd is of en es. Ende daer soe en zal die eene partie der ander met of eesschen toter tijt, dat wi onzen zegghen daerof ghekent hebben, verclaert ende gheseit, of si verburd is of en es. Ende al waer si verburd, zoe zoude nochtan dit zegghen vorss, vaste ende ghestade bliven ende men zoude de pine betalen alst vorss. is. Ende al eist dat wi desen termijn soe langhe ghenomen hebben, nochtan zulle wi zegghen onzen zegghen, daer of, alse tijde als wi moghen. Ende sullen den partien vorss. acht daghe tevoren zegghen als wij onze zegghen zegghen wille. Ende ware dat zake dat iement van den helpers der varss. partien dit zoendinc brake, alsoe verre alse wi kennede, dat van then stuken vorss. roerde oft om die stuken quamen, zoe zoude die here, onder wi hi ware woenendc, die man onz levren zijn lijf ende zijn goed, onze wille mede te doene. Ende ontrumede hi, zo zoud hine ballinc maken ute sire heerscap ende eweleke daer ute te houdene ende zijn goed onz te leverne, zulke misdaet mede te beterne tonsen wille, als hi mesdaen hadde. Ende emmer zal onze zegghen vaste bliven.

Voert zegghen wi, dat alle deghene, die haer leen opghaven haren heren, daer slit of hilden, dor wez wiile dat was, om des orloghs wille, in wat manieren dat was, haer leen zullen behouden ende besitten zonder ander ontfanghen, in denzelven rechte dat sijt hadden heer zijt opgaven. Ende deden die van Ghiesen ende haer hulpers enighe scade op then dach, dat men den wijck te Slewijc vacht, den here van Horne ende sinen helpers, of zeder die dach tot op den dach van heden, dat hauden wi tonsen verclaersen ende tonzen zegghen ten daghe alse wi onse ander zegghen zegghen zullen.Ende dit zegghen varss, hebbe wi gheseit behouden onze vulle macht alle die pointen vorss. of elken bi hem, die wi gheseit hebben of noch zullen zegghen tusschen den partien vorss., of die die zaken aneghinghen of ane gaen mochten, te verclaersen ende te bedieden, zonder al harghlist, na onzen verstannisse, behouden oec altoes der betringhe van der misdaet, die onz ende onser heerlichede mesdaen is, ende den scade, die wire of ghehad hebben, in wat manieren dat si ghevallen is in den zaken varseit of noch ghevallen mach.

Ende omme de meere zekerede van al desen pointen vorseit, zoe wille wi, dat de ghisele ende de ghevanghene, die hier omme gheghiselt ende ghevanghen waren, voert in onze hand zullen bliven staen, ende die borghen in denzelven point dat si borghen worden, toter willen dat onze zegghen hier of volseit es ende verclaerst.

Ghedaen, gheseit ende ghemaect ende bezeiglet met onzen zeigle, ten Berghe voerseit, des Zonnedaghes vaer sinte Bavendaghe voerscreven, int jaer onz Heren MCCC ende zevene.

Uithangend zegel verloren.

Oorspr. - Archief Altena, no. 29.

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. 23.

Litt.: Prfschr., blz, 16.

44. GRAAF REINOUD VAN GELRE EN GRAAF OTTO VAN CLEVE VIDIMEEREN DE OORKONDE VAN 1306 APRIL 14, WAARBIJ GERARD, HEER VAN HORNE, VERKLAARDE, DAT WOUDRICHEM EN DE WOUDRICHEMERWAARD EN VOORTS AL HETGEEN WIJLEN ZIJN VADER EN ZIJN BROEDER WILLEM IN LEEN HIELDEN VAN HET GRAAFSCHAP CLEVE, DOOR HET KINDERLOOS OVERLIJDEN VAN DIENS BROEDER AAN DEN GRAAF WAS TERUGGEVALLEN, ZOODAT HIJ, GERARD, DAAROP GEEN RECHT HAD, DOCH DAT HIJ DIE GOEDEREN NU NIETTEMIN IN LEEN HEEFT GEKREGEN, ONDER VOORWAARDE, DAT HIJ DEN GRAAF DESVERLANGD IN DEN OORLOG ZAL STEUNEN MET TWINTIG BEREDEN WELGEBOREN MANNEN.

1307 October I7.

Gedrukt: Van Mieris, II, blz. 53 en 54

45. ENGELBERT VAN HORNE, PROOST EN AARTSDIAKEN VAN OUDMUNSTER TE UTRECHT, STELT ELIA VAN DEIL AAN TOT PASTOOR VAN UITWIJK EN GEEFT IN VERBAND DAARMEDE INSTRUCTIES AAN DEN DEKEN TE WOUDRICHEM. ¹)

1307 October 24.

Eng(elbertus) de Horne, prepositus et arch(idiacanus) ecclesie sancti Salvatoris Trajectensis, discreto viro domino Hermanno de Almekerke, decano nostro de Woudrichem, salutem. Cum Elye dicto de Deyl de ecclesia de Uter[wij]ch providerimus curam animarum et reliquiarum custodiam sibi ejusdem ecclesie in Dei nomine committendo, vobis mandamus, quatenus-accedentes ubi propter hoc fuerit accedendum, prefatum Elyam presbiterum in dicte sue ecclesie possessionem inducatis sollempnitatibus debitis et consuetis, precipientes universis et singulis dicte ecclesie parochianis, ut eidem Elye tanquam suo vera rectori reverenter in omnibus abediant et intendant, sibique de redditibus, proventibus, juribus et oblatis ejusdem sue ecclesie integre respondeant loco et tempore oportunis. Registrata littera sigillata. Datum anno Domini MCCC septimo, feria tercia post XIcim milia virginum.

Met afhangend zegel in bruine was.

Oorspr. - Rijksarchief te Utrecht, Oudmunster, S. z07.

Regest (waarbij de inhoud der oorkonde op onjuiste wijze wordt samengevat): Muller, Regesta Hannonensia, blz. 23.

¹) Dr. A. J. Maris te Utrecht was zoo vriendelijk mij erop te wijzen, dat deze oorkonde slechts op Uitwijk , betrekking kan hebben. Dit was een afzonderlijke parochie. Uterspijk of Spijk bij Emmichoven, de eenige plaats, welke, behalve Uitwijk, in aanmerking zou kunnen komen, is daarentegen nimmer een zelfstandige parochie geweest (Vgl. Geschiedkundige atlas van Nederland, Tekst bij kaart IX, De kerkelijke indeeling omstreeks 1550, Mr. S. Muller Hzn., Het bisdom Utrecht, blz. 4m e.v.).

46. GRAAF WILLEM III VAN HOLLAND DOET, NA EEN WAARHEIDSONDERZOEK, NADER UITSPRAAK IN DE GESCHILLEN TUSSCHEN GERARD VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, EN ZIJN MEDESTANDERS, EENERZIJDS, EN JAN VAN ARKEL MET ZIJN AANHANGERS, ANDERZIJDS. ALLE, OP 23 MEI 1307 TE SLEEUWIJK OF ELDERS GEMAAKTE GEVANGENEN ZULLEN IN VRIJHEID WORDEN GESTELD EN ONTSLAGEN ZIJN VAN HUN BELOFTEN, GEDURENDE HUN GEVANGENSCHAP GEDAAN. VOOR HET GEDURENDE HUN GEVANGENSCHAP GENOTEN LEVENSONDERHOUD ZULLEN ZIJ EEN REDELIJKE VERGOEDING BETALEN. DE HEER VAN ARKEL EN ZIJN AANHANGERS ZULLEN AAN DE INWONERS VAN WOUDRICHEM EN HET LAND VAN ALTENA 2000 POND BETALEN VOOR VERGOEDING DER DOOR HEN VAN 23 MEI TOT 24 SEPTEMBER 1307 GELEDEN SCHADE. MET DE BETALING VAN DIT BEDRAG ZULLEN ALLE AANSPRAKEN TOT VERGOEDING VAN IN DIE PERIODE GELEDEN SCHADEN TE NIET GEDAAN ZIJN. DE GRAAF ZAL NADER UITSPRAAK DOEN OVER HETGEEN NA LAATSTGENOEMDEN DATUM IS GESCHIED. HIELD DE HEER VAN GIESSEN ZIJN HUIS IN LEEN VAN DEN HEER VAN ALTENA, OF WAS HET ZIJN EIGEN GOED, DAN MOET DE HEER VAN ALTENA HEM 1000 POND BETALEN. DE HEER VAN GIESSEN OF ZIJN NAKOMELINGEN ZULLEN IN DIT GEVAL IN HET LAND VAN ALTENA ZONDER TOESTEMMING VAN DEN HEER NIMMER MEER VERSTERKINGEN MOGEN BOUWEN. WAS HET HUIS TE GIESSEN ECHTER EEN LEEN VAN DE GRAFELIJKHEID VAN HOLLAND, DAN ZAL DE HEER VAN ALTENA HET HUIS WEER MOETEN LATEN OPBOUWEN. MET BETREKKING TOT DIT PUNT ZAL EEN WAARHEIDSONDERZOEK WORDEN INGESTELD DOOR DRIE PERSONEN, VAN WIE EEN ZAL WORDEN AANGEWEZEN DOOR DEN HEER VAN ALTENA, EEN DOOR DE HEEREN VAN ARKEL EN GIESSEN EN EEN DOOR DEN GRAAF. OVER DE OVERIGE PUNTEN IN GESCHIL ZAL DE GRAAF LATER UITSPRAAK DOEN. BEIDEN PARTIJEN WORDT EEN ZOEN OPGELEGD, OP VERBEURTE VAN EEN BOETE ALS IN HET EERSTE ZEGGEN OMSCHREVEN. DE GRAAF BEHOUDT ZICH WEDEROM ZIJN RECHTEN VOOR. DE BORGEN ZULLEN AANSPRAKELIJK BLIJVEN OP DE PUNTEN MET BETREKKING WAARTOE ZIJ BORG ZIJN GEBLEVEN.

1308 September 11.

Wij Willaem, grave van Henegouwen, van Hollant, van Zeland, ende here van Vrieslant, maken cond allen luden, dat edele lude, onse lieve neven, heren Gherard, here van Horne ende van Altena, voer hem, voer sine helpers ende voer sine maghe, op die eene zide, ende heren Jan van Arkele, voer hem, voer zine helpers ende voer zine maghe, op die ander zijde, op ons bleven waren ende bleven zijn van hoghe ende van leghen, van allen tvisten, van alre scade ende van allen eisschen, die dene den andren eysscheden jof noch eysschen mochte, hoe si gheschiet of gheroert waren of in wat manieren dat si gheschien jof gheroeren mochten, ist in doeden, in wonden, in roeve, in brande, in scaden, in claghen, jof in wat dinghen jaf in wat onrechte dat toe commen mochte, die gheschiet zijn tusschen den partien vorseit, jof van wat zaken there of roeren mochten tote den daghe dat men screef Zonnedaghe voer sente Bavendaghe int jaer ons Heren duzent driehondert ende zeven, dat naest leyden is, of van wat stucken die daerna daeraf comen machten, alsoe dat wi mochten zegghen van harre claghen of van haren eysschen tote eenre stont ofte meer, na onsen goeddencken onse zegghen.

Ende wi wel voerpinst ende bedocht van stucken, die ons cond waren, ende de wareit wel ondervonden hadden, zoe zeyde wi onse zegghen tuschen den partien vorseit op den dach voernomt, alsoe alse die brief hout van ansen zegghen dier op ghemaect is, ende gheseit tote sinte Gherdenberghe in onse eersten zegghen. Ende van den andren painten, die wi helden tonsen zegghen ende tonsen verclaersen na der macht, die ons ghegheven was ende is van den partien vorseit, zoe zegghe wi onse zegghen ende onse verclaersen, alsoe verre als wi de wareit cndervonden hebben, in den name ons Heren, in der manieren dat hierna volghet.

In den eersten zoe is onse zegghen, dat alle die ghevanghene, die ghevanghen waren te Sleewijc in den wijch, of waer dat was binr.en sheren lande van Altena, des Dinxendaghes na belokene Chinxen als men screef tjaer ons Heren duzent driehondert ende zevene, quite ende vrij zullen wesen van der vanghenesse ende van alre beloften, die sire af beloft hebben, alsoe dat si betalen zullen redenleke cost, die si ghedaen hebben in der vanghenesse.

Voert is onze zegghen, dat boven alle dese ghevanghene, die w: quite gheseit hebben ende quite zegghen, die here van Arkele ende sine helpers gheven zullen den luden van Woudrichem ende uter lande van Altena voer al haren scade, die si namen in roeve ende in brande in den lande van Altena op den dach voerss., dat men den wijck te Sleewijc vocht, tote den daghe dat wi onse eersten zegghen zeiden te sinte Gherdenberghe, tvintich hondert pont zwarter tornoise, eenen groeten tornoisen voer zestien penninghen, te betalen binnen tve jaren naest comende, dats te verstane: vijfhondert pont te sinte Pietersdaghe in de vasten naest commende, ende die ander vijfhondert pont te sinte Martinsmesse in die winter daer naest comende, ende int ander jaer daer naest tote elken termine vorseit vijfhondert pont desselves paiement. Ende dit ghelt zal men betalen ;elken termine te Houweningherkerke. Ende dat zullen ontfanghen tve mannen van der poerte van Woudrichem ende tve mannen uteri lande van Altena, there thoe gheset zullen worden bi sheren opene lettren van Horne. Ende hierbi zal elke partie hare lude ende hare

.helpers stillen ende zvighen doen van alre scade, van allen claghen i ende van allen eysschen, die si malic andren eysschen moeghen van

den dinghen, die gheschieden op den dach vorseit, dat men vacht te Sleewijc, ist in doeden, in wonden, in brande, in roeve, jof in wat scaden dat si ghescieden )of gheschiet zijn, tote op den dach dat wi onse eerste zegghen zeyden tote sinte Gherdenberghe voernomt. Ende die stucken, die sint gheschiet zijn tot op den dach van heyden, jof die tevoren gheschiet waren, daer wi die wareit noch met af en hebben ondervonden, die houden wi tonsen verclaersen ende zegghen na der proeve, die wi der op doen zullen.

Voert zegghe wi: want kint van Ghiesen onmondich was, als wi ter wareit vonden hebben, doe zijn huus te broken was, ende waest dat hi thuus helt van den here van Horne of dat huus des kints eyghen was, zo zal hem gheven die here van Horne tvalef hondert pont zvarter tornoise, den groeten tornoisen voer zestien penninghe. IIII, Ende dat kint noch zinc nacommelinghe en zullen nemmermeer vesten maken noch daen maken int lant van Altena buten sheren wille van Altena, dat den here van Altena jof sine nacommelinghe scaden mach. Ende ist dat zake dat men dat huus vorseit van ons hilt ende wi dat vinden ter wareit, zoe zalt die here van Altena ii weder doen maken alsoe goed alst was eer dat het te broken wart, bi tve wittachtigghen marine, die wire toe zullen zetten. Ende te deser warede tondervindene zal die here van Horne eene man nemen, die here van Arkele ende tkint van Ghiesen eenen andren man, ende ; wi sulre den darden toe doen zetten. Ende alse die wareit is onder vonden bi den drien vorseit ende bi ons gheopenbaert, ende draghet dan de wareit dat men thuus helt van den here van Horne jof dat het des kints eyghen was, zoe zal die here van Horne den kinde voernomt de voerseyden penninghe gheven bin eere tijt die wi hem dan zetten zullen. Ende vinden wijt dat men dat huus van ons hilt ende schuldich is te houdene, zo zalt die here van Horne weder maken jof doen maken alst voerseit is, binnen den daghe dat wi hem zetten zullen.

Voert zegghe wi, dat alle zaken, die deene partie jeghens dander mesgrepen hebben zider den dach dat wi onse eerste zegghen zeyden te sinte Gherdenberghe tot op den dach van heyden, alse die drie vorseit die wareit daer af ondervonden hebben ende voer ons brocht, dat beter(en) zellen tonsen zegghen.

Voert zegghe wi, dat die van Ghiesen ghene maghzoenne gadren en zullen over recht, men wilt hem doen bi vrienscepen, van der misdaet die si mesdaen hebben jeghens den here van Horne, daer wi onse zegghen af gheseit hebben.

Voert so wille wi, dat die drie vorseit, die den onderzouc doen zullen van den huuse van Ghiesen, dat si onderzouken ende proeven wat scaden dat dat kint van Ghiesen van zinen renten nam of ghenomen hevet, in wat manieren, van den daghe dat mondich was tote op den dach dat wi onsen eersten zegghen zeyden tot sinte Gherdenberghe, dat wi houden tonsen verclaersen na der wareit onderwonden bi den drien vorseit.

Voert van der manschepe, die die here van Horne eischt den here van Arkele ende van der visscherie, daer si om twien, houden wi tonsen verclaersen ende tonsen zegghen na der wareit van den drien vorseit daeraf ondervonden ende voer ans brocht.

Voert van Jans doot van Wieldrecht houden wi tonsen verclaersen ende tonsen zegghen, na der wareit ondervonden hoe die zaken toequamen bi tve wittachticghen mannen, die wire toe zetten zullen. Ende den onderzouc van allen stucken ende van allen pointen vorseit wille wi dat men doe tusschen hier ende Alrehelighendaghe naest commende. Ende waert dat wi jof die onderzoukers binnen der tijt vorseit bi eenreghe dinc belet worde, zoe moeghen wi de tijt verlinghe na onsen goeddencken. Ende alse die zaken zijn ondervonden ende voer ons brocht, zo zullen wi den partien vorseit eenen dach zetten, onse zegghen te verclaersen ende te zegghen. Ende dat xullen wi hem acht daghen tevoren laten weiten. Ende hierbi zo wille wi, dat die zoenne dat wi eersten zeiden, van allen stucker die gheschiet waren voer den dach dat wi onse zegghen zeyden

Gherdenberghe, vaste ende stade blive, alst dat zegghen hout. Ende alle stucken, die sint gheschiet zijn tot op den dach van heyden, die wi ghehouden hebben tonsen verclaersene ende tonsen zegghen, zegghe wi eene vaste zoenne ende eene stade, ende ghebienden se te houdene op de pijne, die in den eersten zegghen staet bescreven, alsoe die eenre partie der ander niet eysschen en mach, noch en sal, van ghene stucken, die gheschiet zijn jof hierna gheschien zullen, roerende van den orloghe vorseit, mar men zalt ons toghen ende wijt zullent doen betren denghenen die misdaen is ende onz zelven, iia der wareit, die wire af zellen vinden, behouden altoes [dat wi] de wareit van den stucken, die gheschiet zijn jof gheschien zullen, moghen ondervinden na onsen goeddincken ende bi wittachticghen luden, zonder partie. Ende daeraf zullen wi gheloeft wesen. Ende dit zal wesen behouden anser voller macht alle stucken ende elc bi hem, die gheschiet zijn jof hierna gheschien zullen, te verclaersen, ende - ist noet - zegghen daeraf te zegghen na onsen verstant nader wareit die wire af vinden zullen, tere stont ofte meer, er.de de daghe te verlinghene van pointen daert ons oerbaer af dinct, ende de pijne die sire ons op gheloft hebben te eesschen, waert dat si ons zegghen verbraken, in alder maniere dat ons eerste zegghen hout dat wi zeyden ten Berghen vorseit.

Ende ware dat zake dat iement jeghens onse zegghen vorseit dede, ende hi in de pijne viele, zo zoude wi dat doen betren ende de pijne nemen also dicken alst ghevallen zoude; ende die zoene vorseit ende onse zegghen zoude altoes vast ende stade bliven, zonder al arghlist, behouden oec altaes der betringhe van der misdaet, die ons ende onser heerlichede misdaen is ende der scade ende den cost, die wire bi ghehad hebben, in wat manieren si ghevallen zijn in den zaken vorseit jof noch ghevallen moeghen, dat wi tonsen verclaersen ende tonsen zegghen behauden.

Ende omme de meerre zekerheit van al desen pointen vorseit, zoe wille wi, dat de boerghen vorseit bliven in al denselven pointen als si borghen worden; heer wi onse segghen zeyden, tater wilen dat wi onse zegghen hieraf volseit ende verclaerst hebben.

Ende in kennesser_ ende in vestnesse hieraf hebben wi desen open brief bezeglet met onsen zegle. Gheseit, ghedaen ende ghegheven tot sinte Gherdenberghe, des Woensdaghes na onser Vrouwendaghe als si gh.boren was, int jaer ons Heren duzent driehondert ende achte.

Met uithangend zegel in groene was (geschonden).

Oorspr. - Archief Altena, no. 29.

Regest: Muller, Regesta Hannanensia, blz. 27.

Litt.: Prfschr., blz. 16.

47. LEENMANNEN VAN ALTENA OORKONDEN, DAT VASTRAAD VAN GIESSEN TEN BEHOEVE VAN DEN HEER VAN ALTENA AFSTAND DEED VAN AL ZIJN RECHTEN OP DE GERECHTEN VAN GIESSEN EN ANDEL.

1311 Maart 12.

WI Jan van Risewijc, riddre, Aert van Uutwijc, Henric van Emmekoven, Diederic de Borchgrave, Ghisebrecht van den Zande encle Diederic van Anle, cnapen, orconden, dat wi daerover waren, gheroepen van rechtsweghen alse te kennen alse man ons lieves heren, heren Gheraerds, here van Horne, van Althena ende van Perweis, dat Vastraet, heren Aernoudssone van Ghiesene, quam met sinen moetwille ende machtech sijne sinne, encle droech op onsen here van Horne vorseit die gherichten van Ghiesene ende van Anle, alsoe groet encle alsoe cleine alse Vasteraet vorseit of sine oudere hadden encle hilden van onsen here van Horne voerghenoemt of van sinen ouderen, encle verteech daerop encle dede daeraf allet therecht, dat wi ende anders ons heren man vorseit wijssden dat hi sculdech was te doene. Ende omme de meerre sekerheit cnde vestenisse van al desen vorscrevenen worden ende navolghende in desen jeghenwordeghen brief, soe hebbe wi ghebeden Vastraede van Ghiesene verseit, dat hi desen brief mede besegele met sinen segele in beghieden woerden. Ende ic Vastraet voerseit beghie encle lye alle deser voerscrevenre voerwaerden encle navolghende in desen brief, dat die waer sijn encle ic noch mine nacomelinghe minen here van Horne vorseit noch sinen nacomelinghen daeraf nummermeer niet eisschen en selen noch en moghen met enghenen witteleken rechte.

In orconscape ende in vestenissen alle deser voerghenoemder vorwaerden, sae hebbe wi, die hiervore staen bescreven, desen jeghenwordeghen brief open besegelt met onsen segelen; die waert encle ghegheven int jaer ons Heren, daer men screef dusent driehondert encle elleve, in sente Gregorysdaghe.

Met de uithangende zegels van Jan van Rijswijk, Aart van Uitwijk, Hendrik van Emmichoven en Diederik de Borchgrave in bruine was, alsmede die van Gisbrecht van den Zande, Diederik van Andel en Vastraad van Giessen in groene was.

Oorspr. - Archief Altena, no. 80.

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. 45.

48. ARNOUD VAN UITWIJK DRAAGT, TEN OVERSTAAN VAN HET GERECHT VAN WAARDHUIZEN, 26½ MORGEN LAND, ONDER DIE JURISDICTIE GELEGEN, IN EIGENDOM OVER AAN DEKEN EN KAPITTEL VAN ST. PIETER TE UTRECHT EN ONTVANGT DIT LAND VERVOLGENS IN ERFPACHT TERUG.

1311 April 7.

Universis presentia visuris seu audituris ega Arnoldus de Utwijc, famulus, notum facio, quod ego propter hoc in judicio meo de Werthusen, quod a nobili viro, domino Gerardo, domino de Horne, in feodum teneo, constitutus, viginti sex cum dimidio jugera mee proprie terre in parochia de Werthusen et in jurisdictione de Werthusen predicta inter terrain Johannis dicti Cleric et Theaderici de Werthusen a parte orientali et terram dcmini Johannis de Rijswijc militis a parte occidentali jacentia effestucando cum sua libera proprietate resignavi libere in manibus dominorum Tydgeri Zoudenbalch et Conradi de Arkel, canonicorum ecclesie beati Petri Trajectensis, ad opus et ad usus decani et capituli ecclesie beati Petri predicte. Quo facta ego Arnoldus de Utwijc predictus ipsam terram a dictis decano et capitulo recepi conducti titulo hereditarie perpetuo de herede in heredem possidendam sub annuo pacto triginta librarum nigrorum denariorum grosso bcno regio turonense, pro sedecim denariis colnputato, ipsis decano et capitulo infra octo dies post festum beati Petri ad cathedram annis singulis sine aliquo impedimento et sine ulla diminutiane seu defulcatione persolvendo. Quod si aliqua anno non facerem, extunc ipso facto cado ab omni jure quod michi in dicta terra competebat et tamen solvere tenebor pactum non solutum, et sic de herede in heredem. Et dicti decanus et capitulum de ipsa terra disponere poterunt pro sua libera voluntate. Acta sunt hec in Werthusen, Nycolao dicto Geyster, sculteto meo ibidern vice mea et ex mandato meo speciali judicio presidente, presentibus Renzen de Werthusen, Petro Scolten, Johanne Kever et aliis pluribus convicinis ibidem ad ipsam jurisdictionem pertinentibus et ipsam terram ab omni occupatione liberam et absol.utam per jus et sententias pronunciantibus prius et decernentibus ita quod ego de ipsa vendere et obligare, transferre seu alias quocumque modo. disponere libere possem pro meo libito voluntatis. In cujus rei testimonium dictis decano et capitulo hanc litteram dedi sigillis nobilium virorum dominarum Gerardi, domini de Horne, et Johannis, domini de Arkel, ac meo sigillo proprio roboratam.

Et nos Gerardus, dominus de ¹) Horne et Johannes, dominus de Arkel, ad preces Arnoldi de Utwijc, qui premissa omnia et singula coram nobis recognovit esse vera, sigilla nostra cum sigillo Arnoldi predicti presentibus appenso apposuimus huic scripto in testimonium premissorum. Datum et actum anno Domini MCCC undecimo, feria quarta post festum Palmarum.

Afschr. - Rijksarchief te Utrecht, Cartularium Archief St. Pieter, inventaris no. 1, fol. 30. - 30 verso.

Regest: S. Muller Fz., Regesten van het kapittel van St. Pieter, no. 143; P. L. Muller, Regesta Hannonensia, blz. 39.

Litt.: Inleiding, blz, 18, 86.

¹) Hier heeft het handschrift nog het woord Arkel, hetwelk is doorgestreept.

49. RECHTER EN SCHEPENEN VAN WOUDRICHEM OORKONDEN, DAT, TEN OVERSTAAN VAN HEN ARNOUD VAN UITWIJK, VOOR ZICH EN ALS VOOGD OVER ZIJN VROUW HEILWIG; TEN BEHOEVE VAN DEKEN EN KAPITTEL VAN ST. PIETER TE UTRECHT AFSTAND DEED VAN 26½ MORGEN LAND, GELEGEN ONDER DE JURISDICTIE VAN WAARDHUIZEN.

1311 Juni I3.

Universis presentia visuris nos Baldewinus van den Worpe, judex, Johannes dictus Paepe, Johannes dictus Hoghe, et Willelmus Danielis, scabini in Woudrichem, notum facimus tenore presentium publice protestando, quod constituta in judicio coram nobis Heylewigis, uxor Arnoldi de Utwijc, petivit in judicio munburnum sibi dari. Igitur predicto ejus marito per jus et sententias in munburnum sibi dato, idem Arnoldus pro se et uxore sua predicta et cum manu ipsius uxoris resignavit ad usus dominorum decani et capituli ecclesie beati Petri Trajectensis viginti sex cum dimidio jugera terre, jacentis in parochia et in judicio de Werthusen inter terram Johannis dicti Clerc et Theoderici de Werthusen indivise a parte orientali et terram domini Johannis de Rijswijc a parte occidentali, et recognovit se ipsam terrain in judicio de Werthusen in quo ipsa terra jacet prius resignasse et se debere ipsam terrain ab omni aggere, slusa et exactione liberam imperpetuum conservare. In cujus rei testimonium nos Baldewinus, judex, Johannes Pape, Johannes Hoghe et Willelmus filius Danielis, scabini predicti, sigilla nostra apposuimus huic scripto. Datum et actum in Woudrichem, anno Domini MeCCCe undecimo, die Dominico post octavas 1'enthecostes.

Afschr. - Rijksarchief te Utrecht, Cartularium archief St. Pieter, inventaris no. 1, fol. 30 verso-31.

Regest: S. Muller Fz., Regesten van het kapittel van St. Pieter, no. 145.

Litt.: Inleiding, blz. 18; 89, noot 2; 93; 95; 97; 104.

50. RECHTER EN SCHEPENEN VAN WOUDRICHEM OORKONDEN, DAT TEN OVERSTAAN VAN HEN, ARNOUD VAN UITWIJK EN DRIE BORGEN BELOOFDEN, DEKEN EN KAPITTEL VAN ST. PIETER TE UTRECHT GEDURENDE JAAR EN DAG TE ZULLEN VRIJWAREN TEGEN STOORNIS IN HET BEZIT VAN 26½ MORGEN LAND ONDER WAARDHUIZEN. MOCHT DIT BEZIT BINNEN GENOEMDEN TERMIJN GESTOORD WORDEN, DAN ZULLEN ARNOUD VAN UITWIJK EN ZIJN BORGEN IN GORINCHEM IN LEISTING GAAN.

1311 Juni 13.

Universis presentia visuris nos Baldewinus de Worpe, judex, Johannes Pape, Johannes dictus Hoghe, et Willelmus filius Danielis, scabini in Woudrichem, notum f acimus, quod canstituti in judicio coram nobis Arnoldus de Utwijc, principalis, Willelmus et Theodericus, ejus fratres, et Theodericus de Utwijc, filius domini Herberni militis, fidejussores, promiserunt manu conjuncta venerabiles viros, decanum et capitulum ecclesie beati Petri Trajectensis in viginti sex cum dimidio jugeribus terre, jacentis in parochia et judicio de Werthusen inter terrain Johannis dicti Clerc et Theoderi de Werthusen indivise a parte orientali et terram domini Johannis de Risewijc, militis, a parte occidentali et in ejus possessione warandizare et tenere per annum et diem sub hac forma, quod si ipsam terram infra annum et diem aliquis impeteret, extunc ad monitianem dictorum decani ct capituli seu ipsorum certi nuncii Arnoldus de Utwijc, Willelmus, Theodericus et Theodericus predicti intrabunt unum hospicium, ita qui primo moneatur, primo intrabit in oppido Gorinchem, ipsis per dictos decanum et capitulum seu ipsorum certum nuncium assignandum, ibidem comedendo et dormiendo horis debitis et consuetis, inde non recessuri nisi prius ipsa terra a dicta impetitione fuerit liberaliter absoluta. Addito quod si aliquis ipsorum non jaceret vel interim moreretur per hoc alii se non excusabunt set jacebunt ut est dictum. Et si aliquis ipsorum prapter metum aut corporis egritudinem aut propter aliquam aliam causam jacere in loco predicto non posset, ille alium equivalentem sibi pro se ponet; et ibidem jacebunt suis propriis expensis. In cujus rei testimonium nos Baldewinus, judex, Johannes Paepe, Johannes Hoghe et Willelmus, filius Danielis, scabini predicti, sigilla nostra apposuimus huic scripto. Datum et actum anno Domini MCCC undecimo, die Dominico post octavas Penthecostes.

Afschr. - Rijksarchief te Utrecht, Cartularium archief St. Pieter, inventaris no. 1, fol. 31-31 verso.

Regest: S. Muller Fz., Regesten van het kapittel van St. Pieter,. no. 146;

P. L. Muller, Regesta Hannonensia, blz. 40.

Litt.: Inleiding, blz. 18.

51. ARNOUD VAN UITWIJK ERKENT DOOR HET KAPITTEL VAN ST. PIETER TE UTRECHT VOLDAAN TE ZIJN VAN EEN SOM VAN 300 POND ZWARTE PENNINGEN, WEGENS DEN VERKOOP VAN 26½ MORGEN LAND ONDER WAARDHUIZEN.

1311 Juni 16.

Regest: S. Muller Fz., Regesten van bet kapittel van St. Pieter, no. 147.

Litt.: Inleiding, blz. 18.

52. SCHEPENEN VAN WOUDRICHEM GETUIGEN, DAT TWEE PARTIJEN, DIE TE WOUDRICHEM GEVOCHTEN HEBBEN, ZICH TE DIER ZAKE HEBBEN ONDERWORPEN AAN HET ZEGGEN VAN GERARD VAN HORNE. DEZE LEGT, NA VERSCHEIDENE PERSONEN ONDER EEDE GEHOORD TE HEBBEN, PARTIJEN EEN ZOEN OP. EEN VAN BEIDE PARTIJEN MOET 250 POND BETALEN. WORDT DIT BEDRAG NIET OP DE VASTGESTELDE TIJDSTIPPEN VOLDAAN, DAN ZAL DE HEER HET BIJ DE LOMBARDEN MOGEN OPNEMEN. DESGEVRAAGD ZULLEN DE SCHULDIGEN DAN HOOFDSOM EN RENTE MOETEN VOLDOEN. BLIJVEN ZIJ DAARMEDE IN GEBREKE, DAN ZULLEN ZIJ IN LEISTING MOETEN GAAN. ZIJN ZIJ VEERTIEN DAGEN IN LEISTING GEWEEST, DAN ZAL DE HEER TOT EXECUTIE MOGEN OVERGAAN. DE BORGEN BLIJVEN AANSPRAKELIJK.

1313 Juli 25

Wi Jan de Pape, Claes uten Campe, Claes Andriessone, Peter Lens ende Jan de Hoghe, scepenen tot Wouderechem, maken cont ende kenleke allen denghenen, die desen brief selen sien ende hoeren lesen met kennissen der waerheit, dat wi daerover gheroepen waren alse scepenen, dat en edel man, onse lieve here, mijn here van Horne er.de van Althena ende van Peruweis, en seggen ane heme nam tusschen tvee partien, die ghevochten hadden te Wouderechem, dats te verstane dene partie Willem de Hoghe ende Hovelman ende al hore helperen ane dene side, ende Boudene van den Worpe ende sine helperen ane dander side, ende beide dese partien ende hore helperen verborghet hebben ende versekert elc voer tsine in ghesamender hant ende onghescheiden ende kennen, dat onse here van Hoerne voerghenompt sijn segghen gheseit heeft met alsulken worden, alse huerna ghescreven staen.

Wi Gheraert, here van Hoerne, van Althena ende van Pereweis, maken cont allen denghenen, die desen brief selen sien ende hoeren lesen met kennisse der waerheit, dat Willem de Ho-,he ende Hoevelman ende al hore helperen ane ons bleven sijn van enen tvie ende vechtene, die ghevallen es tusschen Willeme ende Hoevelmanne ende horen helperen ane dene side ende Boudene van den Worpe ende sinen helperen ane dander side, welc tvi ende vechten gheschiede des Manendaghes na belokenen Paesken, dat naestleden es, ende wi ons daerop versien hebben ende beraden met onsen maghen, met onsen mannen ende met onsen vrinden, soe segge wi onse seggen bi alsulker waerheit, alse wi vernomen hebben van goeden lieden ende wittachteghen ende bi hcren ede, dat Willem ende Hoevelman ende hore helperen voerghenompt jeghen ons ende jeghen onse heerlecheit met hoverden ghedaen hebben in onser port van Wouderechem, dat wi verbetert willen hebben, ende seggen, dat Willem ende Hoevelman ende alle hore helperen voerseit ons gheven selen tveehondert pond ende vijftech pond, enen groeten ouden conincs tornoysen voer sestien penninghe of payment daerjeghen alsoe goet, te ghevene ende te betaelne half te sente Mertensmisse naesttoecomende ende dander helft te Kersavonde daerna naestvolgende; hieraf selen gheven Willem de Hoghe ende sine tvee sonen, Jan ende Gheenken, tsestech pond, Aert Hoevelman tvintech pond, Jan Liebrechtssone tvintech pond, Godeken, sijn brueder, ellef pond, Jan van der Eme ende sine sone Claes vijf pond, Clauwaert de Smet ende Claes, sijn sone, tvee pond, Vranke de Mersman ende Noyde, sijn sone, sestien pond, Claes Baudekenssone tien pond, Henne Liebrechtssone van den Zande ende Jacop ende Andries, sine brueder, tvintech pont, Kerstiaen van der Visschen tvee pond, Ghibe van der Haren een pond, Lammerken, sijn neve, en pond, Coppeken van Ghaveren drie pond, Willem Oekensone vijf pont, Jan Gherardssone van Eten tvee pond, Claes Wouter Holensone vijf pont, Jan, Sander ende Willem Geerborghen kinder drie ende dertech pont, Lammeken Belensone ses pond, Herman Rutinc tvee pond, Liebrecht Jan Mererssone tvee pond, Jacop Andriessone tien pond, Welueken, heren Gilijs Papensone, vijf pond, Haec Heermanssone en pond, Jacop uteri Gasthuze en pond, Diederic, sijn brueder, en pond, Ghodeken Mebrecht en pond, Tielman Jan Riebrechtssone vijf pond. Waert dat sake, dat men ons dese voerghenomde somme van ghelde met en ghave ten voerseiden daghen, soe mochte wijt te coste winnen ter lombaerde, dat pond omme viere penninghe de weke, tot ons selves seggens. Ende alse wi daer niet langher in staen en willen, soe selense ons quiten beide van coste ende van hoestoles. Ende deden sijs niet, soe souden si in comen tot onset maninghen of ans ghewarechs boden te Wouderechem, te leistene op horen eighenen cost in ene herber-he, die anse bode hen wisen sal, ende niet uut te scheidene, si ne hebben ons ghequyt beide van' coste ende van hoeftde. Ende alsi vertinnacht gheleist hebben, soe moghe wi ons doen rechten, ghelijc dat wi ons van verboernessen doen rechten. Voert sae es onse seggen, dat alle die borghen, die besegelt sijn onder der scepene zegele, doe wi tseggen ane ons namen, borghen selen bliven in ghesamender hand ende ongescheiden. Voert soe es anse seggen, dat Willem de Hoghe ende Hoevelman ende alle hore helperen voerseit versoent selen sijn jeghen Boudene van den Worpe ende sinen helperen eweleke ende ummermeer. Waert dat sake, dat yeman van desen voerghenomden partien ende horen helperen onse seggen of onse zoene brake, die hadde verboert sijn lijf ende sijn goet. Ende waert oec alsoe, dat yeman van desen voerghenomden partien heme becroende, dat zoene op heme te broken ware, dat saude staen tot onser provinghe, weder si te broeken ware of en ware. Ende ware si te broeken, dat soude wi doen beteren tot onsen goetdinkene; nochtan soude dese zone vaste ende stade bliven.

Ommedat wi, scepene varseit, daerover gheweest hebben, daer alle dese voerscrevene stucken gheschieden, soe hebbe wi onse segele ane desen brief ghehanghen in orconscape ende vestinesse alre dine. Dit waert ghegheven int jaer ons Heren dusent driehondert ende dertiene, in sente Jacopsdaghe.

Met de uithangende zegels van Jan de Pape, Claes uten Campe, Peter Lens en Jan de Hoghe in bruine was (zegel van Claes Andrieszoon verloren).

Oorspr. - Archief Altena, no. 16.

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. 50.

Litt.: Inleiding, blz. 66.

53. GERARD I VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, VERLEENT AAN DE ABDIJ VAN BERNE HET VOORRECHT DAT DE KLOOSTERLINGEN, NOCH DE GOEDEREN DER ABDIJ, IN HET LAND VAN ALTENA IN ARREST GENOMEN OF IN RECHTEN BETROKKEN ZULLEN MOGEN WORDEN, TENZIJ ZIJ TEN OVERSTAAN VAN EEN RECHTERLIJKE AUTORITEIT IN HET LAND VAN ALTENA EENIGERLEI VERBINTENIS OP ZICH GENOMEN ZOUDEN HEBBEN. MOCHT BIJ VERHOEFSLAGING VAN DEN MERWEDEDIJK DE ABDIJ ALS EIGENARES VAN DE VROUWENWEIDE DIJKPLICHTIG WORDEN, DAN ZAL DE HEER VAN ALTENA DIEN DIJKPLICHT OVERNEMEN.

1314 Januari 4 of 1315 januari 3.

Wi Gheraerd, here van Hoerne, van Althena ende van Parweys, doen kont ende kenlec al denghenen die desen brief zolen zien of horen lesen met kennessen der waerheyt, dat wi gheloeft hebben ende gheloven den abt van Berne ende sinen convente ende die onder hem sijn, omme sunderlinghe vrienscap die wi ende onse houderen ghehadt hebben ende hebben ten voerseeghden abt ende den canvente, dat niemen hem noch hore goet besetten, noch beclaghen enne mach binnen onsen lande van Althena, en si dat si ghelaeften ghedaen hebben of noch doen voer ons of voer onse richter of voer onse scepenen of voer onse heemraderen van onsen lande van Althena, uut[gese]t al ons rechts ende onser heerlecheyt dat si die gheloeften voldoen zolen. Voert hebben wi gheloeft ende gheloven, waert dat eneghe cavelinghe viele op den dijc ane de Merwede ende de Vrouweweyde dijc moeste nemen, so souden wi then dijc nemen ende hauden of then dlic die onse was, die de moneke van der Vrouwenweyde ghehouden hebben.

Ende ommedat dese dinghe aldus sijn, so hebben wi desen brief open ghezeghelt met ansen zeghele int jaer ons Heren doe men screef duzentech drieondert ende viertyene, tsVridaeghs voer Dertyendach.

Zegel verloren.

Oorspr. - Archief der abdij van Berne te Heeswijk, Cart., F, no. 103 (I, 33).

54. GERARD, HEER VAN ALTENA, HORNE EN PERWEZ, LAAT DE RADEN EN DE GEHEELE BURGERIJ VAN LUBECK WETEN, DAT HIJ DE BURGERS VAN LUBECK ALLE KLACHTEN, WEGENS DEN AANVOER VAN HUN GOEDEREN, EN ALLE MISDADEN OF OVERTREDINGEN IN ZIJN GEBIED KWIJTSCHELDT, EN DAT HIJ DIE BURGERS IN ALLES ZAL BEGUNSTIGEN ¹).

1315 Mei 16.

Gedrukt: Urkundenbuch der Stadt Lubeck, deel II, ze helft, 1858, no. 1042, b1z. 969.

¹) Her is niet zeker, doch m.i. waarschijnlijk, dat hier speciaal gedoeld is op aanvoer in de heerlijkheid Altena. Onder den eigenlijken inhoud der oorkonde is, blijkens den gepubliceerden tekst, met andere hand aangeteekend: Hanc litteram procuravit vobis Liborius, vester hospes in Riocto. In een voetnoot deelt de uitgever mede: "Vom Ortsnamen ist nur zu lesen: Riocto, mit der gebrauchlichen Abbreviatur fur ua oder ra uber dem i." Ik waag de veronderstelling, dat wij hier met een verbastering van Woudrichem te doen hebben. De brief is gegeven te Wyerthe, d.i. Weert.

55. GERARD VAN HORNE HEER VAN ALTENA, MAAKT BEKEND, DAT HIJ MET VROUWE ALEYD, VROUWE VAN PUTTEN EN STRIJEN, OVEREENGEKOMEN IS, DAT ZIJN OUDSTE ZOON WILLEM EN ALEYDS DOCHTER OEDE MET ELKAAR ZULLEN TROUWEN OP DE IN DE OORKONDE IN DEN BREEDE OMSCHREVEN VOORWAARDEN. HEER GERARD STELT BORGEN VOOR DE NAKOMING ZIJNER VERPLICHTINGEN. WANNEER HIJ DIE VERPLICHTINGEN NIET MOCHT NAKOMEN, ZULLEN HIJ EN DIE BORGEN IN LEISTING GAAN.

1315 December 21.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 78, fol. 40 verso-41.

(Brief van Aleyd van denzelfden datum, ibidem, fol. 43-43 verso en Leenkamer Holland, no. 80, fol. 18-20).

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. 61,

56. GERARD VAN HORNE HEER VAN ALTENA, VERKLAART VAN VROUWE ALEYD, VROUWE VAN PUTTEN EN STRIJEN 100 POND ZWARTE TOURNOIS ONTVANGEN TE HEBBEN, ALS GEDEELTELIJKE BETALING VAN DE HUWELIJKSGIFT VAN HAAR DOCHTER OEDE.

1316 Februari 28

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 78, fol. 41.

57. Graaf WILLEM III VAN HOLLAND MAAKT BEKEND DAT GERARD VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, VOOR DEN GRAAF BORG IS GEBLEVEN JEGENS FLORIS BERTHOUT VOOR DE KOOPPRIJS VAN DE STAD MECHELEN EN BELOOFT HEM GERARD VAN HORNE, DESWEGE SCHADELOOS TE ZULLEN HOUDEN.

1316 Maart 11

Met uithangend zegel in groene was (geschonden).

Oorspr. - Archief Altena no. 31

Gedrukt van Mieris, II blz. 151 (aldaar onjuist gedateerd)

Litt.: Prfschr., blz. 16

58. GAAF WILLEM III VAN HOLLAND GEEFT WILLEM VAN STRIENE EEN HUIS MET DRIE MORGEN LAND TE WOUDRICHEM IN LEEN, WELK HUIS EN LAND DEZE DE GRAAF HAD OPGEDRAGEN.

1317 Februari 5.

Willem, grave van Henegouwen etc. Makent cont allen luden dat Willaem van Strienen ons upghedraghen heeft die woninghe daer hi in woent, met drien morgen lants, die daer ane gelegehen sijn, binnen Woudrichem, welke woeninghe ende lant hi van ons in manschepen ontfanghen heeft, van ons houdende ende van onsen nacomelinghe tote ene rechten erfleene. in orconde desen brieve beseghelt met onsen zeghele. Ghegheven tote sente Gherdenberge den Zaterdaghes na onser Vrouwendach lichtmisse, int jaer ons Heren MCCC ende zestiene.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 22, fol. 2.

Ander afschrift: Leenkamer Holland, no. 6, fol. 2 verso.

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. 70.

59. GRAAF WILLEM III VAN HOLLAND GEEFT JAN HOUTSZOON EEN HUIS MET ZES MORGEN LAND ONDER SLEEUWIJK IN LEEN, WELK HUIS EN LAND DEZE DEN GRAAF HAD OPGEDRAGEN.

1317 Maart 19.

Willaem, grave van Henegouwen, etc. maken cont allen luden, dat voer ons quam Jan Houts sone ende droech ans up toec enen vrien eyghen sine Rroninghe ende sine husinghe met zesse morghen lants, legghende binnen den gherechte van Selewijc, ende wi hebbent hem weder verlient van ons ende van onsen nacomeiinghen, hem ende sinen nacomelinghen tote enen rechten eerfleene. In orconden desen brieve bezeghelt met onsen zeghele. Ghegheven in 1Vliddelburch, des Saterdaghes na midvastene int jaer ons Heren MCCC ende zestiene.

Afschr. - Leenkamer Holland, no, 22, fol. 2. Regest: Muller, Regesta Hannanensia, blz. 71.

60. GRAAF WILLEM III VAN HOLLAND GEEFT WILLEM HEYNEMANSZOON VAN UITWIJK EEN HUIS MET HOF EN VIJF MORGEN LAND ONDER UITWIJK IN LEEN, WELK GOED DEZE DEN GRAAF HAD OPGEDRAGEN.

1317 Maart 19.

Willaem, grave van Henegouwen, etc., maken cont allen luden, dat voer ons quam Willaem Heynemans sone van Uutwijc ende droech ons up toet enen vrien eyghen sijn huis ende sijn hof met vijf morghen lants, daer ane legghende binnen den gherechte van Uutwic, ende wi hebbent hem weder verlient van ons ende van onsen nacomclinghen hem ende sinen nacomelinghen tote enen rechten eerfleene. In erconden desen brief bezeghelt met onsen seghele. Ghegheven in Middelburch, des Zaterdaghes na midvasten int jaer ons Heren MCCC ende zestiene.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 22, fol. 2 verso.

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. 71.

61. VOOR SCHEPENEN VAN WOUDRICHEM SCHELDT GHESE, DE DOCHTER VAN DEN GRUITER, HAAR MOEDER AL DATGENE KWIJT, WAAROP ZIJ KRACHTENS EEN DADING, MET BETREKKING TOT HET RECHT VAN DE GRUIT TE WOUDRICHEM GESLOTEN, AANSPRAAK ZOU KUNNEN MAKEN. VERVOLGENS DRAAGT ZIJ DIT RECHT AAN HAAR ZOON OVER.

1317 Juli 4.

Wi Peter Lens ende Gheraet Haec, scepen tot Woudrichem, oirconden ende kennen met desen brieve, beseghelt met onsen seghelen, dat voer ons quam, alse voer scepen, Ghese sgruters dochter, ghesons lijfs ende machtich hare sinne, ende scaut quite hare moeder van then dadinghe, dat si hadde alse van der hantveste van der gruten van Woudrichem. Voert quam si voer ons scepen ende droech op Jan, horen sone, die grute met alle horen recht ende horen onrecht, dat hcre bestorven is van horen vader, ende gontste hem der hantveste wale van der gruten van Woudrichem, die hi ghiede ende liede dat hi hadde, ende gaf hem dat utescrift van der voerghenoemder hantveste, ende verteech daerna op ende verhalmede na op alse tot Jans behoef voerseeght. Hierover waren alse marine des heren van den lande Jan uten Campe ende Jan Brienssone ende Willem van Strine. Ghegheven int jair ons Heren dusent driehondert ende seventien, des Manendaechs na sinte Peters ende sinte Pauwelsdach.

Met de uithangende zegels van Peter Lens en Gerard Haee in groene was.

Oorspr. - Archief Altena, no. 82.

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. 74.

62. JAN VAN ARKEL BELOOFT, UIT NAAM VAN ZIJN BROEDER CLAES EN DIENS ECHTGENOOTE LISEBET VAN EMMICHOVEN, DAT DE HEER VAN HORNE HET GERICHT VAN EMMICHOVEN EN UTERSPIJK ZAL MOGEN LOSSEN TEGEN EEN REDELIJKE SOM GELDS.

1321 Januari S.

Wi Jan, here van Arkel, maken cont ende kenleke allen denghenen, die desen brief selen sien ende horen h.sen, met kennissen der waerheit, dat wi ghcloeft hebben ende gheloven voer Clase, onsen broeder, ende Lisebetten, sinen wive, Heinrics dochter was van Emmekoven, enen edelen manne, den here van Hocrne, dat hl of sine gherven quiten mach of quiten moghen na heme, dat gherichte van EmmekGVen ende Uterspijc, omme enen redeleken ende mogheleken penninc, sonder enegherhande arghelist.

In orconscape hieraf soe hebbe wi desen brief open doen segelen met onsen segele. Dit waert ghedaen int jaer ons Heren dusent driehandert ende een ende twintech, des Manendages na Jaersdaghe.

Met uithangend zegel in groene was.

Oorspr. - Archief Altena, no. 32. Regest: Muller,

Regesta Hannonensia, blz, 102 (op 1322 Jan. 4).

63. GRAAF WILLEM III VAN HOLLAND BEVEELT GHIZE LAURENSZOON DE ZAKEN, WELKE DEN HEER VAN HORNE AANGAAN, AANHANGIG TE MAKEN VOOR DEN BALJUW VAN ZUID-HOLLAND. DE GRAAF WAARBORGT DE RECHTEN, WELKE DE HEER VAN HORNE IN HOLLAND HEEFT.

1321 Februari 21.

Wi Willaem, grave van Heneghouwen, van Holland, etc., maken kond allen luden, dat wi Ghize Laurens sone bevolen hebben ende bevelen mit desen brieve, recht te pleghen voer onsen baelju van Zuytholland, alse van sheren weghen van Hoirne, ende ghewaren hem in dien rechte mit desen brieve alse van sulken goede alse die here van Hoirne in onsen lande heeft, behouden ons rechts ende sulker machte ende beveelnesse als wi onsen baelju van Zuytholland bevolen hebben, ghedurende tot onsen wedersegghen. In orkonde desen brieve, etc. Ghegheven tote Mabougen up sinte Pietersavond in den lenten int jaer ons Heren MCCC ende twintich.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. zz, foi, 14. In margine is aangeteekend: per dominum. Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. 92.

64. VOOR SCHEPENEN VAN WOUDRICHEM DRAGEN TIELMAN WILLEMSZOON, NEUDE VRANKENSZOON EN GIELIS VAN ECHT GEZAMENDERHANDS HET RECHT VAN DE GRUIT TE WOUDRICHEM OVER AAN HEER GERARD VAN HORNE.

1321 September 6.

Wi Willem van Striene ende Tielman Janssone, scepen tot Woudrichem, orconden met desen brieve, beseghelt met onsen seghelen, dat voer ons quamen, alse voer scepen, Tielman Willemssone, Neude Vrankensone ende Gielijs van Echt, ghesons lieves ende machtigher sinne, ende drobhen op met ghesamender hand heren Gheraede, heere van Hoerne, die hantveste van der grute tot Woudrichem ende enen scepenenbrief van Woudrichem, sprekende, dat Gheese sgrueters dochter quite scaut voer scepen ende voer des heren manne van Hoerne een dedinghe, dat si teghen hare moeder hadde van der hantveste van der grute tot Woudrichem, ende dat Gheese voerseeght Janne den Gruter, haren sane, die voersproken handveste wale gondc, die hl ghiede ende liede, dat hl haddc. Ende dese voerghenaemde Tielman, Neude ende Gielijs gaven heren Gheraede, here van Hoerne voerseeght, die voersprokene brieve ende alle hore recht ende alle hore onrecht, dat si daerane hadden, ende si verteghen daerna op ende verhalmeden daerna op alse tot sijnre behoef. Ghegheven int jaer ons Heren dertienhondert ende een ende twintich, des Sonnendaghes na sinte Gielijsdach.

Met de uithangende zegels van Willem van Striene en Tielrnan Janszocn in groene was.

Oorspr. - Archief Altena, no. 82.

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. 98.

Litt.: Prfschr., blz. 40.

65 GERARD I VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, BELEENT ZIJN AANVERWANT JAN DE BORCHGRAVE MET DERTIG MORGEN LAND, DIE GELEGEN ZIJN "TEN WIELE".

1321 September 26.

Wij Gheraert, heere van Hoern, van Altena, van Perweys ende van Herlaer, maken cont, allen Iuden die desen brief sullen sien of horen lesen met kennisse der waerheyt, dat wi verlijt hebben Jan den Borchgreven, onsen zwagher, dertich morghen lants, die ghelegen sijn ten Wiele, met der hofstat, die daertoe behoert, tenen rechten erfleen. In orconde onser mannen heren Jans van Rijswijc, ridder, Heinrics Botse, Vastraets van Ghiessen, Jans van Oyen ende Hughen Volprechts soens. In orconde der waerheyt hebben wi desen brief open beseghelt met onsen zeghel. Ghegheven int jaer ons Heren dertienhcndert ende ene ende twintich des Saterdages voer sinte Bavendach.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol. 30.

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. 98.

66. GRAAF WILLEM III VAN HOLLAND VERGUNT AAN WILLEM VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, EEN NIEUWE SLUIS TE BOUWEN IN DEN MAASDAM.

1322 Augustus 27.

Gedrukt: Van Mieris, II, blz. 300.

Litt.: Prfschr., blz. So.

67. VOOR SCHEPENEN VAN WOUDRICHEM VERBINDEN JAN VAN GROESBEEK EN ZIJN BORGEN ZICH JEGENS DEN GEMACHTIGDE VAN WILLEM (IV) VAN HORNE AAN DEZEN 220 POND TE BETALEN, VOOR HET GEVAL DE TIENDEN VAN DE WERKEN BIJ VONNIS AAN DEN HEER VAN HORNE WORDEN TOEGEWEZEN.

1322 September 3.

Jan Briens sone, Bcrnt die Smit, Gheraet Peter Leens sone, Gheraet Haec, Willem Wisse ende Ghisebrecht van Riede, scepen tot Woudrichem, orconden met desen brieve, beseghelt met onsen seghelen, dat voer ons quamen alse voer scepen Jan van Groesebeec, Arnt van Creienstein, Didderic die Borchgraeve, Jan sijn sone, Willem van Striene ende Hughe Volprechts sone ende gheloveden met ghesamender hand, alse sakewoude, Enghebrechte van Andle tot Willems behoef van Hoerne van der tiende van der Werken, tusschen Irics wal ende Wouter Heyen sloet gheleghen, twee hondert pont ende twintich pont svarten torn., den goeden groten conincs torn. te payen voer sestien penninghe ofte payment daer voer also goet ende te gheldene die een helft tot Paeschen ende die ander helft toter Ghiecenre merckt, die nu naest comende sijn, in maniren alse hyrna bescreven is: dat Willem van Hoerne die voersproken tiende anespreken sal ende kalen~ gieren voer Paeschen nu naest comende. Ende waer dat sake dat Willem voerseeght die tiende wonne met rechte voer Paeschen, so sal hi dit voersproken ghelt opheffen. Waer oec dat sake dat hl die tiende voer Paeschen niet en wonne, ende dat bleve in deedinghe ende in vonnisse, so dat dese voersproken daghe van desen ghelde leden, so macht Jan van Groesebeec dit voersproken ghelt opheffen, maer dese sakewcude souden voert bliven in die gheloeft van desen ghelde tot dire tijt dat dat gheeindt ware met rechte ende met vonnisse. Wonne Willem van Hoerne voerseeght die voersproken tiende met rechte ende met vonnisse, so selen si hem dit veersproken ghelt gheven des anderdaghes. En gaven si hem dat ghelt dan niet, so selen si hem twiscat pande gheven van horen ghereetsten goede daer hiet bewisen mach ende die sijn eighen te blivene. Waer oec dat sake dat Willem van Hoerne die tiende niet en wonne alse voerscreven is, sc selen Jans borghen van Groesebeec voerseeght quite sijn van desen ghelde. Waer oec dat sake dat Willem van Hoerne voerseeght dese voersproken tiende niet ane en sprake voer Paeschen nu naest r_omende, so selen Jans borghen van Groesebeec voerseeght quite sijn van desen ghelde ende Jan van Greesebeec soudt opheffen. Ende die houder des brieves is maenre des ghelts.

Ghegheven int jaer ons Heren dertienhondert ende twee ende twintich, des Vriedaghes na sinte Jansdach alse hi onthovet wart.

Met de afhangende zegels van Jan Brienszoon, Berend de Smid, Gerard Peterszoon, Gerard Haec, Willem Wisse en Gijsbrecht van Riede in groene was.

Oorspr. - Archief Altena, no. 84.

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. 110.

68. WOUTER, HEER VAN KEPPEL, EN ZIJN ECHTGENOOTE JUTTE DRAGEN HUN GOED IN HET LAND VAN ALTENA, GENAAMD DEN KETTELDUNC, OVER AAN HEER HERBEREN VAN ARKEL. WOUTER BELOOFT, DAT HIJ TEN OVERSTAAN VAN DEN HEER VAN ALTENA, VAN WIEN HET GOED IN LEEN WORDT GEHOUDEN, AFSTAND ZAL DOEN VAN ZIJN RECHT, EN DAT HIJ ZIJN STEUN ZAL VERLEENEN, OPDAT HEER HERBEREN HET IN LEEN ZAL KRIJGEN. HIJ STELT TWEE BORGEN VOOR DE NAKOMING ZIJNER VERPLICHTINGEN.

1323 Mei 21.

Met restant van het uithangend zegel van Wouter van Keppel in groene was; dat van jutte verlcren.

Oorspr. - Archief Altena, no. 99.

69. DE ROOMSCH-KONING LODEWIJK (VAN BEIEREN) GEEFT AAN GERARD VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, DEN MARKTTOL TE WOUDRICHEM IN PAND, DIEN HIJ TEVOREN VAN DEN KEIZER TE LEEN HIELD.

1323 December.

Lodowicus, Dei gratia Romanorum rex, semper augustus, universis presentes l¡teras inspecturis gratiam suam et amne bonum. Attendens grata obsequia que nobilis vir, Gerardus de Hornn, de Althena et de Peruwijs, nobis et imperio impendit et impendere poterit in futurum, theolonium in oppido de Woudrichem, quod ab itnperio tenetur, quadque dictus nobilis quibusdam terminis per annum de d¡versis mercimoniis recipcre consuevit bcnign¡tate regia approbatus, extunc inantea titulo pignoris obligamus e¡dem et suis heredibus seu successoribus pro vig¡nti milibus librarum turnens¡um parvorum, continue recipiendum qua(u)sque nos aut nostri successores theoloneum hujusmodo pro dictis viginti milibus librarum obligatum volu(er)imus liberare ¹) et acquitare. Et ut premissa inviolabiliter observentur et robur habeant firmitatis, presentes literas sigillo majestatis nostrae duximus communiri. Datum Colanie mensis Decembr¡s anno Domini millesimo CCC XXIII, regia vero nostra manu propria.

¹) Het hs. waarnaar is afgedrukt heeft: luere.

Afschr. - Archief Altena, no. 10.

Ander afschr.: Archief Altena, no. 37.

Gedrukt: Neues Archiv der Gesellschaft fur ältere deutsche Geschichtskunde, XLIX (d932), S. 535, no. 17; S. 548, III.

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. 123.

Litt.: Prfschr., blz. 18-22, 50.

70. SCHEPENEN VAN WOUDRICHEM OORKONDEN, DAT ENGELBERT VAN ANDEL TEN OVERSTAAN VAN HEN VERKLAARDE DE GROOTE EN KLEINE TIENDEN VAN GIESSEN VAN DEKEN EN KAPITTEL VAN OUDMUNSTER VOOR ZIJN LEVEN IN PACHT TE HEBBEN GEKREGEN. VIJF PERSONEN STELLEN ZICH GEZAMENDER BAND BORG, DAT ENGELBERT VAN ANDEL DE UIT HOOFDE VAN DEZE PACHT OP HEM RUSTENDE VERPLICHTINGEN ZAL NAKOMEN. MOCHT ENGELBERT ZIJN VERPLICHTINGEN NIET NAKOMEN, DAN ZULLEN HIJ EN DE BORGEN TE WOUDRICHEM IN EEN HERBERG IN LEISTING GAAN.

1324 October 11.

Wi Jan Briens sone, Vranke Arneutekens sone, Gheraet Haec ende Willem van Tule, scepen tot Woudrichem, Grconden met desen brieve, beseghelt met onsen seghelen, dat voer ons quam Enghebrecht van Andle, knape, ende beliede hem des voer ons, dat hl ontfanghen hevet in pachte tot sinen live, van eersamen lieden, den deken ende capetel van Oudemonster tot Utrecht alle horen tiende, beide, groet ende clene, die si ligghende hebben te Ghiecen ende die ter tienden van Ghiecen toebehoert tot allen tiendrecht, om hondert pont ende dertich pont svarter tornoysc, enen goden groten conincs tornoyse vor sestien penninghe ende enen goden hollanschen vor twee penninghe gherekcnt, oft paymeint daer jeghens, te betalen jaerlijcs op sinen arbeit ende op sincn coste, deser vorseider heren cameraer in hore kerken tot Utrecht, die een helft in grote Vastelavond ende die ander helft op cien Pincstedach vol ende al, oft binnen viertien daghen daerna ombegrepen van elken termine, met dusghedanighen vorwaerden: Waer dat sake dat Enghebrecht vorseid ter enighen vorscrevene termine vcrbrake, alse dat hl sinen pacht niet en betaelde, so hoe dat toe quame, buten des vorseiden capetels scout, so vel hl van allen rechte, dat hl hadde an desen voerseiden tiende, sonder enich wedersegghen, ende dese tiende sonde dan vrieliken weder comen ane desen vorseidenheren, haren vrien wille mede te doene, waert dat sine ane nemen wouden, ende nochtan sal Enghebrecht voerghenoemt betalen sinen verseten pacht, metten coste ende scade, dien die deken ende capetel vorseid daer om doen ende doghen selen, tot hoers selves simpel segghen, oft eens van den capetel a-ft hoers ghewaerden boden, sonder eet ende sonder enich proeve meer daer om te doene. Ende om die meere sekerheit so hevet Enghebrecht voerghenoemt op alle dese vorscreven evorwarde nborghen ghese tende sakewoud emet hem selven, alse Willem Jacobs sone van Berkel, Vastraet Jacobs sone van Berkel, Herman Jacobs sone van Berkel, Gheraet Arnouds sone van Oversteghe ende Jacob Wouters sone van Berkel, met ghesamender hand, elc voer al ende onghesceiden in deser maniren: waer dat sake dat Enghebrecht voerghenoemt dese vorscrevene vorwaerden niet en hielde vol ende al, oft in enighe punte verbrake, so soude hl ende sine vorseide borghen te maninghe des dekens ende des capetels vorseid oft hoers beden in comen, sonder wedersebghen, also, so wien dat men iersten maende, die soude iersten in comen te Woudrichem in ene herberghe, daer se deser voerseider heren bode in wisede, aldaer des daghes rechte maeltiden tetene, hem selven ende den vorseiden bode te winnen, dane niet te sceiden, desen vorseiden heren, dien deken ende capetel, en si van desen vorscreven vorwarden valdaen. Ende alse dese vorseide Enghebrecht ende sine borghen viertien daghe gheleist hebben, ist dats dese vorseide heren of hore bode beghert, so sal men hem u e panden al dat hem an desen vorscrevenen vorwarden ghebreket ende afterstadich is. Ende dese vorseide borgher en selen uter leistinghe niet varen, eer dat desen vorseiden heren voldaen is. Ende waer dat sake dat enich van desen vorseiden borghen hiren binnen storve, so sal Enghebrecht vorseid setten enen anderen goeden borghe in des gheens stat, die van sinen vorseiden borghen ghestorven ware, binnen viertien daghen na maninghe des dekens, des capetels oft hoers boden. Vort waert dat hi des niet en dade, so sal hl ende sine varseide borghen te maninghe deser vorseider heren oft hoers boden in comen leisten te Woudrichem in ene herberghe in alle dien vorwarden alse hyr voer bescreven staet, ende daer niet ute te sceiden, hl en hebbe enen anderen goden borghe gheset in des doeden stat.

Ende waert dat Enghebrecht voerghenoemt aft enich van sinen vorseiden borghen dan laghe voer ander scout of selve van kenliker noet niet leisten en mochte, die sal voer hem legghen enen goeden anderen cnape.

Ende wacr oec dat sake, dat dese varseide Enghebrecht oft enich van sinen vorseiden borghen in desen voerscreven vorwaerdeu sijn trouwe verbrake - dat God verbiden moet -, daermede en moghen hem die ander niet bescudden, noch dese vorseide heren en sijn niemant sculdich trouwelaes te scelden ofte verwinnen met enighen rechte, si ne willent doen, noch men sals hem niet verghen.

In orconde ende vcstenisse deser dinghe, so hebben wi scepen voerghenoemt onse seghele an desen brief ghedaen. Ende wi Willem, Vastraet, Herman, Gheract ende Jacob voerghenaemt orconden ende kennen, onder seghele deser vorseider scepene, dat wi borghen ende sakewoude sijn ende verwilcoren ons met Enghebrecht voerghenoemt tot alle dien vorwarden, die hyr voer bescreven staen ende gheloven met ghesamcnder hand, elc voer al ende onghesceiden, alle dese vorscrevene vorwarden vast ende ghestade te houden ende vol te doen met goeden trouwen. Ghegheven int jaer ons Heren derticnhondert ende vier ende twintich, des Donredaghes na sinte Victorsdach.

Met uithangende zegels van Jan Brienszoon, Frank Arneutekenszoon, Gerard Haec en Willem van Tule in bruine was.

Oorspr. - Rijksarchief te Utrecht, Oudmunster, I, no. 48.

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. 134.

71. GRAAF WILLEM III VAN HOLLAND BELOOFT VROUWE OEDE, ECHTGENOTE VAN WILLEM IV VAN HORNE EN HAAR KINDEREN, NA WILLEMS DOOD TE ZULLEN HANDHAVEN IN HET BEZIT VAN DE HEERLIJKHEID ALTENA.

1325 Maart 6.

Wi Willem, grave etc., maken cont allen luden, dat wi beloven joncfrouwen Oeden, des heren dochter van Putten, Willems wijf van Horne, ende haren kinderen, die si hebben zal bi Willem vorss., te houden na Willems doot in den goede van Outena, alset ghesproken was in den huwelic, doe Willem ende joncfrouwe Oede vorss. versamenden ende die here van Horne verborghet hevet ende met brieven versekert. In orconde etc. Ghegheven tote sente Gheerdenberghe, des eersten Woensdach in Maerte int jaer XXIIII.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 13, fol. 76.

In margine is aangeteekend: In Zuithollant. Per daminum comitem et Willelmum camerarium.

72. WILLEM IV VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, GEEFT AAN IWAN VAN VUREN EEN HALVE HOEVE LAND, GELEGEN AAN DE LAGE ZIJDE VAN DE WERKEN, ALSMEDE EEN TIEND, IN ERFLEEN.

1325 September 28.

Wi Willem van Hoern maken cont ende kenliken allen den ghenen, die desen brief soelen sien oft horen lesen met kennis der waerheyt, dat wi Yewane van Vueren hebben verlijt een halve hoeve lants, die ghelegen is acn die leghe side van der Werken tusschen her Wouters land van den Roeve aen die ene side ende Wouters land van Hedcl aen die ander side, tote enen rechten erfleen, ende die tiende die hl van ons hout in dien selven rechten verlijt. Hier cvn-r was mit ons Engbrecht van Andel, Dideric Oem ende Herman de Blonde, als man. Omdat wi willen, dat dit vast ende ghestade si, soe hebben wi dit bcseghclt open mit onsen zeghel. Ghegheven int jaer ons Heren alse men scrivet MCCC vijf -ende twintich, op sinte Michiels avond.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol. 31.

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. 143.

73, GRAAF WILLEM III VAN HOLLAND GEEFT DIRK VAN ECHT EEN HUIS

EN HOFSTEDE BINNEN WOUDRICHEM IN LEEN, WELK HUIS EN HOFSTEDE DEZE

DEN GRAAF HAD OPGEDRAGEN.

1327 April 24.

Wi Willaem, grave van Henegouwen etc., maken cond allen luden, dat Dictie van Echt ons opghedraghen hevet in vrien eyghen sijn huys ende sine hofstede, legghende binnen Woudrinchem, binnen desen merken: Willaem Reynierszoens hofstede an die ostzide ende die ghemeente an die westzide. Wilc huys ende hofstede voirss. wi verlien ende verlient hebben Dictie voirss. ende sinen nacomelinghen, van ons ende van onsen nacomelinghen te houden te rechten erfliene. In oirconde etc. Ghegheven te zente Gheerdenberghe, des Vridaghes na beloken Paeschen int jaer ons Heren MCCC zeven ende twintich.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 22, fol. 45.

Ander afschrift: Leenkamer Holland, no. 6, fol. 54.

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. 161.

74. GRAAF WILLEM III VAN HOLLAND GEEFT HET VEER TE SLEEUWIJK

EN EENIG LAND ONDER WOUDRICHEM IN LEEN AAN TIELMAN UTENCAMPE, DIE DIT VEER EN LAND AAN DEN GRAAF HAD OPGEDRAGEN.

1327 April 25.

Wi Willaem, grave van Henegouwen etc., maken cond etc., dat Thielman van Slecwijc Janszone Utencampe ons opghedraghen hevet in vrien eyghen dat vere tote Sleewijc ende dertien morghen lands, legghcnde in die henghemenghe in den ambocht van Woudrichem achter Jans zate Utencampe voirss., ende drie morghen lands in die henghemenghc int ambocht voirss. twischen Clays Welfs lande op die oistzide ende Hannen Dreden kinder land op die westzide. Wilke vere ende land voirss, wi verliet ende verlient hebben Tielmanne voirss. ende sinen nacomelinghen, van ons ende van onsen nacomelinghen te houden te rechten erfliene. In oirconde etc. Ghegheven te zente Gheerdenberghe, des Zaterdaghes na beloken Paeschen, int jaer ons Heren MCCC zeven ende twintich.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 22, fol. 45.

Ander afschrift: Leenkamer Holland, no. 6, fol. 54 verso.

Gedrukt: Korteweg, De heerlijkheid Altena, enz., blz. 131-132.

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. 162.

Litt.: Prfschr., blz. 39, 48, 51 vlgg.

75. GRAAF WILLEM III VAN HOLLAND GEEFT WILLEM VAN TULE EEN HUIS EN HOFSTEDE BINNEN WOUDRICHEM IN LEEN, WELK HUIS EN HOFSTEDE DEZE DEN GRAAF HAD OPGEDRAGEN.

1327 April 25.

Wi Willaem, grave van Henegouwen etc., maken cond etc., dat Willaem van Tule ons opghedraghen hevet in vrien eyghen sijn huys ende sine hofstede, legghende binnen Woudrichem binnen desen merken: an die oistzide Kateline Hannen boelenwijf, dat hoer was, ende die ghemeente an die westzide. Wilc huys ende hofstede voirss. wi verliet ende verlient hebben Willame voirss. ende sinen nacomelinghen, van ons ende van onsen nacomelinghen in rechten erfliene te houden. In oirconde etc. Ghegheven te zente Gheerdenberghe, des Zaterdaghes na beloken Paeschen int jaer ons Heren MCCC zever. ende twintich.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 22, fol. 45.

Ander afschrift: Leenkamer Holland, no. 6, fol. 54 verso.

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. 162.

76. GRAAF WILLEM III VAN HOLLAND GEEFT SEVERIJN VAN DEN ZANDE EEN HUIS TE WOUDRICHEM IN LEEN, DAT DEZE DEN GRAAF IN LEEN HAD OPGEDRAGEN.

1327 April 25.

Wi Willaem, grave van Henegouwen etc., maken cond allen luden, dat Severijn Reynierssone van den Zande ons opghedraghen hevet in vrien cyghen sijns huys ende sine zate, legghende binnen Woudrichem binnen desen merken: an die ene zide Jacob, heren Andrieszone, ende an die ander zide Arnt Neuydenzone. Wilc huys ende zate voirseyt wi verliet ende verlient hebben Severijn voirss. ende sinen nacomelinghen, van ons ende van onsen nacomelinghen te houden te rechten erfliene. In oirconde etc. Ghegheven te zente Gheerdenberghe, des Zaterdaghes na beloken Paeschen int jaer ons Heren MCCC zeven ende twintich.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 22, fol. 45.

Ander afschrift: Leenkamer Holland, no. 6, fol. 54 verso.

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. 162.

77. GRAAF WILLEM III VAN HOLLAND MAAKT BEKEND, DAT LISEBET JANSDOCHTER VAN DE MERWEDE, ECHTGENOOTE VAN DIERIC VAN DER MADE, TEN OVERSTAAN VAN DEN GRAAF EN 'S GRAVEN MANNEN AFSTAND DEED VAN HAAR AANSPRAKEN TEGENOVER DEN HEER VAN ALTENA.

1327 Juli 22.

Gedrukt: Van Mieris, II, blz. 432 en 433.

78. WILLEM IV VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, GEEFT AAN LISEBET JANSDOCHTER VAN DE MERWEDE, ECHTGENOOTE VAN DIERIC VAN DER MADE, VEERTIG POND ZWARTE TOURNOOIS UIT HET BEBOUWDE LAND TE UITWIJK TEN BRABANTSCHEN RECHTE IN ERFLEEN, NADAT ZIJ, OP GROND VAN EEN "ZEGGEN" VAN GRAAF WILLEM III VAN HOLLAND, TE ZIJNEN BEHOEVE AFSTAND HAD GEDAAN VAN HAAR AANSPRAKEN OP DE GERECHTEN VAN MUILWIJK, ALMKERK, ZANDWIJK, UPPEL, UITHOVEN EN DE NEDERSCHOUWE, HET DERDE DEEL VAN ALLE VERVALLEN IN DIE AMBACHTEN EN EENIG ONROEREND GOED TE ZANDWIJK EN EMMICHOVEN.

1327 Juli 22.

Gedrukt: Van Mieris, II, blz. 432 en 433.

79. GRAAF WILLEM III VAN HOLLAND BELOOFT WILLEM (IV) VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, DIE MET DEN GRAAF OP REIS ZAL GAAN, DAT HIJ HEM, ZIJN ECHTGENOOTE EN ZIJN KINDEREN ZAL HANDHAVEN IN HET BEZIT VAN DE HEERLIJKHEID ALTENA, ZOOLANG NIET DE HEER VAN ALTENA HET HEM TOEKOMENDE HEEFT ONTVANGEN.

1327 Juli 27.

Gedrukt: Van Mieris, II, blz. 436.

80. GRAAF WILLEM III VAN HOLLAND DRAAGT DEN BALJUW VAN ZUIDHOLLAND OP, TIJDENS DE AFWEZIGHEID VAN DEN HEER VAN HORNE DIENS ECHTGENOOTE EN KINDEREN IN HET BEZIT VAN DE HEERLIJKHEID ALTENA TE HANDHAVEN EN VOORTS ALLEN MOGELIJKEN STEUN TE VERLEENEN.

1327 Juli 27.

Gedrukt: Van Mieris, II, blz. 437.

81. GRAAF WILLEM III VAN HOLLAND MAAKT BEKEND, DAT WILLEM VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, HEM EEN BALLING HEEFT UITGELEVERD EN BELOOFT IN DERGELIJKE OMSTANDIGHEDEN EVENZOO TE HANDELEN.

1329 Augustus 5.

Gedrukt: Van Mieris, II, blz. 484. Litt.: Prfschr., blz. 17.

82. WILLEM IV VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, SLUIT EEN VERDRAG MET JAN VAN ARKEL. DAARBIJ WORDT BEPAALD, DAT DE POORTERS VAN GORINCHEM TOLVRIJDOM ZULLEN GENIETEN TE WOUDRICHEM EN OOK OMGEKEERD, DE POORTERS VAN WOUDRICHEM TE GORINCHEM. DE SCHEPENBRIEVEN VAN DE EENE "POIRT" ZULLEN RECHTSKRACHT HEBBEN IN DE ANDERE. MEN ZAL ELKANDERS POORTERS SLECHTS VASTHOUDEN EN OP HUN GOEDEREN BESLAG LEGGEN VOOR SCHULDEN, WAARVAN BRIEVEN ZIJN OPGEMAAKT. DE HEER VAN ARKEL ZAL HET VEERRECHT HEBBEN VAN DE "SPLISSE"" TE WOUDRICHEM TOT DE KERK VAN SLEEUWIJK EN HET VISCHRECHT OVER DE GEHEELE BREEDTE VAN DE RIVIER VAN DE LINGE TOT SCHELLUINERSLOOT, DE HEER VAN ALTENA DOET AFSTAND VAN DE MANSCHAP, WELKE HIJ VAN DEN HEER VAN ARKEL PLACHT TE EISCHEN.

1392/1330 Februari 2.

Gedrukt: Korteweg, De heerlijkheid Altena, enz., blz. 130-131;

Bruch, Middeleeuwsche rechtsbronnen van Gorinchem, blz. 18-20;

Drs. W. A. van der Donk, Gorcumsche oudheden (IV), Taxandria, 1941, blz. 257-260.

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. 112 (op 1323).

Litt.: Prfschr., blz. 44 vlgg., 56 vlgg.

83. GERARD I VAN HORNE BELOOFT ZIJN ZOON WILLEM TE ZETTEN IN ZIJN GOEDEREN, DIE TOT DE HEERLIJKHEID ALTENA BEHOOREN EN VAN DEN GRAAF VAN CLEVE IN LEEN GEHOUDEN WORDEN. GRAAF WILLEM III VAN HOLLAND BELOOFT DAARTOE ZIJN MEDEWERKING.

1330 Maart 13.

Wi Gheraerd, here van Hoirne, maken cond allen luden, dat wi hebben gheloeft heren Willem, onsen outsten zone, die wi hadden bi onsen eirsten wive, te goeden in alsulken goede, als toter heerscap van Outena behoirt ende men van den grave van Cleve houdende es, wair dat gheleghen sie, ende dairtoe also vele te doene, dat hem vaste ende stade si. Dese dinghe sien ghcsciet voir onsen lieven here, heren Willame, grave van Henegouwen etc. Ende omdat wi begheren, dat dese d‹nc ghescien onsen zone voirss. alinghe ende altemale, zo bidden wi onsen lieven here, den grave van Henegouwen etc., dat hl dairtoe helpen wille, dat hem dese dinc alinghe ende al ghehouden worde. Ende ommedat wi willen, dat dese dinc vaste ende ghestade si, zo hebben wi desen brief bezeghelt met onsen zeghel ende bidden onsen lieven here, den grave voirss., dat hijt met ons bezeghelen wille.

Ende wi Willaem, grave etc., omme bede willen des heren van Hoirne, hebben ghelocft heren Willem van Hoirne, here van Outena, onsen man, in ghoeden trouwen te helpen, sonder archlist, dat hem dese dinc ghescie. In kennessen hierop hebben wi desen brief etc., des Dinxendagh na zente Gregorijsdach int jaer ons Heren MCCCXXIX.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 22, fol. 53.

Ander afschrift: Leenkamer Holland, no. 6, fol. 66 verso.

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. 185.

Litt.: Inleiding, blz. IS; prfschr., blz. 50.

84. GERARD VAN HORNE DEELT DEN GRAAF VAN CLEVE MEDE, DAT HIJ EEN OVEREENKOMST HEEFT GESLOTEN MET ZIJN ZOON WILLEM, WAARBIJ HIJ DEZEN ALLE GOEDEREN HEEFT AFGESTAAN, WELKE HIJ, GERARD, VAN DEN GRAAF VAN HOLLAND IN LEEN HIELD. HEER GERARD DRAAGT NU, TEN BEHOEVE VAN DIENZELFDEN ZOON, AAN DEN GRAAF VAN CLEVE ALLE GOEDEREN OP, WELKE TOT DE HEERLIJKHEID ALTENA BEHOOREN EN WELKE HIJ VAN DIEN GRAAF IN LEEN HAD. HIJ VERZOEKT DEN GRAAF, OM WILLEM VAN HORNE MET DIE GOEDEREN TE BELEENEN.

1330 Maart 13.

Enen hogheu, edelen man, sinen lieven here, den grave van Cleve, Gheraet, here van Hoerne, in uwen dienst altoes bereet!

Lieve here, ghi sult dat weten, dat ic verdraghen ben met minen sonen ende dat ic hen ghedaen hcbbe in alsulc goet, alse ic houdende ben van den grave van Holland> waerbi dat ic U updraghe tot mijns soens behoef Willaems, mijns outsten soens, dien ic bi minen iersten wive hadde, alsulc goet, als ic van U houdende ben, dat hoert totter heerscap van Outena, soe waer dat gheleghen si, ende bidde U vriendelijc ombe mijns dienstes wille, dat ghi hem dat verlien wilt ende doet hem des alsoe vele dats hem ghenoech si. Ghegheven te Valescijn, des Disendaghes voer halfvasten int jair ons Heren dusent CCC ende neghen ende twintich.

Met uithangend zegel in groene was (geschonden).

Oorspr. - Archief Altena, no. 4.

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. 185.

Litt.: Inleiding, blz. 15; prfschr., blz. 50.

85. GRAAF WILLEM III VAN HOLLAND MAAKT BEKEND, DAT DE HEER VAN HORNE ZIJN ECHTGENOOTE MET 'S GRAVEN TOESTEMMING HEEFT BEGIFTIGD MET EEN LIJFTOCHT UIT ALLE RENTEN IN HET LAND VAN ALTENA, WELKE HIJ VAN DEN GRAAF IN LEEN HOUDT.

1330 Maart 14.

Wi Willem, grave etc., maken cond etc., dat hair Willem van Hoirne, here van Outena, onse trouwe man, ghemaket hevet met onser hand vrouwe veren Oeden, sinen wive, tolt hare lijftocht VIIc tornoys syaers, den groten voer zestien penninghen, op alle die renten, die hair Willem vairss. legghende hevet in den lande van Outena ende hl van ons hout, ende ghelovense dairin te houden, also zede ende custume es van onsen lande. Hierover waren onse lieve ende ghetruwe manne, hair Gheraerd, here van Voirne, burchgrave van Zeeland, hair jan, here van Arcle. In oircande etc. Ghegheven tote Valenchiennes tsWoensdaghes voir halfvasten int jaer ons Heren MCCC neghen ende twintich.

Af schr. - Leenkamer Holland, no. 22, fol. 53.

Ander afschrift: Leenkamer Holland, no. 6, fol. 66 verso.

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. 185.

Litt.: Inleiding, blz. 15; prfschr., blz. 50

86. WILLEM IV VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, BELOOFT DE "POERTE" VAN WOUDRICHEM SCHADELOOS TE HOUDEN VAN DE RENTE VAN TWINTIG POND EN VIJF SCHELLINGEN, TOT DE BETALING WAARVAN ZIJ ZICH TE ZIJNEN BEHOEVE TE BRUSSEL MEDE VERBONDEN HAD ¹).

1331 Juni 30.

Wi Willem, heere van Hoern ende van Altena, maken cont ende kenlijc allen denghenen, die desen brief sellen sien of horen lesen, dat wi gheloeft hebben ende gheloven onsen rechter, scepenen, statraet ende onse ghemeyne poerte van Wouderichem scadeloes te houden van twintich ponden ende van vijf scillinghen ouder grote conincs tornoyse sjaers lijftochten, die si mit ons tot Bruesel gheloeft hebben ende principaleec voer ons; daer die dach af van der eenre helfte tot onser Vrouwen lichtmisse ende die ander helfte tot sinte Petersmisse te ingaenden Oechst.

In kennissen van desen so hebben wi desen brief open beseghelt mit onsen zeghel. Ghegheven int jaer ons Heren dertienhondert. ende een ende dertich des anders daghes na sinte Peters ende sinte Pauwelsdach der apostelen.

¹) Bevestigd door Willem V van Horne bij een oorkonde, gedateerd 24 Augustus 1349 (zelfde reg. en fol.).

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol 7.

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. 197

Litt.: Inleiding, blz. 78, 81

87. WILLEM IV VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, EN RECHTER, SCHEPENEN, GEZWOREN RAAD EN GEMEENE POORT VAN WOUDRICHEM VERKLAREN DEN GRAAF VAN HOLLAND SCHADELOOS TE ZULLEN HOUDEN VAN DE VERPLICHTINGEN, DIE HIJ TEN BATE VAN HEN AANGING TEGENOVER POORTERS VAN BRUSSEL.

1331 Juli 22.

Gedrukt: Van Mieris, II, blz. 519. Litt.: Inleiding, blz. 78.

88. KEIZER LODEWIJK STAAT DEN GRAAF VAN HOLLAND TOE, GEDURENDE TIEN JAREN TOL TE HEFFEN VAN DE GOEDEREN, WELKE TUSSCHEN HESINGEN EN CULEMBORCH LANGS DE LEK EN BIJ WOUDRICHEM LANGS DE MAAS EN WAAL WORDEN VERVOERD.

1332 Januari 29.

Gevidimeerd d.d. 16 Maart 1333.

Dit vidimus gedrukt: Van Mieris, II, blz. 526.

Litt.: Prfschr., blz. 20, 38.

89. DIEDERIK, GRAAF VAN CLEVE, VERKLAART, DAT HIJ ALLE RECHTEN, DIE HIJ HAD IN HET LAND VAN ALTENA, HEEFT VERKOCHT AAN DEN GRAAF VAN HOLLAND EN DAT HIJ DEN HEER VAN HORNE VAN DIENS EED EN VERPLICHTINGEN ALS LEENMAN HEEFT ONTSLAGEN. HIJ BEVEELT DEN HEER VAN HORNE DEN GRAAF VAN HOLLAND MANSCHAP TE DOEN.

1332 November 15.

Gedrukt: Van Mieris, II, blz. 536.

Litt.: Prfschr., blz. I7.

90. DIEDERIK, GRAAF VAN CLEVE, GEEFT DEN GRAAF VAN HOLLAND KWIJTING VOOR HETGEEN DEZE HEM VERSCHULDIGD WAS UIT HOOFDE VAN DEN KOOP VAN DE HEERLIJKHEID ALTENA EN VERZOEKT DEN KEIZER DEZE TRANSACTIE TE CONFIRMEEREN.

1332 November 15.

Gedrukt: Van Mieris, II, blz. 537

Litt.: Prfschr., blz. 17

91. OLIVERUS, ABT VAN HET KLOOSTER VAN ST. MARIE TE MIDDELBURG, VIDIMEERT DE OORKONDE VAN 1332 JANUARI 29, WAARBIJ KEIZER LODEWIJK AAN DEN GRAAF VAN HOLLAND TOESTAAT, GEDURENDE TIEN JAREN TOL TE HEFFEN VAN DE GOEDEREN, WELKE TUSSCHEN HESINGEN EN CULEMBORCHI LANGS DE LEK EN BIJ WOUDRICHE;VI LANGS DE MAAS EN WAAL WORDEN VERVOERD.

1333 Maart 16.

Gedrukt: Van Mieris, II, blz. 526.

92. DIEDERIK, GRAAF VAN CLEVE, MAAKT BEKEND, DAT HET GOED, DAT DE HEER VAN HORNE VAN HEM IN LEEN HAD GEHOUDEN, EEN RECHT MANLEEN WAS. EVENTUEELE BIJZONDERE VOORWAARDEN WAREN DEN HEER VAN HORNE KWIJT GESCHOLDEN, VOORDAT DE GRAAF VAN CLEVE ZIJN RECHTEN AAN DEN GRAAF VAN HOLLAND HAD VERKOCHT. DERHALVE VERZOEKT DE GRAAF VAN CLEVE DEN NIEUWEN LEENHEER, OM HET GOED ALS EEN RECHT MANLEEN AAN DEN HEER VAN HORNE TE WILLEN GEVEN.

1333 October 1

Wij Dydderyc, greve van Cleve, maken cond allen luden, die desen brief saelen sien of hoeren lesen, dat al dat guoet, dat een edel man, her Willam, here van Hoerne ende van Altenae, van ons hilt, hadde tot enen rechten manleen van ons. Ende waren enygherhande sunderlinge vorwairden bij onsen ouderen of bij onsen tiden up dat leen gemaeckt, of brieve dair gegeven of, dye nye vairwarden hadde wij alle quyt gescouden vuer dyer tijt, dat wij ons recht hebben vercoft enen hoghen, vermoghenden here, den greve van Hollant, dat wij hadden an desen voirss. leen des heren van Hoernen. Dairom zoe bid wij den greve van Hcllant voergenoemt, dat hij den voerscrevenen here van Hornen dit vorsproken guoet belye ende beleen tot enen rechten manleen, des wij hem desen brief geven, bezegelt mit onsen zegel.

Gegeven in jair ons Heren dusent driehondcrt drie ende dertich, up sinte Remigiusdaghe.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. rib', cap. Heusden, fol. ro verso.

Onder het afschrift is aangeteekend: collatio facta est cum originali littera.

Vidimus: Archief Altena, no. S.

Regest: Muller, Regesta Hannoncnsia, blz. 218. Litt.: Prfschr., blz. 27.

93. GRAAF WILLEM III VAN HOLLAND BELEENT WILLEM (IV) VAN

HORNE MET HET LAND EN DE POORT VAN WOUDRICHEM C.A., OP DEZELFDE WIJZE ALS DEZE HET TEVOREN VAN DEN GRAAF VAN CLEVE IN LEEN HIELD.

1334 November 4.

Wij Wilhelm, grave van Henebouwe, van Hollant, van Zeelant ende heer van Vrieslant, maeken condt allen luyden, dat wij heer Wilhelm, den heere van Hoorne ende van Althena, onzen trouwen ridder ende man, verleent hebben ende verleenen mits dezen brieffve van ons ende van onzen naecoemelingen (te) houden dat lant ende die poorten van Woudrichem metter heerschapie ende alle dat daertoe behoort in alle dier manieren ende rechte alzse haer Wilhelm, heer van Hoornc ende van Althena voorss., helt van den grave van Cleve op den zelven dach ende van dier tijt doen wij cochten tegens den grave van Cleve vaorss.

In oirconden dezen brieff bescgelt met onzen segel. Gegeven tot Dordrecht, des Vreidaechs naer Allerheyligendach, int jaer ons Heeren duysent dryhondert vier ende dertich.

Afschr. - Archief Altena, no. 10.

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. 228.

Litt.: Inleiding, blz. 60.

94. WILLEM IV VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, MAAKT BEKEND, DAT DE GRAAF VAN HOLLAND HEM HET LAND EN DE POORT VAN WOUDRICHEM MET ALLE ANDERE GOEDEREN IN LEEN GAF OP DEZELFDE VOORWAARDEN, WAAROP HIJ DIE GOEDEREN VAN DEN GRAAF VAN CLEVE IN LEEN HAD GEHAD.

1334 November 4.

Gedrukt: Van Mieris, II, blz. 569.

Litt.: Inleiding, blz. 60; prfschr., blz. 7.

95. GRAAF WILLEM III VAN HOLLAND GEEFT ROELOF VAN DALEM EEN HALVE HOEVE LAND MET WONING TE SLEEUWIJK IN LEEN, NADAT DE VORIGE LEENMAN, TIELMAN WILLEMSZOON, DIT GOED AAN DEN GRAAF HEEFT OPGEDRAGEN.

1336 September 21.

Wi Willaem, grave van Henegouwen, etc. maken cond etc., dat Tielman Willems sone ons opghedraghen hevet die hem ane quamen van Jan Willems sone, sinen broeder, die se van ons helt ten rechten erfliene tote Roelofs behoef van Dalem die zate, die Jans voirss. was ende ene halve hoeve lands dair die zate in staet, ligghende in Slewijc binnen descn

mercken: des heren land van Hoirne ane die oestzide, jan heren Gherardssoens land an die westzide, streckende ane den dijc nocrtwaerd ende an die wateringhe zuutwaerd, wilke zate ende land wi verliet hebben ende verlien Roelof voirss. ende sinen nacomelinghen van ons ende van onsen nacomelinghen te houden ten rechten erfliene. In orconde etc. Ghegheven tote sente Gheerdenberghe op sinte Matheusdach int jair ons Heren MeCCCe ses ende dortich.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 22, fol. 67 verso.

In margine is aargeteekend: per dominum et Johannem de Pollanen, Clays Stuuc.

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz.161.

96. ARNOUD VAN UITWIJK VERKLAART AL ZIJN RECHTEN OP DE GOEDEREN IN HET LAND VAN ALTENA, WELKE HIJ VAN DEN HEER VAN ALTENA IN LEEN HOUDT, AAN HEER WILLEM VAN DUVENVOORDE VERKOCHT TE HEBBEN. HIJ ZAL DIE RECHTEN, TEN BEHOEVE VAN HEER WILLEM, AAN DEN HEER VAN ALTENA OPDRAGEN, EVENALS HET GERECHT VAN UITWIJK, DEN MOLEN VAN UITWIJK EN WAARDUIZEN, EENIGE RENTEN EN TWEE MORGEN LAND TE WAARDHUIZEN. DEN MOLEN EN DE RENTEN ZAL HIJ VAN HEER WILLEM WEDEROM IN LEEN ONTVANGEN. HIJ BELOOFT, WANNEER HIJ DEZE VERPLICHTINGEN NIET ZOU NAKOMEN, TE DORDRECHT IN LEISTING TE ZULLEN GAAN.

1337 Januari 24.

Ic Arnout van Uutwike make cond ende kenlike allen luden, die desen brief sellen sien of hoeren lesen, dat ic vercoft hebbe heren Willame van Duvenvoerde, here van Oesterhout, alle mine leenmanne, die Ie hebbe, ware dat si wonachtech sijn, roerende van alsulken goede als ic houde van minen lieven here, den here van Hoerne ende van Altena; dat sijn omtrent hondertech ende vive ende tseventech marghene lants, die gheleghen sijn in den lande van Altena, met alle den recht, dat mi daeraf verschenen is. Ende dese leenmanne ende goede voerscreven hebbe ic gheloeft ende gheloeve bi mire trouwen, bi mire witten ende bi mire zekerheit, dat ie opdraghen sel minen lieven here van Hoerne ende van Altena voerss. ende quite scelden voer sine manne als recht is, tote heren Willaems behoef voerscreven, of desgheens die hl begheert, soe ie alre eerst mach of wanneer dat hijs mi vermaent of yeman van sinen weghen, sander arghen liste. Voerdaen gheloeve ic alse voerscreven is, dat te opdraghen sel minen lieven here van Hoerne ende van Altena voerss., tote heren Willaems behoef van Duvenvoerde mede voerss., tgherechte van Uutwike, dat Aernt Wisscaert, mijn neve, van mi houd te leene, in al dien rechte dat hijt van mi houd. Ende mede gheloeve ie hem noch op te draghen tote heren Willaems behoef voerscreven die molen ende die molenstede van Uutwike ende van Warthusen met alle den rechte, dat ics houde van minen lieven here van Hoerne voerss. te leene, drie pcnd zwarter turnoise sjaers op dat vere te Warthusen, vijftech scillinghe turnoise sjaers op die oeterdike te Uutwike ende te Warthusen ende dertech scillinghe turno¡se sjaers, die ie hebbe op enen anderen dike, mare har Willaem voerscreven sal mi weder verlyen tote enen eerfleene voer mi ende voer mine nacomelinghe die molen ende die molenstede voerscreven, drie pond zwarter turnoise sjaers op dat vere te Warthusen ende vijftech sc¡llinghe turnoise sjaers op die oeterdike te Uutwike ende te Warthusen ende dertech scillinghe turnoise sjaers op enen anderen dike voerscreven, van hem ende van sinen nacomelinghen te houden alse voerscreven is. Vaerdaen soe sal ic mede opdraghen heren Willame voerseit, of dien hijt beveelt, twee marghene lants, die Jan van Warthusen van mi houd te leene ende gheleghen sijn in den lande van Altena, oppe alsulke vorwaerde: ware dat sake dat ic niet en voldede alle die vorwaerden ende elke besomder, die in desen brieve voerscreven staen, soe gheloeve ic bi mire trouwen, bi mire witten ende bi m‹re sekerheit, dat ic incomen sel te Dordrecht in een herberghe, die mi har Willaem voerss. of sijn ghewaerde bode bewisen sal, binnen vier daghen na dien dat ics vermaent worde, die ic mi selven winnen sal, ende vandaer niet ute sceyden, ie en hebbe heren Willame voerss. alle vorwaerden voerscreven voldaen sonder arghen liste.

In orconde desen brieve beseghelt met minen seghele. Ghegheven int jaer ons Heren MCCC seven ende dertech, des Vriendaechs na sente Agnetendach.

Uithangend zegel verloren.

Oorspr. - Alg. Rijksarchief, Nassausche domeinraad, inv, no. 687.

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. 252 (op 23 Jan. I338).

Litt.: Inleiding, blz. 18.

97. BRIEN VAN HONSWIJC EN VIER BORGEN NEMEN EEN VRIJWARINGS-VERPLICITTING OP ZICH JEGENS HEER WILLEM VAN DONGEN, TER ZAKE VAN DE ONROERENDE GOEDEREN TE WOUDRICHEM, WELKE HEER WILLEM VAN BRIEN VAN HONSWIJC GEKOCHT HEEFT. MOCHTEN ZIJ HUN VERPLICHTINGEN NIET NAKONTEN, ZOO ZULLEN ZIJ IN LEISTING GAAN OF IEMAND ANDERS ZENDEN, TEN EINDE VOOR HEN IN LEISTING TE GAAN.

1342 Mei 31.

Wi Brien van Honswijc, knape, Acrnt van Arkel, Otte van Zuoelen, ridders, Hubrecht haren Ottenzoen voerss. ende Hubrecht Wouterszcen van Zuoelen, knapen, maken cont ende kennclike allen luden, dat wi gheloeft hebben ende gheloven met ghesamender hand, alse zacweldighe, haren Willaem van Donghen, ridder, haren Willaems zoene van Duvenvoorde, heren van Oesterhout, alle eyghen goed, dat Brien voerss, hadde in den gherechte van Wouderichem, dat haer Willaem voerss. jeghen hem ghecoft heeft, te waren jaer ende dach, als men erve sculdich is te waren binnen der vriheit van Wouderichem, ende alle voerplecht ende voercommer of te doen twe jaer lanc. Ende waer dat zake dat haer Willaem voerss. scade of commer daer of quame, die hl met scepen of met scepenebrieve van Wouderichem betoghen mochte, die zel wi hem ghelden ende oprechten tot dusent ponden toe. En dede wi des niet, ze ghelove wi ende hebben gheloeft dien voerghencemden haren Willaem tot zijnre maninghe of zijns ghewaerden boden in te comen bi onser zekerhede ende bi onser trouwen binnen Wouderichem of binnen zente Gheertrudenberghe of binnen Mechelen, binnen welc hl ons wisen zal of doen wisen, elc ridder met tween paerden, elc knape met enen paerde, niet vandaen te sceiden wi en hebben van allen voersprokene vorwaerden haren Willaem voerss. ghenoech ghedaen. Wacr dat zake dat a-i zelve niet leisten en mochten, zo mach clc ridder enen ridder voer hem zeinden of twe eersommiche knapen in zinen name ende in zijn stede, ende elc knape enen eersammichen knape alse voorseit is. Ende opdat dat vaste ende ghestade zi, zo hebbe wi desen brief open beseghelt met onsen zeghelen. Ende ic Brien van Honswijc voorss. ghelove alle die andere, die met mi gheloeft hebben, scadeloes te houden.

Ghegheven int jaer ons Heren duscnt driehondert ende twe ende viertich, opten lesten dach in Meye.

Met de uithangende zegels van Brien van Honswijk, Arend van Arkel, Otto van Zoelen, Hubrecht van Zoelen Ottooszoon en Hubrecht van Zoelen Wouterszoon, het eerstbedoelde in bruine, de overige in groene was,

Oorspr. - Alg. Rijksarchief, Nassausche Domeinraad, inv. no. 507.

(In dorso: dits die brief alse van warnisse van Bricns goede).

98. WILLEM IV VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, GEEFT AAN TIELMAN

VAN SLEEUWIJK EEN WAARD TE SLEEUWIJK IN ERFPACHT.

1343 Mei 8.

Nos, Wilhelmus de Hoerne et de Althena dominus, notum facimus universis presentes litteras visuris et audituris, quod nastra ac heredum nnstrorum utilitate in hoc diligentius prepensata, concessimus et concedimus per presentes Tilmanno dicto de Slewijck erga nos pro se et suis heredibus conducenti et recipienti, insulam nostram Slewijck situatam cum omnibus ejus augmentatlomibus et diminutionibus que sibi accidere poterint, habendam, tenendam et possidendam per predictum Tilmannum et suos heredes pro censu hereditario videlicet quadraginta solidis nigrorum thuror_ensium parvorum, solvendis nobis vel nostris heredibus per prefatum Tilmannum et ejus heredes perpetue et hereditarie singulis annis in festo beate Walburgis virginis aut infra quindenam postea sine captione. Quod si non fecerint, extunc dicta insula in omni modo et forma prout tempore seu termino illo quo predictus Tilmannus vel ejus heredes solutionem prenotati census hereditarii nobis seu nostris heredibus ut premittitur faciendam neglexerint, situata fuerit, nobis vel nostris heredibus devoluta erit libere et solute, contradictione cujuslibet non obstante, sic quod cum eadem insula nostram disponere poterimus quamlibet voluntatem. Eciam est conditio natum quod idem Tilmannus vel ejus heredes nobis seu nostris heredibus predictam insulam pro prefato censu quocumque ipsis conveniens fuerit, dimittere poterint et resignare, soluto tamen nobis seu nostris heredibus censu pro termino illius anni, in quo hujusmodi resignatia-nem fecerint, competente, omni fraude et dolo exclusis penitus in premissis. Hujus in testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum.

Datum feria quinta post festum beatorum Philippi et Jacobi apostalorum, anno Domini MCCC^mo quadragesimo tercio.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. Sz, ze ged., fol. 30 verso (Aldaar ook een vertaling in het Nederlandsch).

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. z88.

99. TEN OVERSTAAN VAN NOTARIS SELEKINUS VOS EN GETUIGEN VERZOEKT GERARD VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, AAN KANUNNIKEN VAN HET KAPITTEL VAN OUDMUNSTER TE UTRECHT, DAT HEM DE GOEDEREN IN PACHT GEGEVEN ZULLEN WORDEN, WELKE ZIJN VOORVADEREN IN PACHT PLACHTEN TE HEBBEN. DE KANUNNIKEN WILLIGEN DIT VERZOEK, OP ZEKERE VOORWAARDEN IN. GERARD VAN HORNE STELT BORGEN VOOR DE NAKOMING VAN ZIJN VERPLICHTINGEN. BLIJFT HIJ DAARMEDE IN GEBREKE, DAN ZULLEN DE BORGEN TE UTRECHT IN LEISTING GAAN.

1344 Juli 1.

In Dei nomine, Amen. Anno nativitatis Ejusdem millesimo trecentesimo quadragesimo quarto, indictione duodecima, prima die mensis Julii, hora campletorii vel quasi, in venerabilium virorum dominorum Johannis de Hoy, Johannis de Zande, Johannis Graward, Tielmanni ex Campo, Quirici de Aest, Hermanni de Lutselenborch, Johannis uten Leen, Wilhelmi de Odenkercke, Wilhelmi Cardinael et Bettonis Bliec, canonicorum capitularium ecclesie sancti Salvatoris Trajectensis, meique notarii publici subscripti et testium infrascriptorum, ad hoc specialiter vocatorum et rogatorumi), constitutus nobilis vir, dominus Gerardus de Horne et de Altenae, idem nobilis eosdem dominos humiliter requisivit ut sibi quedam bona que progenitores sul hactenus a capitulo dicte ecclesie sancti Salvatoris sub annuo pacto tenere consueverunt ¹), sub modo et forma quibus dicti sul progenitores ca tenuerunt, concedere dignaverent. Qui domini, producta per eos quadam littera veris sigillis ecclesie sancti Salvatoris predicte ac quondam domini Gerardi de Altenae, dicti nobilis progenitoris, sigillata prout prima facie apparuit, eidem responderunt in hunc modum, quad hujusmodi bona dicto nobili concedere vellent, sub modo et forma quibus sul progenitores ca ab ipsis et corum ecclesia hactenus tenuerunt et juxta littere predicte continenciam et tenorem, cujus quidem littere tenarem transscribi et transsumi sub sigillis dicte ecclesie et ejusdem nobilis mandaverunt, volentes ut due littere fierent sub equali forma ex eadem, quarum unam idem nobilis retinerc deberet aliamque eisdem dominis exhibere. Quibus sic actis idem nobilis se ad solvendum decem marcas prout in dicta littera narratur et exhibicianem ejusdem littere dictis dominis infra hinc et festum beate Marie virginis assumpcia-nis astrinxit, nisi medio tempore legitimis litteris seu aliis documentis ostendere possit quod ad solucionem dictarum decem marcarum minime teneatur, super quarum marcarum solucionem et dicte littere exhibicionem, ut predictum est, dictus nobilis discretos viros Engeibertum de Angle et Leonium ex Campo constituit suos fidejussores sub tali modo et forma, quod si idem nobilis hujusmodi decem marcas infra tempus predictum eisdem dominis non solveret nec litteram suo sigillo sigillatam exhiberet, extunc dicti fidejussores ad requisicionem et monicionem dictorum dominorum seu eorum certi nuncii intrare ²) deberent civitatem Trajectensem, non exituri vel recessuri nisi prius dictis dcminis dicte decem marce essent integraliter persolute et prefata littera esset eis tradita cum effectu. Et hec premissa dicti fidejussores eisdem dominis legitime stipulantibus fide prestita promiserunt. Insuper promisit idem nobilis fide prestita corporali quod si aliquem suorum fidejussorum ab hac luce migrare contingat, quod absit, dictis dominis de premissis non satisfactis, quod extunc dictW fic¡cjussor superstes una cum dicto nobili ad monicioncm dictorum dominorum seu ecrum certi nuncii civitatem Trajectensem intrabunt ut predictum est, non recessuri donec alter fidejussor ydoneus in loco defuncti fuerit constitutus.

Deinde dicti domini una cum dicto domino Gerardo nobili ad ecclesiam sancti Salvatoris predictam accesserunt et prestito a nobili predicto in altari sancti Salvatoris ibidem juramento manu sua dextera corpcraliter, tactis de premissis condicionibus per ipsum scrvandis et quod ecclesiam sancti Salvatoris predictam in omne tempus sequens tamquam fidelis pactionarius ecclesie predicte in bonis acquisitis seu adhuc-acquirendis posxmodum pro suo passe et nosse fideliter promovebit, quibus sic actis dicti domini eidem ncbili bona hujusmodi concesserunt. Acta fuerunt hec Trajecti in domo dicti domini Johannis de Hoy et in choro ecclesie sancti Salvatoris predicte sub anno, indictione, mense, die et hora supradictis, presentibus ibidem discretis viris dominis Arnolda de Slusa, sancte Marie et Godcfrido de Tuel, sancti Petri ecclesiarum T'rajectensium canonicis, Wilhelmo de Risewijc, milite, Staeskino de Brakel, armigero et Johanne dicto Stael, clerico, testibus ad premissa vocatis specia- ' liter et rogatis.

Et ego Selekinus dictus Vos de Embrica, clericus Trajectensis dyocesis, publicus imperiali auctoritate notarius, premissis omnibus et singulis superius per me conscriptis et narratis, una cum dictis testibus presens interfui, ca vidi et audivi et in hanc formam publicam redegi meoque signo solito et consueto signavi rogatus.

Met teeken van Selekinus Vos.

1) De tekst heeft hier, klaarblijkelijk ten onrecht., ingevoegd: concedere.

2) Het woord presentia is uitgevallen.

Oorspr. - Rijksarchief te Utrecht, Oudmunster, no. 140.

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. 293

100. DEKEN EN KAPITTEL VAN OUDMUNSTER TE UTRECHT GEVEN DE GOEDEREN, WELKE WIJLEN WILLEM IV VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, VAN HEN IN ERFPACHT HIELD, AAN ZIJN ZOON GERARD IN ERFPACHT ¹).

1344 Juli 1.

Regest: Muller, Regesta Hannonensia, blz. 293.

¹) Deze oorkonde is vrijwel woordelijk gelijkluidend aan die van 1301 Juni 28 en daarom niet in extenso afgedrukt.

101. KEIZER LODEWIJK BELEENT DIEDERIK VAN HORNE, ALS VOOGD OVER DEN MINDERJARIGEN WILLEM VAN HORNE, MET HET KASTEEL ALTENA EN AL HETGEEN DAARBIJ BEHOORT, OP VOORWAARDE DAT HIJ DEN EED VAN TROUW EN MANSCHAP AAN DIEDERIK GRAAF VAN CLEVE ZAL ZWEREN.

1345 December 20.

Nos Ludowicus, Dei gratia Romanorum imperator, semper augustus, ad universorum notitiam valumus pervenire, quod nos, non solum propter grata et accepta servicia, que nobis et imperio strenuus vir, Gerhardus de Hurnein, bone memorie, fideliter exhibuit, verum eciam pro co, quod idem spectabili Wilhelmo, pie recordationis, qnondam comiti Hollandie, sororio nostro predilecto, cujus comitatus, dominierum seu terrarum, per ipsum dimissorurri, serenissima domina Margaretha imperatrix, conthoralis nostra liarissima, de jure ac terre consuetudine heres existit et successor generalis sit, constanter apposuit ac suis adherebat serviciis, ut crudelitatem mortis ejus amore et studio subire minime formidaret, Thericum de Hurnein, fidelem nostrum dilectum, de castro Altena ac universis pertinenciis ipsius, quod dictus Gerhar[du]s reliquit et de quo a prefato comite Hollandie infcodatus fuit, quod eciam Wilhelmo, fratri prefati Gerhardi tanquam vero heredi et proximiori jure successionis et hereditatis debetur, nomine ipsius Wilhelmi, cum adhuc infra annos discretionis existat, infeodavimus et presentibus infeodamus et contendimus quidquid sibi in hoc de jure vel racione imperii, seu successionis dicti , comitatus, ut supra conferre possumus et debemus, non obstante ejus absencia, cum ipsum presentem quoad actum infeodacionis istius reputemus, ita tamen quod prefatus Thericus prenominatum castrum cum universis suis pertinenciis et obvencionibus dicto Wilhelmo tamquam tutor legitimus portat, teneat et conservat, tamdiu donec ipse Wilhelmus ad pubertatem et temporis maturitatem, qua eadem feoda personaliter recipere valeat et tenere deveniat et decurrat. Volumus eciam, quod sepedictus Thericus, nostro et imperii nostri nobili viro, Therico, comiti Clevensi, fideli nostro dilecto, fidelitatis et homagii prestet. juramentum.

In cujus rei testimonium presentes nostre majestatis sigillo jussimus communiri. Datum in oppido nostro Monaci XX die mensis Decembris, anno Domini millesimo trecentesimo quadragesimo quinto, regni nostri anno tricesimo secundo, imperio ncstro decimo octavo.

Met uithangend zegel van Keizer Lodewijk in witte was (geschonden).

Oorspr. - Archief Altena, no. 34.

102. HEINRICUS, ABT VAN ST. PAULUS TE UTRECHT, VIDIMEERT DE OORKONDE VAN 1292 OCTOBER 18, WAARBIJ WILLEM II VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, BEPAALT, DAT DE BEWONERS EN ERVEN VAN EENIGE DORPEN IN ALTENA VRIJ ZULLEN ZIJN VAN HET MAKEN VAN DEN MERWEDEDIJK.

1347 Mei 29.

Heinricus, Dei gratia abbas sancti Pauli T'rajectensis, notum facimus universis, quod nos vidimus et cum diligentia perlegimus litteras, sigillis nobilium virorum scilicet Wilhelmi de Hoern, domini de Altenae, domini Wilhelmi, militis, et domini Theodrici, prepositi ecclesie sancti Salvatoris Trajectensis, prout nobis apparuit, sigillatas, continentes tenorem qui sequitur in hec verba:

Nos Wilhelmus, de Hoern et de Altenae dominus, etc. (caeteris omissis). Datum anno Domini millesimo ducentesimo nonagesimo ze, in die Luce ewangeliste.

Et nos Heinricus, Dei gracia abbas sancti Pauli Trajectensis, presens transscriptum duximus sigillandum in testimonium premissorum. Datum anno Domini millesimo ccce XL septimo, feria 3a. proxima post festum Trinitatis.

Afschr. - Rijksarchief te Utrecht, cartularium St. Laurens abdij te Oostbroek, fol. 68-68 verso.

103. WILLEM V VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, EN ZIJN GEWEZEN VOOGD DIEDERIK VAN HORNE, HEER VAN PERWEZ EN CRANENBURCH, GEVEN DECHARGE AAN STAESSKEN VAN BRAKEL ALS BALJUW EN RENTMEESTER VAN HET LAND VAN ALTENA EN MONNIKENLAND.

1349 September 1.

Afschn. - Universiteitsbibliotheek Utrecht, Ms. no. 1646, P. C. Bockenberg, Annotationes de nobilibus familiis Neerlandicis, fol: 178, no. 39.

104. GRAAF WILLEM V VAN HOLLAND BELEENT WILLEM (V) VAN HORNE

MET DE HEERLIJKHEID ALTENA ¹).

1351 April 21.

Willem, hertoghe van Beyeren, grave van Hollant, van Zelant ende heer van Vryeslant, maken cond allen luden, dat wi verlyet hebben ende verlyen bi onsen meynen rade ende bi onsen steden van Hollant, te weten die stat van Dordrecht, van Delf, van Leyden, van Haerlem ende van Aemsterdam, Willem, heer van Hoerne ende van Altena, die heerlijcheyden van Altena met huse, met lande, met mannen ende met allen hoeren toebehoeren also alst zine ouders plaghen te houden ende haerbracht hebben van ons ende van onsen ouders. Hier waren over onse trouwe manne, te weten onse lieve neve, die heer van Arkel, die heer van Egmonde, her Gheraet van Heemskerc, her Gheraet van Mercshem ende anders vele goeder lude.

Ende omdat wi willen, dat hem ende zinen nacoemel‹nghen dit witteiijc ende wael werde ghehouden van ons ende van onsen nacoemelinghen, so hebben wi hem desen brief daerop ghegheven tot enen betoene der waerheyt open beseghelt met onsen zeghel, op den een ende twintichsten dach in Aprille int jaer ons Heren MCCC een ende vijftich.

¹) Reeds op 26 September 1 347 had Willem van Rijswijk, namens Willem van Horne, den graaf om dit verlei verzocht (Leenkamer Holland, no. 47, fol. 29 verso, no. 229).

Met uithangend zegel in groene was (los en geschonden)..

Oorspr. - Archief Altena, no. 35

Onder den eigenlijken inhoud der oorkonde staat: Jussu domini duels; presentibus domino Geraert de Heemskerck, Geraert de Merxem et villa Dordrecht, Delf, Leiden, Haerlem et Aemsterdam.

Afschrift: Leenkamer Holland, no. 34 fol. 4.

Litt.: Inleiding, blz. 60.

105. WOUTER BOEKELEER VERKLAART VAN DEN HEER VAN ARKEL TEN RECHTEN ERFLEENE ONTVANGEN TE HEBBEN EEN HUIS EN HOFSTAD TE ZANDWIJK MET TWEE MORGEN LAND EN EEN STUK GROND BUITENDIJKS AAN DE ALM, "STRECKENDE VAN DEN DIJC TEN DYEPEN TOE VAN DER ALME".

1352 April 17

Gedrukt: Codex diplomaticus Neerlandicus, uitg. Hist. Gen. te Utrecht, ze serie, dl. I, blz. 70.

106. BURGERS VAN DORDRECHT "VINDEN", NA EEN WAARHEIDSONDERZOEK, WAARBIJ DE OUDRAAD EN DE OUDSTE EN WIJSTE MANNEN DER STAD GEHOORD ZIJN, DAT DE MERWEDE EN MAAS, VAN DE SLUIS TUSSCHEN VUREN EN DALEM AF BENEDENWAARTS, AAN DEN GRAAF BEHOORT, BEHOUDENS DE RECHTEN, WELKE DOOR DEN GRAAF OF DIENS VOORGANGERS AAN DERDEN VERLEEND MOCHTEN ZIJN.

1354 Maart 5.

Aldus hebben die goede luyde van Dordrecht vonden in der waerheyt, bi den ouden rade ende bi den ousten ende vroetsten cnapen van der stede, die bi der Maze opwaerd ghevaren hebben, dat, van der sluus beneden Vuren, die jeghen tland van Dalem leghet, nederwaerd ghaende, die Marwede ende die Maze, uut toter halver zee, dat die stroem onsen lieven here, den grave, toebehoord, ten waere of yement mit goeden brieven ende hantvesten betoghen mochte claerlic, dat him onse here, die grave, jof sine vorvorders, enich recht hier an verliet ende overghegheven hadden, des die goede luyde van der stede noch niet en weten, noch verhoerd en hebben.

Ende dit was ghedaen int jaer ons Heren, als men screef MCCC drie ende vijftich, op den vijften dach van Marte.

Oorspr. - Leenkamer Holland, no. 31, fol. 35.

Gedrukt: Drs. W. A. van der Donk, Gorcumsche oudheden (IV), Taxandria, 1941, blz. 291.

Vergelijk: J. Smits en G. D: J. Schotel, Beschrijving der stad Dordrecht, I, 1844, blz. 145.

Litt.: Prfschr., blz. 19; J. F. Niermeyer, Dordrecht als handelsstad in de tweede helft van de veertiende eeuw; B. V. G., 8e reeks, III, 1941, blz. 203 vlg.

107. TEN OVERSTAAN VAN SCHEPENEN VAN WOUDRICHEM DRAAGT MAURIJS GRIEKE DEN EIGENDOM VAN EEN HALF ERF OVER AAN JAN WICKERSZ., DIE VAN ZIJN RECHT VAN NAASTING GEBRUIK HEEFT GEMAAKT. JAN WICKERSZ. DRAAGT HET GOED VERVOLGENS OVER AAN DE DOCHTERS VAN JAN PAPE, DIE HET VAN MAURIJS GRIEKE GEKOCHT HEBBEN.

1354 Mei 4.

Wi Didderic die Wolf ende Jan Loye, scepen tot Woudrichem, oerconden met desen brieve, beseghelt met onsen seghelen, dat Jan Wickerssone voer ons quam met sinen blikende penninghe ende boet den los ende den naerrecope die Dielye ende Oede Jans Papen kynder ghecoft hadden tseghen Maurijs Grieke, als van dien halven erve dat gheleghen is tusschen heren Gielijs erve, persoen van Giecen, aen die een side ende Ghisebrecht sBrassers erve aen die ander side. Doe quam Maurijs voersz. ende sloech ¹) op dit voersproken erve den voerghenaemden Jan Wickerssone tot eenen vrien eighendome. Doe quam Jan Wickerssone ende ghaf Dellen ende Oeden voernoemt dien cope voersz. ende verteech daerop ende verhalmeder na op tot Dellen ende Oeden behoef voerscreven.

Ghegheven int jaer ons Heren dertienhondert ende vier ende vijftich, des Sonnendaghes na Meyedach.

¹) Men zal moeten lezen: droech i.p.v. sloech.

Met de afhangende zegels van Dirk de Wolf en Jan Loye in gele was.

Oorspr. - Archief van de abdij van Berne te Heeswijk, cart. I, no. 180 (XV, 15).

Litt.: Inleiding, blz. 89.

108. GRAAF WILLEM V VAN HOLLAND GELAST DEN INWONERS VAN HET BALJUWSCHAP VAN ZUID-HOLLAND, HET LAND VAN ALTENA EN HET LAND VAN PUTTEN, OM HETGEEN ZIJ SCHULDIG MOCHTEN ZIJN AAN INWONERS VAN HET STICHT UTRECHT TE BETALEN AAN KERSTIAEN, KLERK VAN DEN BALJUW VAN ZUID-HOLLAND.

1356 Januari 11.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 25, fol. 12 verso-13.

109. WILLEM V VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, GEEFT EEN HANDVEST

AAN WOUDRICHEM ¹).

1356 September 17.

Wi Willem, here van Horne ende van Altena, maken cont ende kenlijc allen denghenen, die desen brief selen sien of horen lesen, dat wi, bi rade ende consent onser liever naester maghe ende hogher heren ende onser ghetrouwer vriende ende manne, ghegheven hebben ende gheven voer ons ende onse nacomelinghe met goder ghonsten ghemeenlijc onsen porteren van Woudrichem, die nu sijn of wesen selen, die binnen der vriheit van Waudrichem wonechtich sijn ende el niemant, alsulke vrieheit ende rechte al hierna bescreven staen, ewelijc in goden trouwen te houden om hons lieve porte te meerren, te beteren ende voert te setten in allen goeden saken.

1. In den iersten, dat ons porteren van Woudrichem tallevri varen selen ende hoer goet overal in onser macht, te water ende te lande.

2. (46) Voert gheven wi onsen porteren voerscreven dese vriheit: waert, dat yemant yet te segghen hadde op enighen porter van Woudrichem van saken, die ghevallen sijn of vallen binnen der vriheit van Woudrichem, die en sal daeraf niet hebben dan vonnys der scepen, noch wi en selen daeraf niet eysschen, noch onse nacomelinghe ^a).

3. (47) Voert gheven wi onsen porteren van Woudrichem, dat van allen zaken, die ter scepenvonnisse ghestaen hebben tot her to, daerof onsen poneren recht ende vonnisse te donen hebben sonder enich wedersegghen of beswaernisse ^b). Ende waer dat sake, dat enighen porter van Woudrichem recht ende vonnisse gheweighert worde, daeraf sal die portere den balju ende den richter, die dan ter tijt sijn aan onsenweghen, vermanen voer scepenen, dat men hem recht ende vonnisse doe. Ende waert dat die balju ende richter den poerter dan gheen recht en deden, dat selen ons porteren ons laten weten in onser teghenwordicheit of met horen brieven, so waer wi sijn. Ende als dese weet ghedan is ende worde dan niet dat onrecht afghedaen ende den poerter gheen recht noch vonnisse ghesciede, so wille wi ende setten sterkelijc, dat voertaen ons scepenen ons, noch niemant, gheen recht te done noch vonnisse en wisen tot diere tijt, dat dien poerter recht ghescie ende onrecht bi ons of bi onse richter af wert ghedaen. Ende oft gheviel, dat ons scepen daerom gheen recht noch vonnisse en wijsden, daerom en selen wi onsen scepenen ende onsen porteren van Woudrichem gheen moysel noch letsel doen, noch laten ghescien aen hoer lijf noch aen hoer goet.

4. (43) Voert waer yemant van den omseteren, die ennighen poerter ghewelt dede aen sijn goet, dat hij met recht ende sonder becroen besaet, dat onrecht sal ons richter van Woudrichem ^c) bi vonnisse der scepenen berichten.

5. (49) Vort alle erfnisse der poerteren, buten der vrihcit van Woudrichem gheleghen, sal binnen bants daert gheleghen is, sijn dike, sijn slote, sijn weterynghe, sijn merghenghelt, sijn sluseghelt ende sijn verwaernisse doen ghelijc den anderen erve also als heercomen is.

6. (50) Voert dat men onsen poerteren van Woudrichem hoer lijf, noch hoer goet, nerglient besetten noch becommeren en mach binnen der tuunen ons lants ^d), et en waer dat si enich gheloeft deden buten der vrijheit van Woudrichem, des si betughet worden als daer recht is, daer si die gheloeft deden; ende daeraf selen si daer ghenoech doen.

7. Voert misdeden enich poerter buten der vrijheit van Woudrichem binnen onsen lande, dat sal hl beteren na den recht ter stede daer hij misdede ^e).

8. (51) Voert waert dat een poerter of yemant van buten int gherichte quaem van becroen ende die hemselven onsculdigllen soude, die sal sijn anscout thans ^f) doen int ghericht met hande ende met monde; meer sal hl hem ontsculdighen met orconden, so hevet hi twee weken vorst hem te beraden, alsa dat poerter (over poerter) tughen mach; ende een simpel poerter sal sveren dat bi tughet, maer scepen ende ghesvoren tughen op hoer ede ²).

9. (52) Voert enghone porter van Woudrichem en mache hogher tughen van scoude dan tot vijf ponten to.

10. (53) Voert wert yemant ghedaeghet van scoude van ghelde, dat sal wesen bi den richter of bi den bode voer twe poerters ghemaent, ende in die maninghe ende daghinghe sal men die somme groten. Ende dieghene die ghedaicht is, en coemt hl niet voer op sinen dach, so vervolghet die clagher also groet als hij en ghedaeghet hadde; ende diegheen, die ghedaeghet was, is den richter sculdich III schillinghen ende der clagher twe scillinghe.

11. (54) Voert waer dat enich poerter int ghericht quaem van scoude van ghelde ende gheen hantplicht ghedaen en hadde, noch voer scepen niet ghelaeft en hadde, die sal hem met sijnre hant ende met sinen monde ontsculdighen.

12. (55) Voert worde yemont van erfnisse ghedaecht als recht is, ende quaem hl op den iersten dach niet, die hem met den recht gheset waer, (so) sal men ghedaghen op den anderen dach; ende coomt hl dan niet, so sal men ghedaghen op den derden dach; ende coemt hl dan niet voer, so sal hl den richter ghenoech doen daeraf van tween daghen van elken twe scillinghe, ende hl verliest sijn sake ende die arfenisse, daer hl af ghedaghet was, werdt den clagher to ghewijst. Ende waer dat sake dat de clagher ennighen dach versumede van den drien, so verloer hl sijn sake altemale.

13. (56) Voert waer dat yemant sveren sal van scoude van ghelde, sveert hl na den woerden quellijc, die die staver voerseet, of teghen die maniren van sveren, so verliest hl sijn sake. Maer sal hi sveren van erfnisse, so mach hi hem eens of twewarf verhalen; maer sveert hi derdewerf quelleec (of) teghen die maniren van sveren, so verliest hi sine sake, ende die arfenisse, daer hi af ghedaghet was, wert hem afghewijst ende den clagher toeghewijst. Ende alsoe dicke alse hi quelleec sveert, is hi den richter ^g) sculdich twe scillinghe.

14. (57) Voert een rustelijc besittinghe van erve en mach men met vesten noch proeven dan met, scepenen of met ghesvoren binnen vriheiden ³) ^h).

15. (58.) Vaert worde yemant binnen sijnre woninghe ghesocht van luden; daer hi ghenen twyst tot dire tijt teghen ghehad en hadde, hoe menich hier doet sloeghe hemselven mede te bescudden, van elken deden waer hi ons sculdich mer penninghe of onsen nacomelinghen.

16. (59) Voert waer dat yemant begrepen worde, dat hi ghedaen soude hebben graet svaer overdaet, waert in dieften of in brande of in roven of in venijn te gheven oft in vrouwencraft of in vrede te breken of in moerde of in valsche of in enighen punten, daer men tlijf mede verboren mach ⁱ), daer selen onse richter ende ons scepenen van Woudrichem een heymelijc stille waerheit af besitten ende recht ende vonnisse bi den scepenen af doen na der waerheit; die si vinden over denghenen, die aenghesproken worde ⁴).

17. (60) Voert waer dat yemant enen dief grepe in sijn huus, dien dief sal hi houden, mach hi, ende sal sijn ghebuer daerto ropen, soe hi meeste mach, ende then dief sal houden ghebonden met sirien ghebueren, dat hi en den richter leveren mach alst scoen dach is, ende tgoet, dat hi ghestolen heeft op sinen rugghe ghebonden; ende dan salder die richter mede recht doen met. den scepenen. Ende waer dat sake dat yemant enen dief, aldus ghevanghen, willens liet gaen, ende daeraf verwonnen worde met scepene, die soade ons beteren tot onsen ghenaden ^j).

18. (61) Voert waer dat ennich porter boten verboert int ghericht, ende hi alsoe vele eyghens goets besit in die poertrecht ^k) als die boeten draghen, die poerter mach ghaen van den ghericht sonder borghen; maer en besaet hi also vele goets niet, als die boeten beliepen, die moest borghen setten.

19. (62) Voert waer dat yemant di scepen verspraec int ghericht of haer vonnis, die si wijsden met ghemeinen rade hoer scepen na der porte recht, wedersede, is sculdich ons tien pont ende elken scepen een pont. Maer waer dat yemant sede int ghericht voer die scepen daer sijt hoerden, dat haer vonnis, dat si ghewijst hadden, valsche ende quaet waer, of diet ghericht stoerde binnen der vierscaren, alsdat die richter gheen recht ghedoen en const, die verboerde lijf ende goet ⁵).

20. (63) Voert waert dat yemant die met erren moede yerst sloghe met der hant of stiet met den voet, ende daeraf verwonnen worde met scepenen, (die) sal gheven voer sijn beteringhe vijftien scillinghen, van welken vijftien schillinghen ons toebehoeren vijf schillinghen, der poerten wijf schillinghen ende die daer gheslagen is wijf schillinghen. Ende waert dat zake dat dieghene, die daer gheslaghen is, sonder beraet ten yersten wederslaet sonder bloetreise ende sonder leemt, die en sal niet ghelden.

21. (64) Voert wie den anderen bloetreiset sonder wapen verboert een pont.

22. (65) Voert met gheslepen wapen ghevochten is vive ende viertich schillinghen.

23. (66) Voert gheslepen wapen ghetoghen is vive ende viertich schillinghen.

24. (67) Voert een hofwonde is die boete vijfdalf pont.

25. (68) Voert huusstoetinghe is die boete tien pont.

26. (69) Voert wapendrenken sonder doet te bliven is die boete tien pont.

27. (70) Voert waert dat yemant den anderen doedde verboert teghen ons lijf ende goet.

28. (71) Veert waert dat yemant den anderen leemde sonder leede af te slaen verboert teghen ons tien pont. Waert dat yemant den anderen ontleedde aen ennighe leedde verboert teghen ons vive ende twintich pont.

29. (72) Voert waert dat yemant eens vrede weigherde verboerde vive ende viertich schillinghen; ende alsoe dicke als hem die vreden‚mer om weint tot driewerven toe, tot elken verboert hl vive ende viertich schillinghen. Ende als hem die vredenemer driewerf om gheweint heeft sal hl vrede ghebieden te houden op hoer lijf ende op hoer goet; ende die den vrede darenboven braec verboerde teghen ons lijf ende goet.

30. (73) Voert die enen onrechten aenvanc doet verboert vive ende viertich schillinghen.

31. (74) Voert wie enen poerter van Woudrichem of sijn goet beset of becommert buten der vriheit te onrecht, verboert vijfdalf pont ^l).

32. (7S) Voert die eenen poerter of sijn goet beset binnen der vriheit van Woudrichem verboert vive ende viertich schillinghen.

33. (76) Voert alle boeten sijn twyvout binnen mercten.

34. Voert waert dat die poerter van Woudrichem vocht teghen den anderen poerter van Woudrichem buten onsen lande, die verboerde alsoe vele teghen ons of si binnen der vrijheit van Woudrichem vochten.

35. (78) Voert moghen ons scepenen van Woudrichem coren legghen tot vive ende viertich schillinghen toe ende niet hoegher binnen der vriheit van Woudrichem; ende die boeten, die daeraf quamen, soude wi half hebben ende ons poerte half ⁶).

36. (79) Voert alle boeten, die hier niet in bescreven en sijn, selen staen ende wesen alsoe als heercomen is.

37. (80) Voert waert dat yemant drincken ghinghe in een taveerne, soe sal hem die wert wijn brenghen met rechter maten. Ende als hl ghenoech ghedroncken heeft, is hl poerter, ende gherekent hevet, mach hijs thans ^m) niet ghelden, soe mach hl ghaen tot des anders daghes ende ghelden den wert sinen dranc voer den middaghe. Ende betaelde hl voer den middaghe niet, als dat die wert den richter croent, soe saelt hem die richter uutpanden; ende die richter sal drie schillinghen hebben ⁿ) ende die weert twe schillinghen. Ende waert dat hem die drenker missakede dat hem die weert hyessche, so macht die weert houden tot vijf schillinghen toe ^o) met sinen ede; ende datselve recht is van mede ende van biere.

38. (81) Voert waert dat vele ghesellen tegader drancken in wine, in mede of in biere, ende een gheselle gaen woude eer die anderen, ende hi rekende ende dede ghenoech den weert van sinen aendeel, soe mach hi vrien wech ghaen.

39. (82) Voert waer yemant begrepen worde of vonden met onghebernder maten ende met scepen verwonnen worde, die is ons sculdich drie pont voer sijn boete.

40. (83) Voert waert dat een man, die gheen wittighe gheboert en hadde, nacm een wijf, die oec gheen wittighe gheboert en hadde, ende storver een ende si gheen wittighe gheboert after hem en lieten, die levende mach al ghereet goet ruerende, dat si beide besaten doe si leveden, sinen vrien wille mede doen; mer onruerende goet ende effenisse, die si beiden besaten, weder et is comen van den levenden of van den doden of dat sijt tegader ghecreghen hadde, sal die levende besitten vrijleec sijn lijftocht ^p) mar erfenisse, die die levende bracht ende half die erfenisse, die si beide vercreghen hadden, die mach die levende vercopen ende versetten ende doen daer sinen vrien wille mede; maer die ander helft van der erfenisse, tegader vercreghen, ende alle arfenisse, die van den doden ruerende is, en mach die levende niet vercopen noch versetten, maer na des levendes doet selen die erfenisse comen op die recht arfnamen des doeden, die voer doet was. Ende waer dat sake, dat die levende noet ende ghebrecke hadde; dat hl toebrenghen mocht met sinen ghebueren, die wittighe lude waren ende dat svoeren, soe mach die levende die erfnisse vercopen ende versetten, allencken sijn noetdorft af te nemen ende sijn ghebrec mede te verlichten ⁷). Ende waer dat daer een storve ende wittighe gheboert van hem beiden daer bleve, soen mach die levende gheen arfenisse vercopen noch versetten, tenwaer in sijnre noet als voerscreven is.

41. (84) Voert waert dat sake dat die levende ennich goet vercreghe in sinen wedustoel, etsi erfenisse of ghereet goet, daer mach hl sinen vrien wil mede doen ⁷).

42. (85) Voert waert dat eens wijf, die enen man ghehad hadde, die doet waer, ende van die man ghebuert behouden hadde, eenen anderen man name ende daer gheboert bi creghe; ende dat wijf dan storve, soe soude die ghebuert, die si bi den iersten man hadde, al hoer arfenisse, die si bi hoeren iersten man besat, alleen hebben; maer die arfenisse, die die ander man aen dat wijf bracht ende die helft van den goede, dat si tegader vercreghen hadde, sal die nagheboert alleen hebben. Ende die ander helft van den ghecreghen goede tegader sal die ierste ghebaert ende die nagheboert hoede ende hoede ghelijc dellen. Ende datselve recht is, of een wijf nacm. den derden man of den vierden of meer ende bi elken ghebuert creghe. Ende datselve recht is, waert dat een man sijn wijf storve ende meer wiven nacm (ende) bi elken ghebuert creghe ⁸).

43. (86) Voert waert dat man en wijf soen of dochter bestaedden in den helen bedde tot witteliken huweliken ende hom erfnisse ghaven, die soen of die dochter, willen si deillen met susteren ende broederen na haers vader ende moeder doet, soe selen si inbrenghen die erfnisse, die hem in huwelijc ghegheven was. Ende willen si, so moghen si buten bliven sonder wedersegghen hoere broederen ende hoere susteren ¹).

44. (87) Voert waert dat sake dat ennich vleischouwer coft een runt of een verken of een scaep, te slaen tusschen Bamis ende Kersavondt, ende daer een pcerter van Woudrichem bi quaem, die dat hebben woude tot sijns selves orbaer, die sal gheven den vleeschouwer van den runde acht penninghe meer dan coste, van enen verken vier penninghe meer ende van enen scaep twe penninghe meer dant coste ^q).

45. (15) Voert waert dat ghestolen goet worde vonden onder enen wittighen man, diet wittelijc ghecoft hadde met orcunden, ende die rechte besitter des goets dat goet sijn maeckte met ghetughe, die sal hem sincn cost ghelden ende nemen dat goet na hem, of hl wil. Mer worde enich ghestolen goet heimeliken vonden onder yema(n)t, die sal daeraf liden dat recht is, als boven bescreven staet ^r).

46. (16) Voert gheve wi den voerghenoemden porteren, dat niemant, noch van buten noch van binnen, noch ridder noch poerter, den porter of wie hl si enighen poerter van Woudrichem te campe eyschen mach binnen der poerten ^s) van Woudrichem, noch nerghent in onser machten, om gl:eenrande zaken, hoe si waren.

47. (17) Voert niemant van buten en mach tughen over ene poerter van zaken, die vallen binnen der vriheit van Woudrichem.

48. (18) Voert waert dat yemant ruerende goet te pande hadde ende besaet dat goet ombecroent een jaer of langher, ende veronrecht hem daer yemant in, soe sal hijt met sinen ede houden wat recht hl aen dat goet heet.

49. (19) Voert vonnis eens scepen met rade ende ghevolch sijnre medescepen en mach niemant teniet maken, noch wederropen, noch wedersegghen; et en sal goet ende stantechtich bliven').

50. (20) Voert ter scepenen rade en sal niemant comen, hi en werde van scepene gheropen. Ende si moghen tot horen rade nemen. die si wenen dat hem nut si.

51. (21) Voert waert dat ennich wijf croende op enen man, dat hl hoer craft ende ghewout ghedaen hadde, ende dat met alsulke provinghe toebracht, dat den scepenen docht dat die goet waer ^t), ende si die man verwonnen int ghericht, die man waers op die hoechste boet. Ende ontviel dat wijf van diere provinghe, dat soude si beteren tot onse ghenaden.

52. ^u) Voert sette wi, dat ons scepen van Woudrichem hoer recht buten der vriheit niet sueken en selen, maer willen si vonnis halen, die si niet vroet en sijn, moghen si halen tot tsErtoghenbosch ²).

53. (22) Voert papenkynder ende bastaert en moghen niet tughen, dat cnighen poerter litten of deren mach aen sijn lijf of aen sijn goet.

54. (23) Voert sae moeghen wi of ons balju ^v) van onsenweghen tot allen tiden as wi willen scepenen ende ghesvoren tot Waudrichem setten ende ontsetten. Ende soewie wi daertoe nemen of ons baelju van onsenweghen, die poerter sijn tot Woudrichem ende daer gheghoedt ende gheboren sijn ^w) als recht is, die en moghent niet wedersegghen ³).

55. (41) Voert en sal gheen scepen van Woudrichem tughen metten monde buten brieven dan een jaer na den daghe dat hi ontset wert.

56. (42) Voert en sal geen scepenbrieve van Woudrichem van sempelre scout stat of macht houden dan tien jaer na den daghe van der betalinghe der brieve.

57. (43) Voert alle verwaerden ende gheloeften, die tot Woudrichem voer scepen gheloeft is ende ghemaect werden in brieven of buten brieven sal ons richter metten scepenen bi vonnis der scepen binnen alle onsen lande van Altena buten der vriheit van Woudrichem uut varen richten; ende daer sal die richter af hebben tien scillinghen ende die scepen tien schillinghen, ende dat pont sa] ghelden dieghene, daer men aen richt; ende die rechts begheert die salt uutlegghen. Ende met dire richtinghe sal men varen als recht is ende heercamen tot Woudrichem is.

58. (44) Voert gheve wi onsen porteren van Woudrichem: waer dat sake dat ennich twyst of vechteleec gheviel binnen der vriheit van Woudrichem van onsen parteren of van anderen luden, daer niemant doet en bleve, ende dat driewerf ghevreedt worde na der poerte ^x) recht ende darenbinnen niet versuent en worde, so moghen ons baelju ende ons scepen van Woudrichem dat suenen behoudelijc ons ons rechts. Ende als ons baelju ende ons scepenen een soen gheseet ende ghemaect hebben, ghebieden wi ^y) den 'partijen aen beiden siden die sone wittelijc ende wael te houden ende te voldoen. Ende waer dat yemant dese sone niet houden en woude, die selen buten onse lande varen, ende wi selen hoer goet aenvaen ende ghebruken also langhe, tent si die soen houden ende voldoen ^z). Ende wat wi van haren gode opheffen ^*), dat en selen wi hem niet wedergheven teint si die soene houden, uutghenomen allen punten voerscreven, bisonder alle arghelist.
Ende omdat wi willen, dat alle vriheide ande recht voerscreven wittelijc ende wael ghehouden werden, ende van ons ende van onsen nacomelinghe onverbroken bliven, soe hebben wi desen brief open beseghelt met onsen seghelen. Ghegheven int jaer ons Heren dusent driehondert ses ende vijftich, op sente Lambrechtsdach.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol. 4 vlgg.

Litt.: Inleiding, blz. 21 vlgg., en voorts passim.

¹) De nummers van de artikelen tusschen haakjes zijn die van de handvest van 1410 Januari 31 (Leenkamer Holland, no. 55, fol. 87 verso vlgg.); die handvest is verdeeld over drie brieven van denzelfden datum; ter bevordering van de overzichtelijkheid nummerde ik de artikelen echter door. Het tweede artikel van bovenstaande handvest is het eerste van den derden brief van 1410. De voornaamste verschillen, waardoor die latere tekst zich van den hier afgedrukten onderscheidt, vindt men weergegeven in de noten ^a) en volgende.

²) Litt.: Inleiding, blz. 78

³) Litt.: Inleiding, blz. 78, 105

⁴) Litt.: Inleiding, blz. 71, noot 2; blz. 74, noot 2.

⁵) Litt.: Inleiding, blz. 75

⁶) Litt.: Inleiding, blz. 65.

⁷) Litt.: Inleiding, blz. 109-110.

⁸) Litt.: Inleiding, blz. 109-110.

⁹) Litt.: Inleiding, blz. 75.

¹⁰) Litt.: Inleiding, blz. 21

¹¹) Litt.: Inleiding, blz. 77, 78, 82, 83.

^a) Ende wij en sullen dairof anders niet eysschen.

^b) dairof sullen onse poirteren voirscr. recht ende vonness hebben sonder wederseggen van yemunde, na custume van boeren poirtrecht.

^c) onse rechter aldair.

^d) nergent bezetten of becommeren mogen of recht dairup vorderen buyten hoire vrijheit in onsen lande van Althena voirss.

^e) Dit artikel ontbreekt in de handvest van 1410.

^f) terstont.

^g) ons

h) Item so en sal men bynnen onser stede vriheit voirss. nyement mogen erven oft onterven dan bij onsen scepenen ende gezwoeren aldair.

ⁱ) in moerde, in moerdbrande, in vrouwencracbte, in vredebreken, in dieften, in roven, in venijn te geven of in enigen punten dair hi tlijf mede verbeurt muchte hebben.

^j) De laatste zin ontbreekt in den tekst van 1410

^k) bezaete bynnen onser vrijheit voirscr.

^l) De tekst van 1410 heeft hier en bij een‹ge andere dergelijke bepalingen ingevoegd: tegens ons.

^m) terstont,

ⁿ) ende des sal hi ons betalen drie scellingen.

^o) De woorden: tot vijf schillinghen toe ontbreken in den tekst van 1410.

^p) sal die levende bezitten sijn leven lang.

^q) Dit artikel is het laatste van den derden brief van t½io.

^r) De laatste vier woorden ontbreken in den tekst van 1410

^s) binnen onser stede (deze wijziging staat in verband met de inmiddels plaats gehad hebbende ommuring der stad, vgl. nos. 167 en 168).

t) datten scepenen redelic dochte

^u) Dit artikel ontbreekt in de handvest van 1410.

^v) onse bailju aldair.

^w) van onzen poirteren voirseit, die bynnen onsen lande van Althena voirss. gegoet ende geboeren sijn.

^x) onser stede.

^y) die sal onse bailju voirscr. gebieden van onsenwegen.

^z) ende onse rechter voirn. sal hoir goeden aenvaerden tot onser behoef.

^*) Ende so wes onse rechter tot onser behoef van hoeren goeden dairom upbuert.

110. WILLEM V VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, GEEFT EEN PRIVILEGE BETREFFENDE DE WEEKMARKT TE WOUDRICHEM ¹).

1356 September 17.

Wi Willem, heere van Hoern ende van Altena, maken cont allen denghenen, die desen brief sellen sien of horen lesen, dat wi die weeckmarct tot Wouderichem ghemaect ende gheleet hebben altoes te houden opten Solanendach, ende vrien die marct. Ende wi gheven een vast zeker gheleyde allen -denghenen, die tot onser weeckmarct comen tot Wouderichem, alsdat men hem noch haer goet voer scepenen, noch voer poerteren tot Wouderichem (sal besetten(?)), uutghenomen alle dieghene, die teghen ons mitter hant verboert hadden.

Voert soe ghebieden wi ende bevelen alsoe eernsteliken alse wi moeghen allen onsen luden binnen onser poerten van Wouderichem ende ghemeynliken allen onsen luden binnen onsen lande van Altena, dat sij alle haer goet, dat si in weeckmarcten vercopen willen, sullen brenghen tot Wouderichem drie merctdaghe, eer sijt buten onsen lande van Altena erghent voeren te cope. Ende waer dat sake, dat yemant goet voerde te vercopen buten onsen lande van Altena, eert tot Wouderichem drie merctdaghe gheweest hadde, die verboert teghens ons alsoe dicke alse hijt dede, also dicke vijf ende,viertich SCllllllghe.

Ende dat ghebieden wi ende bevelen onsen baliul ende onsen richter tot Wouderichem ende allen richteren binnen onsen lande van Altena, dat si die boeten uutpanden ende niet en laten. Want wi onse poerte van Wouderichem gheerne ghevordert zaghen.

In kennissen der waerheyt beseghelt open mit onsen zeghel. Ghebheven int jaer ons Heren dusent driehond:,rt zes ende vijftich, op sinte Lambrechtsdach.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, ze ged., fol. 7.

Litt.: Inleiding, blz. 66.

¹) Vergelijk den brief van 1388, September 28 (no. 179).

111. GRAAF WILLEM V VAN HOLLAND SLUIT EEN OVEREENKOMST MET WILLEM (V) VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, IN VERBAND MET HET FEIT, DAT DEZE IN GEBREKE WAS GEBLEVEN, DEN GRAAF, ZIJN LEENHEER, IN DIENS STRIJD TEGEN DEN BISSCHOP VAN UTRECHT TE STEUNEN. DE HEER VAN ALTENA ZAL DEN GRAAF VOORTAAN MOETEN DIENEN MET TWINTIG WELGEBOREN MANNEN, GEDURENDE TWEE MAANDEN. HET LAND VAN ALTENA ZAL 1200 OUDE SCHILDEN BETALEN.

1356 November 30.

Hertoghe Willem van Beyeren, grave van Henegouwen, etc., dat wij van alre broke, die wij te segghen mochten hebben tot desen daghe toe op Willem, jonchere van Hoerne, omdat hl ende sijn lant ons in onsen oirloghe, dat wij hadden jeghens den biscap van Utrecht, niet en dienden alse Willem ende sijn lant van Altena ons sculdich

zijn te dienen, na onsen brleve die wI) dalrol hebben, met Willem voerss. overdraghen s‹jn in der manieren, als hiernae volcht:

In den eersten, zal ons Willem voorss. dienen mid XX mannen, welghebcren luden, II maende lang, buten lants, op sijns zelves cost, wanneer ende waer wij willen, dairt Willem vorss. mid eren doen mach tot ere tijd, op onse vermanen.

Item, soe sal dat lant van Altcna: gheven XIIc oude scilde; des zullen wij hebben IIIIe oude scilde ende Willem VII(I)c oude scilde.

Item, soe zal Willem voerss. onsen dienstluden ende bedeluden recht ende vonnesse doen.

Item, soe zullen die lude quite wesen van Doorne, behoudelic Willem sinen dienst van, den moniken aldair,.

Ende hiermede zullen verlies ende dienste quite sijn. Ende Willem sal ons voert doen na onser ouder brieven ende wi sullen him doen alle, dat ene here sinen trouwen man sculdich is te doenen.

In orkonde etc. Datum in den Haghe op sinte Andriesdach anno LVI.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 25, fol. 19 verso.

Onder den eigenlijken inhoud der oorkonde staat: Jussu domini comitis. Ad relationem domini Leo. de Campe, militis, H. Popponis, presbiteri, et mgri. Th. de Thenis; Jo, de Bueren. S. domini de IJselsteyn. -

112. GRAAF WILLEM V VAN HOLLAND MAAKT BEKEND, DAT DE TOL VAN NIEMANDSVRIEND NAAR WOUDRICHEM IS OVERGEBRACHT. OPDAT WOUDRICHEM HIERVAN GEEN NADEEL MOGE ONDERVINDEN, ZAL VAN DE GOEDEREN, WELKE DAAR TER MARKT WORDEN GEBRACHT, GEEN TOL WORDEN GEHEVEN, MET UITZONDERING VAN DE VAN ELDERS LANGS DE RIVIER AANGEVOERDE GOEDEREN.

1356 December 2.

Hertoghe Willem van Beyeren, greve van Henegouwen, van Hollant, van Zeelant ende heere van Vrieslant, doen cont allen luden, dat wi onse tollen, die tot Nyemantsvrient te legghen plach, tot Wouderichem gheleyt hebben, ende Willem, heere van Hoern, onsen trouwen man toegheseghet hebben, dat wi niet en willen, dat ilire scade bi lide of sijn poerte van Wouderichem; soe willen wi ende ontbieden onsen tolnaren aldaer, dat si gheen tollen en nemen van goede, dat men op sijn marcte vercoept, tensij van wine, van stale, van houte, van colen ende anders goet, dat op onsen stroem voerbi onse tollen vaert.

In orconde desen brieve beseghelt mit onsen zeghele. Ghegheven in den Haghe des Vridaghes na sinte Andriesdach int jaer ons Heren MCCC zes ende vijftich.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol. 7 verso,

Onder den eigenlijken inhoud der oorkonde staat: Jussu domini comitis; per Lon. de Campe, militem, et H. Popponem, presbiterem, H. Ameronghen. Signavit dominus de Yselsteyn.

Andere afschriften: Leenkamer Holland, no. 25, fol, 19 verso; Leenkamer Holland, no. 27, fol. 1.

Twee afschriften van een vidimus: Archief Altena, no. 10.

Litt.: Inleiding, blz. 61; prfschr., blz. 21.

113. GRAAF WILLEM V VAN HOLLAND BELEENT DIEDERIK LOEF VAN HORNE MET HET LAND VAN ALTENA.

1357 April 3.

Wi hertoghe Willem van Beyeren, grave van Henegouwen, van Holland, van Zeeland ende here van Vriesland, doen cond allen luden, dat wi verlyet hebben ende verlyen, verleent hebben ende verlenen jonchere Dirc Loef van Hoerne die heerscappye mitten huse van Altenae ende mid allen den toebehoren ende aenhanghen van hoghcn ende van laghen, te water ende te lande, him ende sinen nacomelinghen van ons ende van onsen nacomelinghen te houden toten rechten lene mid alsulken dienste, voerwaerden ende vervalle alsct sijn ouders van onsen ouders, graven te Holland, te hcudene plaghen, behouden enen ygheliken sijns rechts. In oirkonde desen brieve beseghelt mid onsen zeghele. Ghegheven in Middelburch, des Manendaghs nae Palmensonnendach int jaer ons Heren MCCC zesse ende vijftich,

Met uithangend zegel in bruine was.

Oorspr. - Archief Altena, no. 36.

Onder den eigenlijken inhoud der oorkonde staat: Jussu domini comitis; per dominum Flor. de Bersalia et dominum Johannem de Bruelis.

Litt.: Inleiding, blz. 60.

114. RECHTER, SCHEPENEN, RAAD EN GEMEENE POORT VAN WOUDRICHEM VERSTAAN, DAT VERKRACHTING - ALS GENOEMD IN ARTIKEL 51 VAN DE HANDVEST VAN 1356 - ZAL WORDEN GESTRAFT MET DE VERBEURTE VAN LIJF EN GOED. DE ACCIJNZEN, GEMEENE GRONDEN EN RENTEN, WELKE DE HEER VAN HORNE AAN DE POORT GESCHONKEN HEEFT, ZULLEN TEN BATE VAN DE POORT WORDEN AANGEWEND. DE BURGEMEESTERS ZULLEN REKENING EN VERANTWOORDING AFLEGGEN.

1357 Mei 25.

Wi richter, scepen, raet ende die ghemeine poerte van Woudrichem maken cont ende kenlijc allen denghenen, die desen brief selen sien of horen lesen, dat dat punte, dat in die hantveste van Woudrichem staet, die ons ons lieve jonchere Willem, here van Hoerne ende van Altena, ghegheven heeft int jaer van ses ende vijftighen, als van vrouwencracht, waer dat zake dat enich man verwonnen worde van vrouwencracht met den recht, dat hl verboerde die hoechste boet, dat is te verstaen ende daer verwilcoer wi ons in, dat die man verboert lijf ende goet.

Voert heb wi ghelovet ende gheloven in goeden trouwen, dat alle assijns, alle ghemeynten ende alle reynten, die ons lieve jonchere van Hoerne dier poerten van Wcudrichem ghegheven heeft, dat wi die keren selen ende legghen in der poerten orbaer; ende daer selen die borghermeester besceyden rekcninghe af doen voer ons joncheren vriende van Hoerne, die hl daerbi set, ende voer die scepenen van Woudrichem, ende alle dinc sonder arghclyst.

In kennisse der waerheit soe hebben wi desen brief open beseghelt met onser ghemeinre pocrten 'seghel van Woudrichem. Ghegheven int jaer ons Heren dertienhondert seven ende vijftich, des Donrcdaghes na ons Heren opvaet.

Mlet uithangend zegel van Woudrichem in groene was (geschonden).

Oorspr. - Archief Altena, no. zz.

Litt.: Inleiding, blz. 55, noot 4; 78; 79; 81.

115. TEN OVERSTAAN VAN SCHEPENEN VAN BRUSSEL. KOMEN DE ERFGENAMEN VAN WILLEM IV VAN HORNE, DIE HUN GESCHILLEN HEBBEN ONDERWORPEN AAN DE UITSPRAAK VAN DIEDERIK VAN HORNE, HEER VAN PERWEZ, EN JAN VAN POLANEN, HEER VAN DE LEK EN VAN BREDA, OVEREEN, DAT DIEDERIK, HEER VAN HORNE, ZIJN BROEDER ARNOUD EN ZIJN ZUSTER LISEBET, DE HEERLIJKHEDEN HORNE, ALTENA, HERSTAL, HEEZE EN LEENDE, MONTCORNET EN CORTESSEM ZULLEN BEHOUDEN. SWEDER VAN ABCOUDE ZAL GAESBEEK BEHOUDEN ALSMEDE LOON OP ZAND. DIEDERIK, HEER VAN HORNE, ZAL DE DONCKHOEVEN IN HET LAND VAN ALTENA VAN DEN HEER VAN ABCOUDE LOSSEN.

1357 October 10.

Gedrukt: Wolters, Notice historique sur l'ancien comé‚ de Hornes, Annexes, no. 11, blz. 229-230.

116. JAN VAN POLANEN, HEER VAN DE LEK EN VAN BREDA, MACHTIGT WILLEM UTENCAMPE 8½ MORGEN LAND, GELEGEN ONDER WOUDRICHEM, WELK LAND DEZE TOT DUSVER VAN DEN HEER VAN POLANEN IN LEEN HIELD, IN VOLLEN EIGENDOM OVER TE DRAGEN.

1358 Juni 8.

Wi Jan van Pollanen, here van der Lecke ende van Breda, maken cont allen luden, die desen brief selen sien of horen lesen, dat wi machtich maken met desen openen brieve Willem uten Campe Tielmanssone een vrie ghifte ende een eyghendom te -lieven van onserweghen van neghendalven merghen lants, die gheleghen sijn in den -berichte van Woudrichem ende Willem voerss. van ons te houden plach te leene. Voert soe hebbe wi quyt ghescouden ende scelden quyt ons manscap, onsen cyghendom ende alle recht, dat wi hadden aen dese neghendalf merghen lants voerscreven, van welken lande voerss. gheleghen sijn vijf merghen int Creyenvelt tusschen Willem sBots lant aen die een side ende Beele Jacobssoens kynderen lant aen die ander side, viertien hont lants in die henghemcnghe tusschen des voerseyts Willems lant uten Campe aen die een side ende den lande, dat der cappelrien toebehoert, die men heit sinte Jans outaer, aen die ander side, ende scven bont lants, gheleghen apt Hoghe lant, daer her Arnt Reynerssone, priester, ende Willem sijns broeder kynderen lant gheleghen is aen beiden siden.

In kennissen der waerheit soe hebben wi desen brief open beseghelt met onsen seghel. Ghegheven int jaer ons Heren dusent driehondert acht ende vijftich, des Vridaechs na sinte Bonifaesdach.

Met afhangend zegel van Jan van Polanen in groene was. Oorspr. - Archief Altena, no. 100.

117. ALBRECHT VAN BEIEREN, RUWAARD VAN HOLLAND, GEEFT DEN POORTERS VAN WOUDRICHEM TOLVRIJDOM IN GEHEEL HOLLAND,

1358 September 19.

Gedrukt: Van Mieris, III, blz. 57.

Litt.: Prfschr., blz. 21.

118. VOOR SCHEPENEN VAN WOUDRICHEM DRAAGT JAN VAN POLANEN, HEER VAN DE LEK EN VAN BREDA, AAN LAURENS CLOETSZOON, ALS VERTEGENWOORDIGER VAN GODEVAERT DE RIJKE, 8½ MORGEN LAND, GELEGEN ONDER WOUDRICHEM, IN VRIJEN EIGENDOM OVER, BEHOUDENS DAT JONKVROUW CREYNEN, WED. VAN GIELYS UTENCAMPE, HAAR LIJFTOCHT ZAL BEHOUDEN.

1359 Maart 15.

Wi Jan van den Campe ende Ghisebrecht Neyse, scepen tot Woudrichem, oerconden met desen brieve, beseghelt met onsen scghelen, dat her Jan van Palanen, here van der Lecke ende van Breda, droech op ende ghaf tot eenen vrien eighendom Laurens Cloetsscme tot Godevaerts Riken behoef neghendalf merghen lants, gheleghen in den ghericht van Woudrichem, van welken lande voern. gheleghen sijn viertien hont in die henghemenghe tusschen sinte Jans altaers lant aen die een side ende Willem Reynerssoens erfnamen lant ende seven merghen lants, die Willem Wissen waren, aen die ander side, ende seven hont lants apt Hoghe lant, gheleghen tusschen heren Arnts lant van den Zande ende Willem Reynerssoens erfnamen lant aen beiden siden, ende twee merghen lants int vorste Creyenvelt tusschen Willem Botslant aen die een side ende Willem jan Neudensoens soens lant ende Willem Jacobssoens lant aen die ander side, ende derdalf merghen lants, gheleghen int efterste Creyenvelt, tusschen Willem Botslant aen die een side ende Arnt Claessoens lant ende Peter Badeloghensoens lant aen die ander side, ende eenen halven merghen lants, gheleghen in den enghe tusschen dghastuus lant van Wcudrichem aen die een side ende onser Vrouwen altaers lant aen die ander side. Ende hl verteechter na op ende verhalmeder na op tot Godevaerts Riken behoef, behoudelijc joncfrou Creymen Gielys wijf was uten Campe hoere lijftochten ende hoers rechts. Voert soe quam her Jan van Palanen, here van der Lecke ende van Breda, ende ghelovede den voerghenoemden Laurens Cloetssone, tot Godevaerts Riken behoef, dit voersproken lant te waren, in allen manieren als men tot Woudrichem erve sculdich is te waren.

Ghegheven int jaer ons Heren dertienhondert neghen ende vijftich, des Vridachs na Suite Gregorijsdach.

Met de uithangende zegels van Jan van den Campe en Gijsbrecht Neyse in groene was.

Oorspr. - Archief Altena, no. 101. Met transfix d.d. 1359 Maart 28.

119. VOOR SCHEPENEN VAN WOUDRICHEM DRAAGT LAURENS CLOETSZOON 8½ MORGEN LAND, GELEGEN ONDER WOUDRICHEM EN NADER OMSCHREVEN IN DEN SCHEPENBRIEF VAN 1359 MAART 15, IN EIGENDOM OVER AAN GODEVAERT DE RIJKE.

1359 Maart 28.

Wi Jan van den Campe ende Ghisebrecht Neyse, scepen tot Woudrichem, oerconden met desen brieve, beseghelt met onsen seghelen, dat Laurens Cloetssone opdroech ende ghaf tot eenen vrien eyghen-dom Godevaert den Riken dien brief, daer desen brief doersteken is, ende neghendalf merghen lants, die die brief begrepen heeft. Ende hi verteechter na op ende verhalmeder na op tot Godeverts Riken behoef voern., behoudelijc joncfrau Creymen Gielys wijf was van den Campe haere lijftochten ende hoers rechts.

Ghegheven int jaer ons Heren dertienhondert neghen ende vijftich, des Donredaechs na onser Vrouwendach annunciatio.

Met de uithangende zegels van Jan van den Canzpe en Gijsbrecht Neyse in groene was.

Oorspr. - Archief Altena, no. zor. Getransfigecrd door den brief van 1359 Maart is.

120. IN EEN OPSOMMING VAN DE GOEDEREN, WELKE DE HEER VAN ARKEL VAN DEN GRAAF VAN HOLLAND IN LEEN HOUDT, WORDEN O.M. GENOEMD: NEGEN MORGEN LAND MET EEN HUIS, GELEGEN IN HET GERECHT VAN EMMICHOVEN EN WAARDHUIZEN, WELK LAND EN HUIS AAN DEN HEER VAN ARKEL WAREN GEKOMEN VAN ZIJN OOM, CLAES VAN ARKEL.

1359 z. d.

Gedrukt: Van Mieris, III, blz. 95.

121. TEN OVERSTAAN VAN WILLEM DIE BORCHGRAVE, RECHTER, EN HEEMRADEN VAN ALMKERK DRAAGT GHISEBRECHT VAN RODE (VAN RIEDE?) AAN DEN GEMACHTIGDE VAN DEN HEER VAN ARKEL EEN ONROEREND GOED, DEN GHEERBEEMDT GEHEETEN EN GELEGEN IN HET GERECHT VAN ALMKERK, IN EIGENDOM OVER.

1361 November 14.

Gedrukt (in verkorten vorm): Codex diplomaticus Neerlandicus, uitg. Hist. Gen. te Utrecht, 2e Serie, dl. 2, blz. 187.

122. DIEDERIK VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, GEEFT DEN POORTERS

VAN WOUDRICHEM HET RECHT ZIJN VISCHWATEREN TE BEVISSCHEN, TEGEN BETALING VAN DEN VIJFDEN PENNING. ¹)

1362 Juni 3.

Wij Dirc, here van Huerne ende van Althena, maken cond ende kenlic allen luden, die desen brief sullen sien of horen lezen, dat wij ghegheven hebben ende gheven onsen poirteren van Woudrichem ende onsen poirterskinderen gemeenlic op onse visscherien te visschen op horen vijften penninc, ende dat elc man houden mach een vierendeel van eenre zeghcn ende een half vlu ende niet meer.

In oirconde des briefs soc hebben wij desen brief open besegelt mit onsen segele. Gegeven int 'are ons Heren MCCCLXII, drie dagen in Wedemaent.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 52, fol. 248 verso.

Litt.: Inleiding, blz. 66; prfschr., blz. 123, 125, 126.

¹) Bevestigd door hertog Albrecht op 15 Augustus 1397 (Zie no. 219).

123. HESSELINUS VAN DRONGELEN, ONTVANGER VAN DE ABDIJ VAN ST. TRUYEN, BEKLAAGT ZICH EROVER, DAT HILLINUS GHIER, BALJUW VAN ALTENA, DEN TIEND VAN BABILONIENBROEK VERKOCHT AAN WOUTER, NATUURLIJKEN ZOON VAN HEER JOHANNES VAN DRONGELEN.

1362 Augustus 29.

Gedrukt: Ch. Piot; Cartulaire de l'abbaye de Saint-Trond, I, p. 569.

Litt.: Inleiding, blz. 16.

124. ALBRECHT VAN BEIEREN, RUWAARD VAN HOLLAND, GEEFT HET HUIS EN DE HOFSTEDE TE RIJSWIJK, GELEGEN TUSSCHEN DE STEDE ENDE DE MASE IN LEEN AAN HEER WILLEM VAN RIJSWIJK, NADAT DEZE DIE GOEDEREN AAN DEN HERTOG TEN BEHOEVE VAN DIENS BROEDER HAD OPGEDRAGEN.

1363 Juni 3.

Gedrukt: Van Mieris, III, blz. 149.

125. ALBRECHT VAN BEIEREN, RUWAARD VAN HOLLAND, OORKONDT, DAT HIJ DE EDELHOEVE ONDER DUSSEN EN DE KETELDONCSE HOEVE IN HET LAND VAN ALTENA IN LEEN HEEFT GEGEVEN AAN GHERYT VAN NEDERVEEN, OMDAT DEZE DOOR MIDDEL VAN EEN EED MET EEDHELPERS BEWEZEN BEEFT, DAT HIJ DE RECHTE LEENVOLGER IS. DE HERTOG BELOOFT HEM IN HET BEZIT VAN DEZE GOEDEREN TE ZULLEN HANDHAVEN, TOTDAT HIJ MET BETER RECHT ERUIT GEWONNEN ZAL WORDEN.

1363 Juni 14.

Gedrukt: Van Mieris, III, blz. 149.

Litt.: J. Ph. de Monét ver Loren, De historische ontwikkeling van de begrippen bezit en eigendom, blz. 516.

126. DIEDERIK VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, VERKOOPT AAN HEER JAN VAN HEUKELUM DE HELFT VAN 49 MORGEN LAND TEGEN BETALING VAN HET BEDRAG VAN DE BEDE, HETWELK DE VROEGERE EIGENAAR, HENDRIK VAN HEUKELUM, AAN DEN HEER WAS SCHULDIG GEBLEVEN.

1363 November 7.

Wi Didderic, here van Hoerne ende van Altena, make cont ende kenlijc allen denghenen, die desen brief selen sien of horen lesen, dat wi vercoft hebben metten recht heren jan, here van Hoekelem, die helft van viertich merghen lants, gheleghen in den ghericht van Slewijc, ende die helft van neghen merghen lants, gheleghen in den ghericht van Almkerc, die Heynrics van Hoekelem waren, als voer ons beedc ende vcer ons wittighe scout, die ons Heynric van Hoekelem voernoemt ende dat voerscr. lant metten recht sculdich waren. Voert hebben wi gheloeft ende gheloven heren jan, here van Hoekelem voerss., die helft van den voersprokenen neghen ende viertich merghen lants te waren ende daerin te houden van anser heerlijcheyt weghen.

Ende hierover waren onse manne in den lande van Altena ende onse scepen van Woudrichem. In kennisse der waerheyt soe hebben wi desen brief open beseghelt met onsen seghel. Ghegheven int jaer ons Heren dertienhondert drie ende tsestich, op sinte Willibroerdsdach.

Met uithangend zegel in groene was (geschonden).

Oorspr. - Archief Altena, no. 19.

Litt.: Inleiding, blz. 91.

127. VOOR SCHEPENEN VAN WOUDRICHEM VERKLAREN RECHTER EN HEEMRADEN VAN SLEEUWIJK, DAT TEN OVERSTAAN VAN HEN HENDRIK VAN HEUKELUM, HEER WILLEM VAN RIJSWIJK, BRIEN VAN WEYBORCH EN HENDRIK VAN DEN ROEVE AAN HEER JAN VAN HEUKELUM HEBBEN OPGEDRAGEN DE HELFT VAN VEERTIG MORGEN LAND, ONDER SLEEUWIJK GELEGEN. VERVOLGENS BELOOFT HENDRIK VAN HEUKELUM HEER JAN VAN HEUKELUM GEDURENDE JAAR EN DAG TE VRIJWAREN.

1363 November 8.

Wi Godevaert die Rijke ende Roelof die Taem, scepen tot Woudrichem, orconden met desen brieve, beseghelt met onsen seghelen, dat Reyngout Tielmanssone uren Campe, als richter tot Slewijc, Brien van Weyborch, Mathijs van Muulwijc, Wouter Boekeleer Peterssone, Maes Ghisebrechtssone ende Godevaert die Vos, als heemraet tot Slewijc, ane ons brochten, dat si daerover waren, als richter ende heemraet tot Slewijc, dat Heynric van Hoekelem, her Willem van Risewijc, ridder, Brien van Weyborch, heemraet voerseid, ende Heynric van den Roeve opdroeghen heren Jan, here van Hoekelem, die helft van viertich merghen lants, alsoe alsi gheleghen sijn in den ghericht van Slewijc, die Gyelijs van Ghellichems waren, ende dat si ute diere helft van den voersproken viertich merghen lants ghebannet worden ende her jan, here van Hoekelem voernoemt in, ende dat si daerop verteghen ende verhalmeden daerna op tot sijnre behoef, als vonnis der heemraet voerss. wisede dat recht was. Voert quam Heynric van Hoekelem voerss. voer ons, als voer scepen, ende ghelovede den voerghenoemden heren jan, here van Hoekelem, die helft van den voersproken viertich merghen lants te waren jaer ende dach, alse men erve sculdich is te waren binnen vrieheyden, ende alle voerplicht ende alle voercommere af te doen, behoudeliken der nonnen Claesdochter was van Ghellichem twelf pont tsjaers, die si hevet op vijf merghen Iants ute desen voersprokenen lande tot hoere lijftocht. Ghegheven int jaer ons Heren dusent driehondcrt drie ende tsestich, des Woensdaechs na sinte Willibroerdsdach.

Met de uithangende zegels van Godevaert de Rijke en Roelof de Taem in groene was.

Oorspr. - Archief Altena, no. 102,

Litt.: Inleiding, blz. 86; 89; 90; 9z, noot I.

128. DIEDERIK VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, GEEFT HET LAND VAN ALTENA EEN HANDVEST MET BEPALINGEN BETREFFENDE DE RECHTSPLEGING IN STRAFZAKEN.

1365 Januari 22.

Wi Dyderic, heere van Hoerne ende van Altena, doen cont ende kenlijc allen luden, dat wi ghegheven hebben ende gheven allen onsen luden ghemeenlijc in den lande van Altena alsulc recht als hierna ghescreven staet, dat is te wetene:

Waer dat zake dat wi of onse baljit of yemant van onsenweghen yemant aentaelden in den lande van Altena van enighen bru¡eken, die si teghens ons misdaen mochten hebben, waeraf si roerende waren, dat wi hem daerof recht. ende vcnnisse doen zouden in den lande van Altena, na den recht van den lande voerss., binnen den eersten tween maenden naestcomende dat hl aenghetaelt worde van onsenwcghen. Ende deden wi des niet, so soude hl qwijt wesen van alsulken brueken daer hl of aenghetaelt waer. Ende waer dat ons kenlijc noetsaken deden, so souden wi hem recht ende vonnisse doen of doen doen binnen der derder maent daerna nacstcomende, na den recht van den lande voerscr., of hl soude qwijt wesen.

Voert wacr dat sake dat yemant aenghctaelt wordc van onsenweghen ende hem verborgen conde mit goeden borghen, dat den mannen van den lande voerscr. dochte, dat hl wael ende zekerlijc verborcht waer, daermede soude sijn lijf ende sijn goet verborcht sijr. ende die en soude men in gheenre helden doen ende nerghent viteren buten den lande van Altena. Ende die hem niet verborgen en conde, dien moegen wi in helden doen binnen den lande van Altena, ende doen hem recht ende vonnisse in alsulker manyeren als voorscr. is.

Voert hebben wi gheloeft ende gheloven voer ons ende voer onsc nacomelinge, in goeden trouwen, den luden in den lande van flltena ghemeenlijc, alle dese voerscr. punten ende vorwaerden te houden ende nerghent daerteghen te doen.

In kennisse der waerheyt so hebben wi desen brief open beseghclt mit onsen zeghel. Gegheven int jaer ons Heren dusent driehondert vijf ende tsestich, des anderen daghes na sinte Angnietendach.

Afsch., - Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol. 11 verso.

Litt.: Inleiding, blz. 17, 37.

129. DIEDERIK VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, GEEFT HET LAND VAN ALTENA EEN HANDVEST MET BETREKKING TOT DE VOOGDIJ ¹).

1365 Januari 24.

Wi Didderic, heer van Haerne ende van Altena, maken cont ende kenlijc allen luden, dat wij ghegheven heb[ben ende gheven] allen den luden ghemeynlijc in den lande van Althena alsulc recht als hierna bescreven staet, dat is te weten:

Van [allen on]mondighen kinderen, die binnen twelf jaren sijn, dat hore recht voecht penninghen ende ponden sal alle hoer tilbaer [have], ende hore scout ende onscout rekenen sal, binnen den naesten ses weken, als den voecht die voghedye verscenen is, bi [den richter] ende bi den heemraet van binnen bans, daer die onmonc¡ighe kinder wonechtich sijn. Ende wes dat hem boven hare scout bleve, dat sa1 hoer voecht be]egghen binnen den lande van Altena op twiscatten erve, bij des heemraets prisinghe van binnen bans, daer dat erve gheleghen is, binnen den iersten halven jaer. Ende waert dat hl des niet en dcde, alsoe dicke als hl hoer goet aenvinghc, dat sonde wesen op die hoechste boete van drie marke. Ende daeraf sal die voecht die jaerscaren bruken tot sijnre nutscap ende die kindere houden ende hoer noedorft gheven. Ende tot haren mondighen daghen soe sal se haer voecht weder setten op hoer erve ende op hoer goet sonder scout. Ende waert des sake dat haer recht voecht der voghedyen afghinghe of dat si ghenen rechten voecht en hadden, soe moghe wi se vervoechden in allen manieren al., voerscreven is. Voert soe hebben wi gheloeft ende gheloven voor ons ende voer ons nacomelinghen, in goeden trouwen, alle dese voerscr. punten ende voerwaerden te houden ende daer nerghent teghen te doen.

In kennisse der waerheit soc hebben wi desen brief open beseghelt met onsen seghelen. Ghegheven int jaer ons Heren dusent driehondert vive ende tsestich, op sinte Pauwelsavont conversio.

Met uithangend zegel in groene was.

Oorspr. - Archief Altena, no. 13

Afschrift: Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol, 12

Litt.: Inleiding, blz. 17, 37.

¹) Het tusschen [ ] geplaatste is in het oorspronkelijk onleesbaar en aangevuld naar het afschrift.

130. DIEDERIK VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, VERKLAART DE BESLISSING VAN HET GESCHIL, HETWELK HIJ MET DEN ABT EN HET CONVENT VAN ST. TRUYEN HEEFT OVER EEN TIEND IN BABILONIENBROEK IN HET LAND VAN ALTENA, OVER TE LATEN AAN ZIJN OOM DIEDERIK VAN HORNE, HEER VAN PERWEZ EN CRANENBURCH, AAN WIENS SCHEIDSRECHTERLIJKE UITSPRAAK HIJ BELOOFT ZICH TE ZULLEN HOUDEN.

1365 Maart 5

Gedrukt: Ch. Piot, Cartulaire de l'abbaye de Saint-Trond, I, p. 598

Litt.: Inleiding, blz. 16.

131. DIEDERIK, HEER VAN PERWEZ, CRANENBURCH EN HERLAER, DOET, NA EEN WAARHEIDSONDERZOEK, UITSPRAAK IN HET GESCHIL OVER EEN TIEND TE BABILONIENBROEK, TUSSCHEN DEN HEER VAN ALTENA EN DEN ABT EN HET CONVENT VAN ST. TRUYEN, EN WIJST DEN TIEND AAN LAATSTGENOEMDEN TOE. HIJ BEHOUDT ZICH VOOR DE UITSPRAAK OVER DE VRAAG, AAN WIE VAN BEIDE PARTIJEN DE OPBRENGSTEN VAN DEN TIEND OVER DE LAATSTE DRIE JAREN, WELKE OPBRENGSTEN TEN ONRECHTE DOOR OF VANWEGE DEN HEER VAN ALTENA ZIJN GEIND, UITEINDELIJK ZULLEN TEN GOEDE KOMEN.

1365 Maart 9.

Gedrukt: Ch. Piot, Cartulaire de l'abbaye de Saint-Trond, I, p. 599

Litt.: Inleiding, blz. 16.

132. DIEDERIK LOEF VAN HORNE VERKLAART TER ZAKE VAN ALLE KLACHTEN, WELKE HERTOG ALBRECHT OVER HEM HEEFT, "GEBLEVEN" TE ZIJN AAN HERTOG ALBRECHT EN ZIJN GEMALIN, TEN EINDE DAAROVER EEN "ZEGGEN" UIT TE SPREKEN, HETWELK HIJ BELOOFT TE ZULLEN HOUDEN.

1368 Februari 25.

Afschr. - Algemeen rijksarchief 's-Gravenhage, Handschriften, 3e afd., no. 383.

Litt.: Inleiding, blz. I6.

133. ALBRECHT VAN BEIEREN, RUWAARD VAN HOLLAND, EN ZIJN GEMALIN DOEN UITSPRAAK OVER DIEDERIK LOEF VAN HORNE. DE TOLHEFFING TE WOUDRICHEM IS ZONDER RECHT GESCHIED. DE OPBRENGST VAN DE BEDEN, WELKE DIEDERIK LOEF MET GEWELD VAN WAPENEN IN HET LAND VAN ALTENA GEVORDERD HEEFT, ZAL ONDER 'S GRAVEN BALJUW MOETEN WORDEN GEDEPONEERD. ALBRECHT ZAL NADER MET ZIJN RAAD BESLISSEN, WAT MET DIT GELD ZAL MOETEN GEBEUREN. DIEDERIK LOEF HEEFT ZIJN RECHTEN OP WOUDRICHEM EN HET LAND VAN ALTENA VERBEURD, DOORDAT HIJ NIET DE DIENSTEN HEEFT BEWEZEN, WELKE HERTOG ALBRECHT VAN HEM HAD GEVORDERD. HIJ ZAL DOOR EEN ONSCHULDSEED MOGEN BEWIJZEN, DAT HIJ NIET WIST, DAT DE DOOR HEM IN BRAND GESTOKEN GOEDEREN VAN DEN HEER VAN ARKEL, VAN DE GRAFELIJKHEID VAN HOLLAND IN LEEN WERDEN GEHOUDEN. VOORTS ZAL HIJ DE INWONERS VAN ALTENA MOETEN ONTSLAAN VAN DEN AAN HEM GEZWOREN EED, DAAR NIET HIJ, MAAR ZIJNS BROEDERS ZOON, DE RECHTMATIGE HEER VAN ALTENA WAS. DE INWONERS VAN ALTENA ZULLEN AAN DE LOMBARDEN MOETEN TERUGBETALEN HETGEEN ZIJ VAN HEN GELEEND HEBBEN. HEEFT DIEDERIK LOEF HUN ECHTER DIT GELEENDE GELD AFGENOMEN, DAN ZAL HIJ HET AAN DE LOMBARDEN MOETEN TERUG BETALEN. DE BENDEN VAN DIEDERIK LOEF HEBBEN EEN AANTAL SOLDATEN VAN HERTOG ALBRECHT GEVANGEN GENOMEN, TOEN DEZE TEGEN EDINGEN OPTROK. DIEDERIK LOEF ZAL DEZE GEVANGENEN AAN DEN HERTOG MOETEN UITLEVEREN VOOR I6 APRIL, OF, BIJ GEBREKE DAARVAN, 2000 MOTTOENEN MOETEN BETALEN. HIJ ZAL AAN VASTRAAD VAN GIESSEN MOETEN BETALEN HETGEEN HIJ AAN DEZEN NOG SCHULDIG IS. OVER DE KLACHTEN, DOOR VERSCHEIDENE PARTICULIEREN GEDAAN, ZAL DE HERTOG LATER UITSPRAAK DOEN. DIEDERIK LOEF ZAL ZEKERHEID MOETEN STELLEN, DAT HIJ ZIJN VERPLICHTINGEN UIT DEZE UITSPRAAK ZAL NAKOMEN. HIJ ZAL MIDDELBURG NIET MOGEN VERLATEN, VOORDAT HIJ DEZE ZEKERHEID GESTELD HEEFT.

1368 Maart 28.

Dit is mijns heren, hertoghe Aelbrechts, segghen ende mijne vrouwen der hertoghinnen, also alse hair Dirc Loef van Huerne aen hun ghebleven is mit sinen open brieven, van alzulken punten ende croenen, alse mijn here die hertoghe heren Dirc of besculticht heeft tot desen daghe toe.

Eerst, want mijn here vindt, dat sinen ouderen die stroem van Hollant toe den stroem toe van Ghelreland toebehoirt ende men die graeflicheit van Hollant houdt van den Keyser, soe ne mach die KeVser dat lien niet bezwaren, noch tolne daerin legghen buten consente des graven van Hollant. Aldus seide mijn here, dat hair Dirc Loef die tolne, die hij te Woudrichem leghet, mit onrechte upgheheven heeft ende gheno¡nen. Ende want alle tolne, die up den stroem gheleyt worden, mijnen heren billicker toebehoeren dan yemand anders, so seyde mijn here ende mijn vrouwe die tolne an hun te bliven, ter tijt toe dat ment hun mit enen beteren besceyde bewijst ende aenghebracht wort, so dats mijnen heere ende sijnen rade ghenoecht.

Item van de bede, die hair Dirc den luden van Altena of ghereden heeft ghewapender hand, ende die lude veel croent hebben, dat sij hun mit dwanghe of ghenomen is, ende daer hair Dircs boden mijnen here of loveden, dat alsulc gheld alse ontfaen was, onder mijns heren bal ju soude leydt worden, ende dat andere den luden bliven solide, des niet gheschiet en es, so is mijns heren segghen ende mijnre vrouwen, (lat hij alle dat hij dairof ontfaen heeft, noch onder mijns heren balju bringhen sal twuschen nu ende sinte Jansdach te middesomer in den jare achte ende tsestich, om mijnen here dairof te ordinieren dat him ende sinen rade bescheydelic duncken sal.

Item van den dienste, die de heren van Altena mijnen heren sculdich zijn te doen, jof dat verliesen, ende hair Dirc toe vermaent.was van mijnen here, hertoghe Aelbrecht, ende him hair Dirc of ontsculdichtde ende dies diensts niet en dede, so seyt mijn here ende mijn vrcuwe, dat hij dairmede verboirt heeft alle recht, dat hij heeft an den landen van Woudrichem ende van Altena, alsc die verbandbrieve houden.

Item van den brande, die hij dede uut mijns heren lande end,- an mijns heren eyghen, dat die here van Arkel van mijnen here houdt, des hij an mijnen here ghebleven is, is mijns heren segghen ende mijnre vrouwen, dat hij him ontschuldighen zal met sinen eede, dat hij niet en wiste, dat men dat van mijnen here helt, dat hij baernde; ende hadde hijt gheweten, dat hijs niet ghedaen en hadde. Ende en woude hij des niet doen, so zal hijt beteren tot mijns heren wille.

Item van den eede, die hij van den luden van Altena ghenomen heeft ende den briefven dairup, alse dat sij him voir here houden zellen, is mijns heren segghen ende mijnre vrouwen: wanter een recht oer is van Huerne, alse zijns broder soen, ende hij mids dien ghien recht here billic dair of wesen en mach, also langhe alse die oer levet, dat hij den luden dies eeds verdraghen ende quite schelden zal ende hun hoir brieve weder ghcven, die hij heeft van dien stucken, ende sekeren ende loven, dat hij him mit dien eede ende brieven nymmermeer behelpen en sal.

Item van dien ghelde, dat hair Dirc van Huerne den luden van Altena afghenomen scude hebben ende die lumberdens weder anderwerve heyschen, 'of ycmand van horen weghen, so is mijns heren segghen ende mijnre vrouwen, dat die lude sculdich zijn te betaelne ende betalen zullen elc also veel alse die lumberde kenlike maken moghen, dat die lude hoeftghelds eerst van hun gheleent hebben, ende niet meer. Ende so wat hair Dirc van den Iuden ontfaen heeft van desen ghelde rorende, van also veel sel hij elken man, dair hijt of ontfaen heeft, ontheffen tueghen die lumberde voirss. Ende van dien en sullen die lumberde die lude niet moeyen moghen, noch enghien here van Woudrichem jof van Altena en sal hun vorder recht af doen.

Item van den luden, die sine soudeniers ende sijn gheselscap, dair hij hoeftman was, venghen in mijns heren reyse ende oerloghe van Adinghem, die mijns heren waeren na der voirwerde, wairt zij dienden up mijns heren ghewin ende verlies, die wilke mijne here gheheyscht heeft ende him hair Dirc niet ghelevert en hevet, so is mijns heren segghen ende mijne vrouwen, dat hij mijnen here dairvoir gheven zal tweedusent mott(oenen), of die vanghen te leveren twuschen dit ende beloken Paeschen. Ende wat vanghen hij mijnen here levere hierenbinnen, die sal him mijn here of corten vair also veel als zij ghescadt worden.

Item van Vastrate van Ghiesen, dien hij niet voldaen en heeft, alse mijns heren segghen was, so seydt mijn here ende mijne vrouwe, dat hij him voldoen zal, na alle dat mijns heren segghen inhoudt, so wat Vastraet dairof noch ghebreect van der scoude ende brieven, die Vastraet hevet, alse van der helft alse mijns heren segghen inhoudt.

Item van alrehande punte ende claghen, die mijnen here gheclaghet zijn ende overghegheven van alrcnande singhularen luden, sal mijn here om doen besien om dat ghestant ende om twair; ende dairentenden houtet mijn here an him, te sinen segghen ende verclaren.

Item is mijns heren zegghen ende mijnre vrouwen, dat hair Dirc van Huerne gheloven ende sekeren sal an mijns heren handt bij sinre eeren, eede, trouwen ende sekerheit, uuter stede van Middelburch niet te sceyden, noch te varen, vair dier tijt, dat hij mijnen here alsulke sekerhede ende vestichede ghedaen heeft, dit segghen in al ende in deel te houden ende te voldoen, so dats mijnen here ende sinen rade ghenoecht.

Ende ware dat sake dat hierin enich gheschil jof twivcl vyele in alle jof in deel, dat houden wij tot onsen verclaren. Ende want wij, hertoghe ende hertoghinne vairss., dit segghen gheseydt hebben bij der macht, die wij hebben mitten brieven, die ons hair Dirc voirss. ghegheven heeft ende ghelevert onse segghen te houden, so hebben wij in kennisse van dien dit segghen ende desen brief beseghelt mit onsen seghelen. Ende hierover waren onse lieve ende ghetrouwe rade, die here van Arkel, die here van Putte, hair Florens van Bersel, hair Daniel van der Marwede, hair Gherart van der Maelstede, hair Aernout van Cruninghen, hair Vrancke van Borsel, hair Boudijn van Remerswael, die here van Haemsteden. Dit was gheseyt ende ghedaen in Middelburch, des Dynxdaghes na onser Vrouwendach annuncitionis, int jair ons Heren MCCC seven ende tsestich.

Afschr. - Algemeen rijksarchief 's-Gravenhage, Handschriften, 3e afd., no. 383.

Onder het afschrift is aangeteekend: Ghecollacioneert jegens zijnen originaelen, bezegelt mit twee groene uuythangende zegelen. Is bevonden accorderende van woorde te woorde. Bij mij, Buys.

Litt.: Inleiding, blz. 16; prfschr., blz. 21, 29.

134. ALBRECHT VAN BEIEREN, RUWAARD VAN HOLLAND, EN ZIJN GEMALIN DOEN NADER UITSPRAAK OVER DIEDERIK LOEF VAN HORNE. DEZE ZAL IN EEN OPEN BRIEF MOETEN VERKLAREN, DAT HIJ AFZIET VAN DEN DAGELIJKSCHEN TOL TE WOUDRICHEM EN DAT HIJ ERKENT, DIEN TOL ZONDER RECHT TE HEBBEN GEHEVEN. SLECHTS DEN MARKTTOL ZULLEN HIJ EN ZIJN OPVOLGERS MOGEN BEHOUDEN. HIJ ZAL VOORTS BIJ OPEN BRIEF MOETEN ERKENNEN, ALS VOOGD VERPLICHT TE ZIJN AAN DEN HERTOG DE DIENSTEN TE BEWIJZEN, WAARTOE DE HEER VAN ALTENA KRACHTENS DE LEENBRIEVEN GEHOUDEN IS, EN DAT HIJ TEVOREN TEN ONRECHTE DE VAN HEM GEVORDERDE DIENSTEN GEWEIGERD HAD. ZIJN ONDERDANEN ZULLEN AAN DE LOMBARDEN MOETEN BETALEN, HETGEEN ZIJ DEZEN SCHULDIG WAREN OP HET OOGENBLIK, DAT DIEDERIK LOEF HUN VERBOOD TE BETALEN. DE RENTE, WELKE VAN DAT OOGENBLIK AF VERSCHULDIGD IS, ZULLEN ZIJ NIET BEHOEVEN TE BETALEN. DIEDERIK LOEF ZAL ZEKERHEID MOETEN STELLEN VOOR DE 2000 MOTTOENEN, DIE HIJ AAN DEN HERTOG ZAL MOETEN BETALEN. OOK VOOR HETGEEN HIJ AAN VASTRAAD VAN GIESSEN SCHULDIG IS, ZAL HIJ ZEKERHEID MOETEN STELLEN. WANNEER DIEDERIK LOEF DE UITSPRAAK IN ALLE OPZICHTEN NAKOMT,

ZAL HIJ, TOT WEDEROPZEGGENS, IN HET GENOT MOGEN BLIJVEN VAN ALLE INKOMSTEN UIT WOUDRICHEM EN HET LAND VAN ALTENA. DE HERTOG ZAL ER AMBTENAREN AANSTELLEN, DIE DE NETTO OPBRENGSTEN AAN DIEDERIK LOEF ZULLEN UITKEEREN.

1368 April 2

Aelbrecht, bij Gods ghenade hertoghe in Beyeren, palensgrave bij den Rijn, ruwaert van Henegouwen, van Hollandt, van Zeeland ende van Vriesland, ende Margriete, bij der zelver ghenaden hertoghinne van Beyeren, palensgravinne bij den Rijn, doen cond allen luden, dat wij alsulc zegghen alse wij gheseit hebben over heren Dirc Loef van Huerne, bij der macht, die hij ons ghegheven hadde met sinen open brieve, bezegelt mit zijnen zeghele ende mit zeghelen ons l¡eves neven, heren Jans van Bloys, here van Schoenhoven ende van der Goude, des heren van Brcderode ende heren Philps van Polanen, alse orcande, daer hijs mede an ons ghebleven was van allen punten, daer wine af besculdicht hadden, te dien daghe toe, verclaret hebben ende verclaren mit desen brieve bij der macht van enen punte, dat in onsen zegghen staet, alse dat wij onsen verclaren belden, waer dat enich stoet jof ghescil jof twivel viele.

In den eersten, van den punte van der tolne te Woudrichem, zel her Dirc mit zine open brieve quite scelden die tolne, die tot Woudrichem leget, ende loven, dat hij daeran nimmermacls heischcn noch talen en zal, noch negh¡emant van zijnre weghen. Ende dat hij bekent, dat hijse mit onrechte voertijts ontfaen hevet te desen daghe toe, macr die heren van Huerne ende here Dirc, also langhe als hij in der bruceRrare van den goede ende lande van Altena wesen zel, zellen behouden ende hebben de rechte maercttolne, also alse zij plaghen te wesen bij ouden tijden, eer de Keyser sine brieve ghaf van der tolne scadelickc te nemen.

Item van der bede, die haer Dirc onder onsen baelju brenghen zoude voer sinte Jans dach int jare achtendetsestich, verclaren wij, dat hij dacr af onbelast ze1 wcsen tot enre maent toe na onsen vermanen, solider arghelist.

Item van den punte van den dienste is onse verclaren, dat haer Dirc ons sinen brief -heven zcl, dat hij alse voecht ons dien dienst bekent schuldich te wesen, zoe wele t‹jt hijs vermaent wort dien dienst te doene, alse de verbande begrijpen; ende dat lij voertijts ons weygherde te doenc, dat dat was bij wanen weten ende mit onrechte.

Item up dat punt van den brande is onse verclaren, dat hij' sine onscoude daeraf doen zel, sonder vertrec, als hijs van ons vermaent wort, na dier tijt dat ons de here van Arckel betoent hevet, dat men dat van ons helt, daer hij den brand an dede.

Item van den punte van den eede, die him de lude van Woudrichem ende van den lande van Altena ghezworen hebben, is onse verclaren, dat hij dat doen zcl sonder vertrec, alst zegghen inhout.

Item van den punte van den luden, die den lumberden sculdich waren, is onse verclaren, dat sij den lumberden, lof demghenen, dies machtich is tontfane van der lumberden weghen, betalen zellen also vele also de scoude ende de vorwerde beloept lof upgedragen was ter tijt toe, dat hun haer Dirc verboet den lumberden te betalen, wantet tot dier tilt toe stont bij hoers zelves vorwerde, wille jof verzumenisse, maar wattet daerna upghelopen ware, daer en zellen zij niet af gheven. Ende so wat haer Dirc van desen stucken ontfacn hevet, voer lof na, dat zel hij den Inden af doen corten, diet him gheghevcn hebben.

Item zel ons her Dirc kenlihe zekerhedc doen voer de t.wedusent mottoene van den ghevanghen te betalen tot enen termijn, dien wij daertoe zetten zellen.

Item zal hij Vastrade van Ghiesen aisulcke zekerheide doen, dats ons ghenocht, voer dat -helt dat him noch ghebrect na onsen zegghen, te betalen tot sulcken termine als wij ordineren zellen. Ende van der ander helfte, daer wij noch niet af verclaert en hebben, zel haer Dirc doen, alsc wij noch zegghen zellen.

Item van den goede ende lande van Woudrichem ende van Altena, daer wij gheseit hebben dattet verboert is ende an ons ghehouden hebben, so verclaren wij: also verre alse haer Dirc voldoet alle stucken, alse zij voer verclaert zijn, den anderen punten van den zegghen, die niet verclaert en zijn in hore macht blivende, so verclaren wij, dat haer Dirc van Huerne bij gracien, niet van rechte, hebben ende ghebruken zel alle der renten ende der vervalle, die mit rechte ende mit vonnisse verscinen zellen in den lande van Woudrichem ende van Altena, sonder iemand te belasten )of te bezwaren boven rechte ende vonnisse. Ende dat haer Dirc in der bruicwaer daeraf bliven zel, dat zel ghedueren tot onsen wederzegghen ende dat zel hij bekennen mit sinen open bricve, dien hij ons dacraf gheven zel. Ende wij zellen in der stede ende lande van Woudrichem ende van Altena ambochtsluden zetten van onser hant, die die ambechtc bedriven ende bewaren zellen om redelicke wedden. Ende die ambt-

luden zellen rekenen voer heren Dirc ende zellen him uytreiken so wat daer af coemt boven den wedden ende boven dien datter van rechte sculdich is u(te) te gane, durende totte onsen wederzegghen. Maer die daghelics tolne zel bliven an ons, alse voerscreven es.

Ende ghevielc hierin jof in den zegghen namaels enich twivel jof glaescil, dat houden wij an ons ende tot onsen verclaren. Ende omdat wij willen, dat onse eerste zegghen m¡t desen verclaren ghecorrigiert ende verwandelt zij, ende dese punten voerscreven also stade ende vaste bliven, als jof wijse mit onsen eersten zegghen gheseit hadden, so hebben wij in kennisse van dien desen brief open ghezeghelt mit onsen zeghelen. Ghedaen ende ghegheven in Middelborch, up der Palmenzonnendach int jare ons Heren dusent dr¡ehondcrt zeven ende tsestich.

Afschr. - Algemeen rijksarchief 's-Gravenhage, Handschriften, 3e afd., no. .383.

Onder het afschrift is aangeteekend: Ghecollacioneert jegens de originaele, uuythangende bezegelt mit twee zegelen in dobble steerte. Accordeert van woorde te woorde. Bij mij, Buys.

Ander afschrift: Archief Altena, no. 37. Litt.: Prfschr., blz. 21, 29.

135. DIEDERIK LOEF VAN HORNE LEGT VERSCHEIDENE VERKLARINGEN EN BELOFTEN AF, TER VOLDOENING AAN HET "ZEGGEN" VAN HERTOG ALBRECHT VAN BEIEREN EN ZIJN GEMALIN. ALS VOOGD DOET HIJ AFSTAND VAN DEN DAGELIJKSCHEN TOL TE WOUDHICHEM EN ERKENT HIJ, DIEN TOL ZONDER HECHT TE HEBBEN GEHEVEN. HIJ ERKENT, ALS VOOGD AAN DEN GRAAF VAN HOLLAND DE DIENSTEN SCHULDIG TE ZIJN, WAARTOE ZIJN VOORVADEREN JEGENS DEN GRAAF VAN CLEVE GEHOUDEN WAREN. HEEFT HIJ DIE DIENSTEN OOIT GEWEIGERD, DAN IS ZULKS TEN ONRECHTE GESCHIED. WANNEER DE HEER VAN ARKEL AANTOONT, DAT HIJ DE DOOR DIEDERIK LOEF IN BRAND GESTOKEN HUIZEN IN LEEN HIELD VAN DE GRAFELIJKHEID VAN HOLLAND, DAN ZAL, HIJ, DIEDERIK LOEF, DAT BETEREN OF DOOR EEN ONSCHULDSEED BEWIJZEN, DAT HIJ NIET WIST, DAT DIE HUIZEN VAN DE GRAFELIJKHEID IN LEEN WERDEN GEHOUDEN, EN DAT, ALS HIJ DAT WEL HAD GEWETEN, HIJ ZE NIET IN BRAND ZOU HEBBEN GESTOKEN. DE INWONERS VAN WOUDRICHEM EN HET LAND VAN ALTENA ONTSLAAT HIJ VAN DEN AAN HEM GEZWOREN EED. HIJ ZAL AAN DEN

HERTOG 2000 MOTTOENEN SCHADEVERGOEDING BETALEN, WEGENS HET GEVANGEN NEMEN VAN EEN AANTAL SOLDATEN VOOR EDINGEN, EN VOOR DAT BEDRAG ZEKERHEID STELLEN. HIJ BELOOFT AAN VASTRAAD VAN GIESSEN 1TE ZULLEN VOLDOEN HETGEEN HIJ AAN DEZEN NOG SCHULDIG IS. HIJ ERKENT ZIJN RECHTEN OP WOUDRICHEM EN HET LAND VAN ALTENA VERBEURD TE HEBBEN, DOORDAT HIJ DE VAN HEM GEVORDERDE DIENSTEN NIET AAN DEN HERTOG HEEFT BEWEZEN. HIJ ZAL DEN HERTOG IN HET BEZIT STELLEN VAN DE HEERLIJKHEID VOOR DEN TIJD, DAT ZIJN VOOGDIJ NOG VOORTDUURT. HET IS EEN GUNST, DAT HIJ TOT WEDEROPZEGGING IN HET GENOT VAN DE NETTOINKOMSTEN GELATEN WORDT.

1368 Mei 28.

Allen denghenen, die desen brief zullen zien of horen lezen, doe ic, Dirc Loef van Huerne cond ende kenlic, dat ic eens segghens ghebleven was an mijnen lieven ende gheduchten here, herteghc Aelbrechte van Beyeren, ruwaert van Henegouwen, van Hollant, van Zeelant ende van Vrieslant, ende mijnre vrouwen, der hertoginnen, van allen zaeken ende punten, die ic, alse Dirc Loef, of alse voecht ende mombaer mijns lieve neven van Huerne jeghens mijnen here ende mijnen vrouwen vorss. of hore heerlicheit ghebreket mochtv hebben, of die mijn here ende mijn vrouwe up mij ghetoecht hadden tot den daghe toe des blivens, ghelikerwijs dat mijn brief inhout dien ic mijnen here ende mijne vrouwen vorscr, daeraf over gaf onder mijnen zeghele ende onder zeghele heren Jans van Blois, des heren van Brcderode, ende heren Phillips van Pollanen, alse ghetuge. Ende ii;ant ie in dien brieve ghelovet hebbc bij mijne trouwen ende eeren te houden ende te voldoen alsulc segghen, als mijn voernoemde ghec¡uchte here ende vrouwe daerof segghen soude, die welke hoer segghen gheseit hebben ende dacrin alrande punte ghezeghet hebben, die ic loven soude te houden ende te voldoen met mijnen openen brieve, soc love ic ende zekere bij mijne zekerheit, trouwen ende eerc ende bekenne alsulcke punte, alse hierna ghescreven staen.

In den eersten, soe sceldic, alse voecht, quite tot mijns heren behoef vorss. die tolne, die ic daghelix tote Woudrichem plach up te boeren ende te nemen, ende love daeran nymmermeer te eyschen, noch te antalen, noch mijns heren tolne daeromme of daeran te deercn of te hinderen, noch nyemant van mijne weghen. Ende helle end2 bekenne, dat ic dien daghelixen tol met onrechte daer gheleghet ende upgheboert hebbe te desen daghe toe, behoudelic mij, also lange

als ie voghet bin mijns neven vorseit, ende daerna den rechten ore van Huerne ende van Altena, den marctolne, als men dien te nemen plach, eer des Keysers brieven van den daghelixen tol ghegheven waren.

Voert ghelie ic ende bekenne, alse voecht, mijnen here vorss. of den rechten grave van Hollant sculdich te wesen alsulken dienst, als mijne vorvorder den grave van Cleve ghelovet hadden ende mijn here met openen brieven of met uutscriften onder des graven zeghel van Cleve bewijsen mach, in allen manieren alse die brieve begrijpen. Ende bekenne: is dat sake dat ic hem dien dienst tot enigher tijt ghewcighert hebbe, dat helft gheweest bij wanen weten ende met onrechte.

Voert ghelovic mijnen here vorss., dat soe wanneer die here van Arkel kenlic maect, dat hij dat van mijnen here houdende was, daer ic of mijnen helpen brand an daden vor den huuse te Gorinchem, soe lovic mijnen here dat te beteren of mij te ontsculdighen met mijnen eede, dat ic niet en wiste, dat ment van hem helt; ende haddict gheweten, datics niet ghedaen en hadde.

Voert sce sceldic quite ende vrij alle de lude van Woudrichem ende van den lande van Altena van allen eeden ende beloeften, die zij mij ghedaen hebben, met monde of met brieven, als dat zij mij vor rechte here van Woudrichem ende van den lande van Altena houden souden ter tijt toe dat ick met rechte uut ghewonnen worde.

Voert ghelove ic mijnen here vorss. te betalen tot eenen termijne, die mijn here daerof ordineren sel, vor die ghevanghen, die mijn ghesinde venghen voer Adinghem, twee dusint mottone ende hem daer alsulke bcloefte ende zekerheit vor te doene dats hem ghenoecht.

Vort sce ghelovic Vastrade van Ghiesen te voldoen ende te betalen so wes hem aen mij ghebrekct na sinen brieven boven seshondert mottonen, die ic hem betaelt hebbe van der helften van dien, dat die brieve begrijpen, also alse mijn here vorss. sijn segghen daerof gheseit helft, alsoc dats mijnen here ghenoecht.

Voert want ic mijnen here vorss. niet te dienste en quam alse hij mij vermaende ende ic hem schuldich was te doene na den beloeften, die mijne vorvorders den grave van Cleve vortijts verbonden waren te doen, dacr dat ander punt vorscr. mensie of macet, ende ie daermede vervallen was van allen rechte, die ic hadde tote goede ende lande van Woudrichem ende van Altena, soe bekenne (ic), dat ¹) mijne her, vorss, daerin setten sel sinen ambochtluden, bailluwen ende castellainen, rentemeesters ende rechters, ghelikerwijs als ic plach te doene, also langhe als den tijt van mijnre voechdien duren sal. Ende hij hevet mij ghegheven van gracien, ende niet van rechte, dat ic hebben ende ghebruken sal alle der renten ende vervalle, die met rechte ende mit vonnisse verscinen zullen in der stede ende lande van Woudrichem ende van Altena, binnen der tijt dat mijne voechdie duren sal, twelke duren sal tot mijns heren wedersegghen. Ende dien hijt bevelen sel, daer en sel ic niet jeghen doen ruit rade, noch met dade, noch niemant van mijnen weghen, bij mijne trouwen ende zekerheit. Ende die ambochtluden, die mijn here in den lande setten sal, die zullen daerof hebben uuten renten ende vervalle redelicke wedden ende mij van horen ambochten rekenynghe doen ende uutreiken soe wes daer of compt boven dien, datter met rechte uut gaen sel. Ende daer en boven en sel ic hem niet eysken. Oec en zullen die ambochtlude nyemant bedrucken, noch niet af nemen, dan met rechte ende met vonnisse ende van rechten renten ende na den lantrechte verscinen sal; ende niet meer en sel ic eysken, noch mij bewinden van den goeden ende landen vorscr.

Ende ommedat mijn lieven here ende vrouwe vorss. de punte vorss. over mij gheseit hebben bij crachte van alsulken bliven als ic aen hem ghebleven was, ende van zulken brieven als ic hem daeraf ghegheven hebbe, alse vorscr. is, soe hebbic ghelovet ende love bij mijne trouwen, eeren ende zekerheit, alle dese vorscr. punte wel trouwelic ende wittelick te houden ende te voldoen ende daer jeghens nymmermeer te commen, noch mij der slote des lants noch der steden varss. niet meer te bewinden dan voer verclaert is, noch niemant van mijne weghen, tenware dat mij mijn heere vorss, bij gracien meer ontrumen woude. Ende waer dat ic daer jegens dede, in allen of in deele, soe kennic mij selven zekerhcitlocs, trouwcloes ende eereloes vor allen goeden luden.

In orconde van allen desen hebbic desen brief bezeghelt met mijnen zeghel. Ende omme die meer zekerheit so hebbic ghebeden den abt van Middelburch, heren Phillips van Pollanen, heren Vranke van Borsele, heren Huge Bloc ende Gheraide van Borsele, dat zij dit met mij bezeghelen willen alse orconden.

Ende wij, abt van Middelburch, here Phillips van Polanen, here Vranke van Borsele, here Huge Bloc, ridder, ende Gherart van Barsele, knape vornoemt, hebben omme bede wille ende versoecs heren Dirc Loefs van Huerne vorss., alse tughe desen brief met

hem bezeghelt met onsen zeghele. Ghegheven in Middelburch, achte ende twintich daghe in Meye, int jaer ons Heren MCCC achte ende tsestich.

Afschr. - Algemeen rijksarchief 's-Gravenhage, Handschriften, 3e afd., no. 383.

Onder het afschrift is aangeteekend: Ghecollationeert jegens zijnen originaelen, uuythangende bezegelt met zes groene zegelen. Accordeert van woorde te woorde. Bij mij, Buys.

¹) De tekst heeft hier het woord ic ingevoegd, hetwelk voor dat ontbreekt.

136. JAN VAN ARKEL, BISSCHOP VAN LUIK EN GRAAF VAN LOON, DIEDERIK VAN HORNE, HEER VAN PERWEZ EN DUFFEL, JAN VAN POLANEN, HEER VAN DE LEK EN VAN BREDA, EN JAN, HEER VAN PETERSHEM, BESLISSEN DE ERFENISGESCHILLEN TUSSCHEN DIEDERIK LOEF VAN HORNE EN ZIJN BROEDER ARNOUD EENERZIJDS EN WILLEM (VI) VAN HORNE ANDERZIJDS. DE HEERLIJKHEDEN HERSTAL, HEEZE EN LEENDE, MONTCORNET EN BEAUCIGNIES ZULLEN AAN DIEDERIK LOEF EN ARNOUD KOMEN. DIEDERIK LOEF ZAL HET HUIS LOEVESTEIN HEBBEN ONDER ENKELE BEPERKENDE BEPALINGEN. WILLEM VAN HORNE KRIJGT DE HEERLIJKHEDEN HORNE, WEERT, WESSENI, CORTESSEM EN ALTENA, BENEVENS HET MONNIKENLAND.

1368 October 31.

Gedrukt: Felix-Victor Goethals, Dictionnaire genealogique et heraldique des familles nobles du royaume de Belgique, III, 1850, blz. 219-222.

Litt.: Inleiding, blz. 16.

137. DIEDERIK LOEF VAN HORNE, HEER VAN HERSTAL, MONTCORNET EN HEEZE, BELOOFT ZICH TE ZULLEN HOUDEN AAN DE SCHEIDSRECHTERLIJKE UITSPRAAK VAN 1368 OCTOBER 31.

1369 Februari 20.

Gedrukt: Als boven, blz. 222.

Litt.: Inleiding, blz. 16.

138. DIEDERIK LOEF VAN HORNE EN ZIJN NEEF WILLEM KOMEN OVEREEN, DAT LAATSTGENOEMDE ALTENA BEZITTEN ZAL OP DE WIJZE, ZOOALS IS BESCHREVEN IN DEN BRIEF D.D. 1368 OCTOBER 31, DOOR JAN VAN ARKEL C.S. OP DIT STUK GEGEVEN. DIEDERIK VERZOEKT HERTOG ALBRECHT, WILLEM MET DE HEERLIJKHEID TE BELEENEN.

1369 Mei 3.

Wi Dyric Loef van Hoerne, here van Heerstal ende van Monkoernet, doen kont allen luden mit desen openen brieve, dat wi ghescheiden ende verliket sijn mit onsen lieven neve Willam, here van Hoerne ende van Altenae, van zulken heerlicheiden ende goeden, alse onse ouders, heren van Hoerne ende van Altenae, achterghelaeten hebben, :n zulken manyeren dat Willam, onse neve voerss., hebben ende bezitten sal die heerlicheit van Hoerne ende van Altenae mit hoeren toebehoeren in allen dier vueghen als die brief inhoudt, die onser twyer heren ende maghen daerap beseghelt hebben, dat is te weten onse lieve here, her Johan van Arkel, bisscop tot Ludic ende greve van Loen, her Dyric van Hoerne, here van Perweys ende van Duffle, her Johan van Polanen, here van der Lecke ende van Breda, ende her Johan, here van Petershem. Waerom wi verzueken ende vriendcliken bidden enen hoeghen edelen vorste, onsen lieven here, hertoghc Aelbrecht van Beyeren, ruwart van Heneghouwen, van Hollant ende van Zelant, d[at] hi Willam, here van Hoerne ende van Altenae, onsen neve voerss., belenen ende verlyen wille die heerlicheit ende landt van Altenae mit alle hoeren toebehoeren, alse men si houdende is van der graeflicheit van Hollant, ende dat onse lieve here, hertoghe Aelbrecht voerss., daerin doen wil als een here zinen man sculdich is te doen.

In kennisse der waerheit hebben wi onse zegel aen desen brief ghedaen. Ghegeven tot Curingen, int jaer ons Heren duscnt dryehondert neghen ende tsestich; op des Heilichs Cruysdach invencio.

Met uithangend zegel in groene was.

Oorspr. - Archief Altena, no. 38.

Litt.: Inleiding, blz. 16.

139. WILLEM VI VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, GEEFT AAN VASTRAET VAN GIESSEN VERSCHEIDENE GOEDEREN IN LEEN, WAARONDER DIE HOFSTAT, DAER DAT HUUS TOT GHIESSEN OP TE STAEN PLACH, MET SINEN GRAFTEN, DAT VEERE TOT ANDEL TUSSCHEN VEENREGRAVEN ENDE DIE KERC VAN RIJSWIJC, ENDE DAT HOGHE GHERICHT ENDE DAT LEEGHE GHERICHT IN POEDEROYEN".

1369 Juni zq..

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol. 24.

140. VOOR SCHEPENEN VAN WOUDRICHEM VERKLAREN RECHTER EN HEEMRADEN VAN ANDEL, DAT TEN OVERSTAAN VAN HEN DIEDERIK NOUDENZ. VAN ANDEL AAN DE ABDIJ VAN BERNE EEN HUIS MET ERF EN BOOMGAARD EN VIJF MORGEN LAND ONDER ANDEL IN EIGENDOM OVERDROEG EN DAT DIEDERIK, ALSMEDE ZIJN VROUW, DOCHTER EN ZOON, BELOOFDEN DE ABDIJ GEDURENDE JAAR EN DAG TE VRIJWAREN. VERVOLGENS GAF DE ABT DIE GOEDEREN AAN DIEDERIK IN RECHTEN ERFTINS.

1369 November 19.

Geïnsereerd in de oorkonden van 1369 November 25 en van 1416 Maart 17.

141. TEN OVERSTAAN VAN NOTARIS HENDRIK ARNOUDSZ. HAC EN GETUIGEN BEKRACHTIGEN WILLEM, NATUURLIJKE ZOON VAN HUGEMAN VAN POEDEROYEN, EN GERARD, ZOON VAN DIEDERIK NOUDENZ. VAN ANDEL, DEN VERKOOP DOOR LAATSTGENOEMDE AAN DE ABDIJ VAN BERNE VAN EEN ERFTINS UIT ONROERENDE GOEDEREN TE ANDEL, WELKE VERKOOP IS GESCHIED BLIJKENS EEN WOUDRICHEMSCHEN SCHEPENBRIEF D.D. 1369 NOVEMBER 19, WAARVAN DE INHOUD WORDT INGELASCHT.

1369 November 25.

In nomine Dcmini, amen. Per hoc presens publicum instrumentum cunctis pateat evidenter, quod anno a nativitate Dommi millesimo trecentesimo sexagesimo nono, indictione septima, mensis Novembris die vicesima quinta, hora none vel quasi, Pontificatus sanctissimi in Christo patris ac domini nostri, domini Urbani, divina providentia Pape quinti anno septimo, in mei notarii publici infrascripti testiumque subscriptorum ad (hoc) vocatorum et rogatorum presentia personaliter constituti viri discreti et honesti Wilhelmus filius naturalis Hughemanni de Poederoyen et Gerardus filius Thcoderici Noudonis de Anle, non ad hoc inducti maliciose vel coacti, sed spontanie, ut apparere videbatur, effestucando resignaverunt omni modo et forma quibus melius et forcius potuerunt, ad et supra viginti duas libras annuatim et hereditarie.census, ad opus domini abbatis et conventus monasterii beate Marie Bernensis, Premonstratensis ordinis, et ad eorum petanciam, quas dictus dominus abbas ad opus sul et conventus ad eorum petanciam erga Theodericum filium Noudonis de Anle emir ad et supra domum et mansionem atque pemerium, necnon supra quinque jugera terre in villa seu in parochia de Anle situata, cum omnibus earum attinentiis, secundum formam et tenorem litterarum scabinorum de Woudrichem, ad informacionem judicis et heemradorum de Anle confectarum, quarum tenor talis est: Wi (Jan) ¹) Aernt Wysschaertsoen van Honswijc, Severijn Wiilemssoen ende Liebrecht Godevaertssoen, scepen tot Woudrichem, orconden met desen brieve beseghelt met onsen seghelen, dat Melijs die Vos, richter van Andel, Wouter Aernts soen, Wouter Jacopssoen, Jan Todeman ende Steesken j Ricoutssoen, heemraet tot Andel, aen ons brochten alse aen scepen, dat si daer over ende aen waren alse richter ende heemraet tot Andel, dat Didderic Ncudensoen van Andel opdroech ende gaf tot enen vrien j eygendom den abt van Berne, tot behoef des ghemeyns convents van Berne tot hoerre pitancien behoef een huys ende een ghezeete gheleghen tot Andel mit sinen bogaert binnen graften ende buten graften ende met allen sinen toebehoren, daer Noude Willemssoens lant gheleghen is aen die een side ende Jacops lant van Boemel aen die ander zide, ende ; dat Didderic voerseeght den voerghenoemden abt van Berne tot 1 behoef des ghemeyns convents van Berne tot hoerre pitancien behoef ; voert opdroech ende gaf tot enen vrijen eyghendom vijf marghen lants gheleghen in den ghericht van Andel in den Binant ²) tuschen ~ die twee weteringhen, daer Noude Willemssoens lant gheleghen is aen die een zide ende Noude Rutgherssoens lant aen die ander zide, ende dat hl daerop verteech ende verhalmde daerna op totter pitancien behoef des ghemeyns convents van Berne, ende dat Didderic voerseegt uten voersprokenen goede ghebannen waert ende die abt van Berne in, tot behoef dier pytancien des ghemeyns convents van Berne, ende dat Didderic Noudensoen voernoemt, joncfrouwe Heylwich sijn wittich wijf, joncfrouwe Rijswijnt sijn dochter ende Gheraet Diddericssoen voerscreven gheloefden met ghcsamender hant ah.e zakewoude den voorghenocmden abt van Berne tot [b]choef dier pitancien des ghemeyns convents van Berne die voersproken huys ende gheseete ende die voersproken vijf marghen lants in allen manieren alse voerscreven staet te waren jaer ende dach, als men erve sculdich is te waren binnen lants daer die voersproken goede gheleghen sijn, ende alle voerplicht ende alle voercommer af te doen. Ende doe quam die abt van Berne voerghenoemt ende gaf den voerseyden Didderic Noudensoen die voersproken goede weder tot enen rechten erftijns, eles jaers om twee ende twyntich pont, ende te betalen allen jaer tot sente Mertensmisse in den wynter of binnen veertien daghen daerna. Ende waert dat zake, dat hl hem sinen tijns niet en gave elcs jaers tot dien voerghenoemden daghe der betalinghen, sce mach die abt van Berne tot behoef der pitancien des ghemeyns convents van Bcrne die voersproken huys ende gheseete ende boghaerde ende vijf merghen lants voerscr, aenvaen alse dier pitancien des ghemeyns canvents van Berne eyghen goet ende keeren in haer orbaer, scnder yemants wederzegghen. Ghegheven int jaer ons Heren dusent driehondert ende neghen ende tsestich, des Maendaghes na sente Lebuinsdach in den wynter - promittentesque contra premissa seu eorum aliqua per se vel per alios non venire seu procurare quomodolibet in futurum, omnibus exceptionibus doli mali et fraud¡s, juris et facti, canon¡ci et civ¡lis et omnibus aliis quibus premissa ¡mpediri potuerint renunciando. Et super premissis dictus dominus abbas peCHT sibi fieri publicum instrumentum.

Acta sunt hec in monaster¡c Bernensi, in aula dict¡ domini abbatis, sub anno, indictione, mense, die, hora, loco ac pontificatu quibus supra, presentibus ibidem viris discretis Walthero dicto Scutte, clerica, Johanne de Mol de Andel et Wilhelma de Hedechusen dicto Sloetmaker, testibus fide dignis ad premissa vocatis specialiter et rogatis. Et ego Heinricus Arnoldi dicti Hac, clericus Trajectensis Dyocesis, publicus imperiali auctoritate notarius, resignatione, promissione et omnibus aliis prout superius scripta sunt una cum testibus antedictis

122

presens interfui eaque fieri vidi et audivi, hoc presens publicum instrumentum exinde confeci, diversis negociis impeditus per alium fidelem scribere feci meaque propria manu litteram subscripsi et in hanc publicam formam redegi et signo meo solito et consueto signavi in testimonium omnium premissorum rogatus.

Met handmerk van den notaris.

Oorspr. - Archief der abdij van Berne te Heeswijk, Cart. 1, no. 232 (XV, 1).

In dorso staat: XXII Ц in Andel, solvitur Martini.

Chijns van 22 pont tot Andel op een huys en geseet en 5 merge lants voor de pytancie van Berne, Ao, 1369.

Litt.: Inleiding, blz. 87, 89, 90.

¹) Dit woord is aangevuld naar de lezing in de oorkonde van 1416 Maart 17 (no. z63).

²) De oorkonde van 1416 Maart 17 heeft: Bivant i.p.v. Binant. Waarschijnlijk moet men lezen: Bivanc.

142. TEN OVERSTAAN VAN WILLEM VI VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, EN LEENMANNEN VAN ALTENA, DRAAGT CLAES VAN DE MERWEDE AAN LAMBRECHT MILLINC TWEE DERDE VAN DE GROOTE TIENDEN TE UPPEL OVER, ALSMEDE DEN BRIEF VAN 1217 APRIL 25.

1371 Augustus 15.

Wij Willem, heere van Huerne ende van Althena, doen cond allen Iuden, dat voer ons comen is her Claes van der Merweyde, ridder, ende droech op heren Lambrecht Millinc, ridder, dat tweedeel van den greeter tienden tot Uppel, met alzulken pacht, als op die twedeel stact ende alzulke brieve als hij daeraf hadde, sprekende van woerde te woerde als hiernae bescreven staet:

Wilhelmus de Althena et de Horne, et (caeteris amissis),

Datum anno MCC LXXVII, in die beati Marci Ewangeliste; behoudelic Willem van Borchoven, heren Claes zuster zoen voerscr, een derder deel van der voernoemder tienden met zulken pacht als op dat dordcndeel staet. Ende hierop heeft hl voer ons vertegen tot heren Lambrechts behoef voerss., als recht is, ende ons gebeden, dat wij dit besegelen wouden ende heren Lambrecht daerin houden om zijnen pacht als voerscr, is, dat wij gherne ghedaen hebben ende doen willen om haerc beyde wille.

Hierover waren onse lieve ende getrouwe manne, her Jan van Kessel, ridder, Lambrecht van Goer, Jan die Borchgrave ende Bryen van Weyborch, knapen. In kennisse der waerheit soe hebben wi desen brief open besegelt met onsen segel. Ghegeven tsinte Ghertrudenberge int jacr ons Heren MCCC een ende tseventich, op onser Vrouwendach assumptio.

Afschr. - Papier, Archief Altena, no. 83.

Onder het afschrift is aangeteekend: Gecollacioneert tegens den originalen brieff, in franchijn gescreven, met eenen gruenen uuythangenden segel van Hoerne, gans gave ende ongecancelleert. Ende is dese copie daermede accorderende. Bij mij, secretaris tot Ethen ende Meuwen, W. J. Rogge.

143. WILLEM VI VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, VERKLAART VOOR ZICH EN ZIJN NAASTEN LEENVOLGER OP BEPAALDE VOORWAARDEN EENIGE TIENDEN EN VISSCHERIJEN IN PACHT TE HEBBEN GEKREGEN VAN HET KAPITTEL VAN OUDMUNSTER TE UTRECHT.

1372 April 30.

Allen denghenen, die desen brief sullen sien of horen iesen, doe wij verstaen, Willam, heer van Hoerne ende van Althena, dat wij ontfanghen hebben voir onss ende voir onsen naestcn navolgher, heer van Althena, van cersamen luden ende besceiden deken ende capittel der kerken van Oudemr,nster tUtrecht alsulc goet, tienden ende vischerijen, als in den lande van Althena geiegen sijn ende hiernac ghenoemt sijn, die hem ende horen G-odshuysc toebehoren, ende onse ouders ende voirvaders, heeren van Althena, van hem in pachte hebben gehouden, als: die tienden van Rijswijc, van Uutwijc, van Zandwijc, van Weerthuysen, van Emmychoven, van Uppel, van Upalme ende van der Werken, item die vischerijen van der zeghenwcrpe tot Woudrichem, die vludreve tot Woudrichem, ende die vludreve tot Rijswije, omme enen jaerlijcschen pacht als omme dertien marcken goets fijns zilvers van ghewichte der statt van Utricht, of die weerde daervoir in anderen paymente, dat in der tijt der betalinghen binnen Utricht ghengh ende -have sijn sal, die wij' betalen sullen den voirscr, hcercn alle jaer op onsen cost, anxt ende arbeit, in haerre kerken tot Oudemnmster tUtricht, up sinte Jhansdach Baptiste te midsomer, of binnen veertien daghen daerna, onbegrepen. Ende waert dat wij een maent beiden, dat wij niet en betaelden na den voirss. viertien daghen, so waren wij sculdich dubbelen pacht, ende beiden wij twee maende, so waren wij sculdich drie pacht, ende also voirt, van maende te maende, tot enen jaer toe. Ende waer dat sake dat wij binnen dienselven jaer dien vorescr. pach mitter peynen niet en betaelden, so vallen wij ende onse navolgher voirss., die na onss comen sal, van allen recht, dat wij aen dese voirss. goede hadden, ende alsulc goet, tienden ende vischerijen quame dan vrij ende ledich weder den heeren van Oudemunstcr voirss., horen vrijen wille daermede te doen, behouden hem haers versetens pachts, die hem dan afterstadich ware.

Voert sijnt vorwaerde, dat onse navolgher voirscr., die volgher ende besitter wesen sel van desen voirss. goeden, binnen jaers na onsen doot comen sal binnen Utricht in sijns selfs persoen met sinen eyghenen live ende versuecken dit vairss, goet, tienden ende vischerijen van den deken ende capittel voirscr.; ende in kennissen daeraf, dattet hem verleent is, so sal hl gheven den voirss. heeren te wijn vijf marck silvers, of die weerde daervoer als voirss. is, eer hi hem des goets voirscr. onderwynden sal. Ende waer dat sake dat hi des niet en dede, so velle hi van allen recht, dat hem daer aenbestorven waer overmids onsen doot ende deser brieve, ende dat goet quame dan vrij ende ledich aen den heren voirscr., ten waer dattet hem benamen wittelike kenlike ncotsaken, die hl dan den deken ende den capittel voirss. ter goeder tijt sel laten weten.

Voirt hebben wij gheloeft den heeren voirss. ende onss ende onsen voirss. navolgher daerin verbonden, dat wij ende onse navolgher voirss., eer wij ons des voirscr. goets sullen anderwynden, comen sullen binnen Utricht in onss selfs persoen, ende zweren daer up sinte Salvatoers altaer, voor dat capittel, alle puynten ende vorwaerden vairscr, witteliken te houden ende te vitldoen, ende mede nyewe brieve nemen ende gheven, sprekende in allen manieren alse dese spreken, ende den deken ende capittel, haer kerke ende hoer goet, ghewonnen ende onghewonnen, so waer dattet geleghen is, daer wij macht over hebben, tot allen tiden als een trouwe pachter bescermen sullen ende gehulpich wesen na alle onser macht, ende hem ghene hinder daeraen te doen, met rade noch met dade, noch nyement van onsenwegen, noch oec ghene scattinghe, commer noch onraet up ennych goet, dat: haerre kerken toebehoert, doen sullen noch laten doen, na alle onser macht.

In oirconden des briefs bcsegelt met onsen segle; ende hebben ghebeden onsen lieven heer ende onsen oem, heren Arndt van Hoerne, biscop tUtrecht, descn brief mede met cnss te beseglen.

Ende wij Arndt, biscop tUtrecht, omme beden wille Willams, onss neven voirgenoemt, hebben onsen zegle voer aen desen brief gehanghen in kennissen der waerheit. Gegheven int jaer ons Heren dusent drichondert twee ende tseventich, upten lesten dach van Aprille.

Afschr-. - Leenkamer- Holland, no. 51, 2e ged., fol. 24 verso,

144. WILLEM VI VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, SCHENKT HET LAND VAN ALTENA EEN HANDVEST, HOUDENDE BEPALINGEN OVER DE BEDEN, VOOGDIJ, SCHOUW EN PANDKEERING.

1373 November 24.

Wi Willem, heere van Hoerne ende van Aitena, maken cont ende ker.lijc allen denghenen, die desen brief soelen sien of horen lesen, dat wi ghegheven hebben ende gheven mit goeder gunsten, bi rade ende consent ons‰r hogher maghe ende liever vriende, ghemeenlijc onsen goeden luden in den lande van Altena, die nu sijn of namaels comen moeghen, alsulc recht ende punten alst hierna bescreven staen, dat is te weten:

1. Dat wi se nyet scatten noch beden sullen, uutgheset als wi ridder werden, als wi wittelijc hylic doen, als wi een w¡ttaftige dochter bestaden, ende of dat wi ghevangen worden - des ons God verbieden moet -, dat si ons dan gheven sullen een moeghelike bede.

2. Voert gheven wi hem, dat men der onmondiger kynder gherede goet die rechte voecht binnen eenre maent, nadat hem die voechdie verscenen is, penningen ende ponden zal, bi den richter ende bi den ghebueren binnen bans, daer dat goet ghcleghen is. Ende wat van dien ghereden goede over die scout comen mach, dat sal hl belegghen op erve in den lande van Altena, bi den rechter ende bi den heemraeds, daer dat erve gheleghen is. Ende vaaert dat die ve-echt gheen erve en hadde, so soudc hl dat ghelt verborghen bi den richter, tots kynts mondighen daghen uut te reyken, soedat dat zeker waer. Ende dit sal die v¢ceht doen binnen enen halven jaer na der tijt, dat dat gherede goct ghepenningt is. Ende die voecht sal den kynde zijn noetorft gheven ende des goets ghebruken tots kynts mandighen daghen toe ende dan dat kynt commervrij op sijn goet zetten.
Ende waer dat sake dat die voecht des niet en dede als voerseyt is, als hl die voechdie aenghevangen hadde, alsa dicke als yemant van des kynts maghen ons dat toenden, also dicke verboerde die voecht teghens ons vijftehalf pont.
Ende waer dat onmondige kynder ghenen gherechten voecht en hadden, of dat die rechte voecht die voechdye niet aen en vinghe binnen eenre maent, als vo‚rseyt is, soe selen wi dat kynt doen vervoechden in allen vorwaerden ende punten als voerseyt staen.

3. Voert gheven wi onse luden voerss.; alle scouwen, die onse rechter ende heemraet scouwen binnen bans, dat onse richter die niet nemen, noch hogher bestaden en soelen dan totter heemrader scieringhe; ende daerof sal die richter nemen twiscat ghelt. Ende gheven si dat ghelt ter goeder tijt niet, daer mach hl hem voer of panden vierscatte pande.

4. 4. Voert hebben wi hem ghegheven: waer dat sake dat yemant pande verwilcoerde scout ende dat die pande ghekeert werden, ende dieghene, die se keerde, aen den onrechte bleve, so hadde hl sijn pande verloren ende hl verboerde jeghens ons twewerf vijftalf pont; ende die pande sal die pander hebben, of wi sellen hem sijn eenscat ghelt gheven ten eersten dat dat recht gheeynt is.

5. Voert gheven wi onsen luden voerss.: waer dat zake dat yemant aenghesproken worde mit recht van scoude, binnen onsen lande voerss., die mach tot sinen recht comen sonder vancheyligen

Ende alle dese voerscr. gheloften ende punten hebben wi ghelocft ende gheloven in goeden trouwen te houden ende te voldoen, voer ons ende voer anse nacomelingen, onsen goeden luden voerscr., tot ewcliken daghen. Ende waer dat sake dat dese brief verloren worde ende verderft, so hebben wi gheloeft ende gheloven een vidimus, dat hieruut ghemaect is, beseghelt onder enichs goets mans zeghel, te houden ende te voldoen in allen punten voerss., ghelijc oft dese selve brief waer.

In kennissen der waerheit ende ommedat wi willen, dat alle punten voerscr. vast ende ghestade ghehouden werden, van ons ende van onsen nacomelinghen, ende onverbrocken, sa hebben wi desen brief open beseghelt mit onsen zeghel. Ende omme die meerre vestenissen wille so hebben wi ghebeden onsen lieven oemen, Jan van Arkel, bisscop te Ludic ende greve te Loen, ende Otten, heere van Arkel, desen brief open mit ons te zeghelen.

Ende wi, Jan van Arkel, bisscop te Ludic ende greve te Loen, ende Otte, heere van Arkel, om beden wille Willems, ons neven, heere van Hoerne ende van Altena, hebben desen brief open beseghelt mit onsen zeghellen. Gegheven int jaer ons Heren dusent driehondert drie ende tseventich, op sinte Katrinenavont.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol. 11.

Litt.: Inleiding, blz. 37.

145. WILLEM VI VAN HORVE, HEER VAN ALTENA, GEEFT EEN HANDVEST AAN WOUDRICHEM ¹).

1373 November 24.

Wi Willem, heere van Hoern ende van Altena, maken cont ende kenlijc allen denghenen, die desen brief zoelen zien of horen lesen, dat wi bi consente ende bi rade onser hogher maghe ende onser liever vriende ghegheven hebben ende gheven mit goeder gonsten onser poerten van Wouderichem ende onsen poerteren van Wouderichem, die nu sijn of namaels wesen zoelen alle punten, alle vorwaerden ende alle zaken, die hierna bescreven staen, tot eweliken rechte te houden ende te hebben.

1. (I) In den eersten, so wie in erfnissen of in jaerghelde coemt, daer hl een ghifte of heeft voer scepen tot Wouderichem, dat gheen tochtgoet en is, ende jaer ende dach in besit, dat is te weten een jaer ende zes weken, onbestoert ende onbecroent van yemant als recht is, dat erve ende dat jaerghelt sel erfliken ende eweliken ghewaert bliven sonder enich wedersegghen ²).

2. (2) Voert waer dat sake dat yemant quame in erfnissen of in jaerghelde dat tochtgoet waer, ende die tochter ende alle dieghene, die ment in tochten verhielt op die tijt als hijt afghinghe ende alle dieghene mede of ghinghen, die men tot diere tijt in tochten verhielt ende verghiften voer scepene, ende dat erve of jaerghelt jaer ende dach ghewaert werde onbestoert of onbecroent van yemant als recht is, dat erve ende jaerghelt soude erfliken ende eweliken ghewaert bliven sonder enich wedersegghen ^a).

3. (3) Voert gheven wi onsen poerteren van Wcuderichem, dat die richter van Wouderichem mitten daghelicschen heemraet binnen bans van Wouderichem sal scouwen die hoecsloten ^b) aen beyden eynden in die Oude Broeke int Slewijcs ghericht tot Wolfaertsweteringhe toe ende veert Wolfaertsweteringhe al uut ende neven Blomensteghe totter Werken toe, ghelijc dat si binnen den ban van Wouderichem scouwen. Ende die richter van Wouderichem sal weet doen des Sonnendaghes tevoeren ^c), daer hl se sculdich is te doen.

4. Voert hebben wi ghegheven hem, dat alle scouwen, die de richter van Wcuderichem mitten scepen van Wouderichem scouwet binnen der vriheyt van Wouderichem, dat en sal die richter niet hogher bestaden noch nemen te maken dan ^d) totter scepene scieringhe; ende daerof sullen wi hebben twyscat ghelt, uutghenomen die zeewaerde van den werven. Ende voert alle scouwen, die de richter van Wouderichem mitten daghelixschen heemraet van Wouderichem scouwet, die en sal hl niet hogher bestaden noch nemen te maken dan totter heemraet scieringhe; ende daeraf sullen wi hebben twyscat ghelt ^e).

5. (4) Voert gheven wi onsen poerteren van Wouderichem voerscr. ende den ghemeynen lande van Altena, dat wi se niet beden noch scatten en zcelen tot gheenre tilt, dan alse wi ridder werden, alse wi witteliken hylijc doen of een wittaftige dochter bestaden, of dat wi ghevangen werden - des ons God verbieden moet -; dan souden si ons gheven een moeghelijc bede.

6. (5) Veert gheven wi hem, dat alle weet, al inghebieden ende alle los te bieden van rechtsweghen, dat valt voer scepen tot Wouderichem allen denghenen, die buten den lande van Altena gheseten sijn, dat sal die ghesworen bode tot Wouderichem doen op sinen eed. Ende die bode voernoemt zal van elker mile hebben twe groet payments; ende dat sellen ghelden die de scout sculdich zijn.

7. . (6) Voert hebben wi ghegheven ende gheven onser poerten van Wouderichem ende den scepenen van Wouder¡chem: waert dat yemant in des anders goet quaem mit allen volcomeliken rechte, dat sellen drie scepen of meer beseghelen ⁴).

8. (7) Voert gheven wi onser poerten ende poerteren voerscr., dat die scepene van Wouder¡chem, die nu sijn of namaels wesen zullen, enighe vonnisse, die si drie gheecht ghedraghen hebben ende niet vreet en sijn, die vonnissen en zal men tsHertoghenbossche ^f) niet halen. Ende die scepen sullen kiesen een herberghe tot Wouderichem; dacr sullen si opten derden dach in gaen nadien dat sijs niet vreet en sijn; ende die scepene en selen uter herberghe niet sceyden ten dede naetsaken van heer of van brande of tenwaer bi des baljuwes ^g) oerlove. Ende die scepen sellen inlegghen drie daghe opter partien cost; ende sijn sijs binnen drien daghen niet vreet, se soelen si also langhe voert inlegghen op haers selfs cost theynt sijs vroet sijn ⁵).

9. (8) Voert sullen die partijen aen beyden siden der scepen cost verpanden eer si in gaen ligghen.

Ende alle punten, alle vorwaerden ende alle saken voerscr, hebben wi gheloeft ende gheloven in goeden trouwen onsen poerteren van Wouderichem, die nu sijn of namaels wesen zullen, te houden ende te veldoen ten ewelijken daghen sonder enich wedersegghen. Ende omdat wi willen, dat alle dese voerscr. punten, alle vorwaerden ende alle zaken, witteliken ende wael ghehouden werden van ons ende van onsen nacornelinghen, ende onverbroeken, sec hebben wi in kennissen der waerheyt desen brief open beseghclt met onsen zeghel. Ende omme die meerre vestenissen wille, sec hebben wi ghebieden onsen lieven oemen Jan van Arkel, bisscop tot Ludicke ende greve tot Leen, ende Otten, heere van Arkel, desen brief open mit ons te seghellen.

Ende wi, Jan van Arkel, bisscop tot Ludick ende greve tot Loon, ende Otte, heere van Arkel, om beden wil Willems, ons neven, heere van Hoerne ende van Altena, hebben desen brief open mit hem beseghelt mit onsen zeghellen.

Ghegheven int jaer ons Heren dusent driehondert drie ende tseventich, op sinte Katrinenavont.

Afschr. - Leenka;ner Holland, no. 51, 2e ged., fol. 6 en 6 verso.

Litt.: Inleiding, blz. 37 vlgg.

¹) De nummers van de artikelen tusschen haakjes zijn die van het privilege van 1410 Januari 31 (Leenkamer Holland, no. 55, fol. 87 verso vlgg.); de voor'naamste verschillen, waardoor die latere tekst zich van den hier afgedrukten onderscheidt, vindt men weergegeven in de noten ^a) en volgende.

²) Litt.: Inleiding, blz. 106

³) Litt.: Inleiding, blz. 106, noot 2.

⁴) Litt.: Inleiding, blz 101.

⁵) Litt.: Inleiding, blz. 37.

^a) De tekst van dit artikel is ongetwijfeld corrupt. Wellicht moet men lezen: Voert waer dat sake dat yemant quame in erfnissen of in jaerghelde dat tochtgoet waer, ende die tochter of ghinghe ende alle dicghene mede of ghinghen, die ment op die tijt als hijt af ghinghe in tochten verhielt ende verbhifte voer scepene, etc.

^b) boo f sloten.

^c) De tekst van t4ro heeft hier aangevuld: in der kercken.

^d) Het handschrift heeft in plaats van dan abusievelijk dat.

^e) Dit artikel ontbreekt in de handvesten van i4to; men vgl. echter de artikelen io (= art, m van de handvest van 1388) en 14 van die handvesten.

^f) die en sullen sij nergent buyten balen.

^g) ons rechters oirlove.

146. JOHANNA, VROUWE VAN GENNEP EN VAN DER EEM, EN HAAR ECHTGENOOT REINOUD VAN BREDERODE, HEER VAN GENNEP EN VAN DER EEM, VERPANDEN AAN JOHAN VAN POLANEN, HEER VAN DE LEK EN VAN BREDA, DE HEERLIJKHEID VAN DE ALM EN DE EEM MET TOEBEHOOREN. GELEGEN IN ZUID-HOLLAND, HET LAND VAN ALTENA EN HET LAND VAN HEUSDEN, MET HET HUIS TE ALMSTEYN EN NIET DE IN DIE HEERLIJKHEID GELEGEN GERECHTEN VAN EEMKERK, OP-ALM, UIT-ALM EN VORENZATERWAARD, ZULKS VOOR HET DOOR HEN VAN JOHAN VAN POLANEN GELEENDE BEDRAG VAN DERTIENDUIZEND OUDE SCHILDEN.

z. j. e. d. (1374)

Gedrukt: A. F. van Beurden, Eenige charters betreffende Almkerk, uitg. Prov. Gen. v. K. en W. in Noord-Brabant, blz. 62 vlg.

147. VROUWE VAN GENNEP EN VAN DER EEM, EN HAAR ECHTGENOOT REINOUD VAN BREDERODE, HEER VAN GENNEP, BELOVEN, DAT ZIJ HEER JOHAN VAN POLANEN, HEER VAN DE LEK EN VAN BREDA, VRIJELIJK DE INKOMSTEN ZULLEN LATEN INNEN UIT DE DOOR HEM IN PAND GENOMEN HEERLIJKHEID VAN DE ALM EN DE EEM. ZIJ NEMEN EEN VRIJWARINGSVERPLICHTING OP ZICH GEDURENDE JAAR EN DAG EN ZULLEN HEM IN HET BEZIT STELLEN VAN DE TOT DE HEERLIJKHEID BEHOORENDE GOEDEREN, GELIJK DAT RECHTENS BEHOORT, D.W.Z. TEN AANZIEN VAN DE LEENGOEDEREN DOOR HET VERKRIJGEN VAN DE BELEENING DOOR DEN LEENHEER EN TEN AANZIEN VAN DE ALLODIA DOOR OVERDRACHT VAN DEN EIGENDOM. VOORTS ZULLEN JOHANNA EN REINOUD VAN BREDERODE HEER VAN JOHAN VAN POLANLN SCHADELOOS HOUDEN VAN ALLE AANSPRAKEN DIE DERDEN OP DE VERPANDE GOEDEREN MOCHTEN HEBBEN OF KRIJGEN UIT HOOFDE VAN DOOR HEN OF HUN ERVEN GESLOTEN OVEREENKOMSTEN. ZIJ ZULLEN DEN HEER VAN POLANEN VOOR PASCHEN EEN BRIEF VERSCHAFFEN VAN DEN HEER EN DE VROUWE VAN LIENDEN, DIE EEN

VORDERING VAN VIJFHONDERD POND HADDEN WAARVOOR DE HEERLIJKHEID VAN DE ALM VERBONDEN WAS, INHOUDENDE, DAT DEZEN NAAR HUN GENOEGEN "BEWISINGE" IS GEDAAN OP ANDERE GOEDEREN.

1374 Februari 12.

Gedrukt: Als boven, blz. 67 vlg.

148. JOHANNA, VROUWE VAN GENNEP, EN HAAR ECHTGENOOT REINOUD VAN BREDERODE, HEER VAN GENNEP, ERKENNEN, DAT ZIJ HEER JOHAN VAN POLANEN, HEER VAN DE LEK EN VAN BREDA, VERSCHEIDENE BEDRAGEN SCHULDIG ZIJN WEGENS DOOR HEN ONTVANGEN PACHTEN, TIJNSEN EN TIENDEN, WELKE DEN HEER VAN POLANEN TOEKWAMEN UIT HOOFDE VAN HET FEIT DAT HIJ DE HEERLIJKHEID VAN DE ALM EN DE EEM IN PAND NAM.

1374 October 10.

Gedrukt: Als boven, blz. 70-71

149. ALBRECHT VAN BEIEREN, RUWAARD VAN HOLLAND, MAAKT BEKEND, DAT DE HEER VAN ALTENA HEEFT DOEN HELPEN BIJ EEN DIJKDOORBRAAK TE WERKENDAM. OM DIE REDEN BELOOFT HIJ, DAT OMGEKEERD OOK DE BEVOLKING VAN ZUID-HOLLAND DEN HEER VAN ALTENA ZAL HELPEN, WANNEER ER IN DIENS GEBIED EEN DIJKDOORBRAAK MOCHT PLAATS HEBBEN.

1374 October 28.

Aelbrecht, bi Goeds ghenaden palensgrave upten Rijn, hertoge in Beyeren, ruwaert van Henegouwen, van Hollant, van Zeelant ende van Vrieslant, doen cont allen luden, dat Willem, heere van Hoernc ende van Altena, onse neve, ende sijn ghemeyn lant van Altena ons hebben helpen diken in den wiel tot Werkendam, acht daghe lang mit vijftich mannen tsdaghes ende mit twalef scepen tsdaghes op haers selfs cost om gunsten wille ende gracien ende om anser bede wille ende niet van rechtsweghen. Daerom hebben wi hem gheloeft ende loven: of si onser te doen hadden in gheliken saken - des God verbieden moet - dat waer of daer een wiel scaerde jof noet van water hadden, daer si ons op vermaenden, so sullen wi ende Zuuthollant hem weder te helpen comen op onsen cost in allen manyeren alse voerscr. is, van gracien ende van gitnsten ende niet van rechtsweghen.

In orcande desen brieve beseghelt mit onsen zeghel. Ghegheven in den Haghe op sinte Symon (ende) Judendach int jacr ons Heren MCCC vier ende tseventich.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. fz, ze ged., fol, 8. Litt.: Prfschr., blz. 23.

150. VOOR SCHEPENEN VAN WOLiDRICHED-I SCHELDT HEI;R OT1'0 VAN ARKEL DE MANSCHAP KWIJT VAN EEN HUIS NIET ERF, GELEGEN TL SSCHEN HET ERF VAN CLAES VAN DEN CAMPE EN DE GRACHT VAN WOUDRICHEM. VERVOLGENS DRAAGT OTTO VAN ARKEL DIT HUIS MET ERF OVER AAN DEN GEMACHTIGDE VAN CLAES VAN DEN CAMPE. HIJ NEEMT DE VERPLICHTING OP ZICH, DEN NIEUWEN EIGENAAR GEDURENDE JAAR EN DAG TE VRIJWAREN.

1375 Juli 14,

Gedrukt: Codex diplomaticus Neerlandicus, uitg. Hist. Gen. te Utrecht, 2e serie, dl. 1, blz. 84 (met foutieven kop).

Litt.: Inleiding, blz. 64.

151. NADAT TEN GEVOLGE VAN DE DIJKDOORBRAKEN IN DE GROOTE WAARD OOK HET LAND VAN HEUSDEN EN WOUDRICHEM EN HET LAND VAN ALTENA GEVAAR LIEPEN OVERSTROOMD TE WORDEN, VERPLICHTTEN DE INWONERS DIER LANDEN ZICH BIJ DE HERDIJKING TE HELPEN. ALBRECHT VAN BEIEREN, RUWAARD VAN HOLLAND, BEVEELT DEN DIJKGRAAF EN HEEMRADEN VAN DE GROOTE WAARD, VOOR HET GEVAL DE LIEDEN VAN DE LANDEN VAN HEUSDEN EN VAN ALTENA IN GEBREKE ZOUDEN BLIJVEN DE VEREISCHTE HULP TE, BIEDEN, HEN NAAR LAND- EN DIJKRECHT DAARTOE TE DWINGEN.

1375 November 14.

Gedrukt: Van Mieris, HI, blz. 316;

A. A. J. Meylink, Geschiedenis van het hoogheemraadschap en der lagere waterbesturen van Delfland, Bewijsstukken, no. 308, blz. 369-371.

152. TEN OVERSTAAN VAN RECHTER EN VIER HEEMRADEN VAN ALMKERK DRAAGT WILLEM DUKINC, ALS VOOGD OVER DE KINDEREN VAN HERMAN VAN UTWIJC, AAN DIDDERIC VAN BRAKEL DRIE MORGEN LAND, GELEGEN TE ZANDWIJK, IN EIGENDOM OVER.

1375 December 5.

Regest: P. N. v. Doorninck, Inventaris van het oud archief der heerlijkheid en gemeente Neder-Hemert, no. 17.

153. VOOR SCHEPENEN VAN WOUDRICHEM GEEFT CLAES VAN DEN CAMPE AAN OTTO VAN ARKEL DEN SCHEPENBRIEF D.D. 1315 JULI 14, BENEVENS HET IN DIEN BRIEF GENOEMDE HUIS MET ERF.

1376 December 10.

Gedrukt: Codex diplomaticus Neerlandicus, uit~. Hist. Gen., 2.c serie, dl. I, blz. 84.

154. VOOR SCHEPENEN VAN WOUDRICHEM DRAGEN BURGEMEESTERS VAN WOUDRICHEM AAN CLAES VAN HAESTENBERCH ALLE RECHTEN OVER, WELKE DE POORT HEEFT OP EEN HUIS EN ERF IN DE OUDE STEENSTRAAT, DAT VAN LIEBRECHT LIEBRECHTS WAS EN DAT VOOR EEN SCHULD VAN DEZEN VAN 52 POND KRACHTENS SCHEPENVONNIS AAN DE POORT WAS GEKOMEN ¹)

1381 Januari 7.

Wi Claes van den Campe, Jan Lonis, Jan Doedijn, Godevaert de Ryede Liebrechts soen ²), Claes de Wolf, Ghisebrecht van Riede ende Jan Koye, scepene tot Wouderichem, orconden mit desen brieve, beseghelt mit onsen zeghellen, dat Jan van den Campe Willems soen ende Severijn Willems soen, alse borghermeysters tot Wouderichem, van der poerte weghen van Wouderichem, bi rade ende goetduncken der goeder lude van Wouderichem, veer ons quamen alse voer scepen ende droeghen op ende gaven Claese van Haestenberch alle recht, dat si hadden aen die husinge ende ghescet mit horen toebehoren, die gheleghen sijn in die oude Steenstrate, dat Liebrecht Liebrechts Pelsers soens plach te wesen, daer Aleyde Liebrecht Godevaerts soens wijf was ende hare kynder huus ende hcfstat gheleghen sijn aen die een side ende Liebrecht Peter Helvoerts soens huus ende hofstat aen die ander side, in welc husinge ende gheseet vaerss, die poerte van Wouderichem comen was met allen volcomenen rechte ende bi vonnisse der scepenen van Woudrichem, als voer twe ende vijftich pont, die Liebrecht Liebrechts Pelsers soen sculdich was der poerten voerss., welc twe ende vijftich pont die voerss. Liebrecht Liebrechts Pelsers sone den borghermeesteren van Wouderichem gheloeft hadde voer scepene tot Wouderichem, ende si verteghen daer op ende verhalmeden daer na tot Claes van Haestenberchs behoef voernoemt. Ghegheven int jaer ons Heren MCCC een ende tachtich, des Manendaghes na Dertiendendach.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol. 14.

Litt.: Inleiding, blz. 17; 79; 81, noot 4.

¹) Vermoedelijk was Liebrecht Liebrechts eigenaar geweest van het huis en was de heer van Altena eigenaar van den grond. Aanvaardt men deze oplossing niet, dan is de inhoud van deze oorkonde moeilijk te combineeren met dien van de volbende, welke kennelijk hetzelfde huis betreft. De daar genoemde Claes van Zevender is ongetwijfeld dezelfde persoon als Claes van Haestenberch. Op verzoek van den rechter te Almkerk bezegelde hij als Claes Oeke van Haestenberch, baljuw van het land van Altena, de oorkonde van 5 Dec. 1375 (no. 152). Vergelijk hiermede no. 163.

²) Men zal waarschijnlijk moeten lezen: Godevaert de Rijke.

155. WILLEM VI VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, GEEFT HET HUIS IN DE OUDE STEENSTRAAT TE WOUDRICHEM, GENOEMD IN DEN SCHEPENBRIEF VAN 1381 JANUARI 7 AAN CLAES VAN ZEVENDER TEN RECHTEN ERFLEEN, TEGEN BETALING VAN TWEE HOENDERS PER JAAR. HIET HUIS IS AAN DEN HEER GEKOMEN BIJ SCHEPENVONNIS, OP GROND VAN HET FEIT, DAT DEGENE, DIE HET IN TINS HAD, DEN TINS NIET BETAALDE.

1381 Februari 9.

Wi Willem, heere van Hoern ende van Altena, doen cont allen luden mit desen open brieve, dat wi ghegheven hebben ende gheven Claes van der Zevender, onsen neve, ende hebben hem verlijt van ons ende van onse nacomelinghen te houden, hem ende sinen nacomelinghen tot enen rechten erfleen een huus ende een hofstat mit allen sinen toebehoren, dat gheleghen is in onser poerten tot Wouderichem in die oude Steenstrate, dat wesen plach Liebken Liebrechts Pelsers soen, daer aen die een side gheleghen is mit huus ende mit erve Alijt Liebrechts ende hoer kynder ende aen die ander side mit huus ende mit erve Liebrecht Peter Helvoerts soen, behoudelijc twe hoenre sjaers, alle jaer te betalen op sinte Lambrechtsdach. Ende gave Hi se ons niet, of sijn nacomelinghen, op desen dach voerss., so moeghen wi se hem twiscat of doen panden bi der scepen prisinghe van onser poerten voerss., sonder enigherhande meerre versumenisse, welc huus ende hofstat voerss, onse ouder in voertiden uutghegheven hadden te tinse in descr manieren ende vc-rwaerden, als dat men jaerlix desen tins vorghenoemt betalen soude op sinte Lambertsdach. Ende en deden si des niet, so mochten wi weder onse hant slaen of doen slaen aen dit huus ende hofstat voerscr. als aen anse eyghen erve ende goct. Des en werdt desen tins vorghenoemt niet betaelt in menighen jaren, also dat onse rentemeyster van onsen weghen dat huus ende hofstat voerss. aenvinc voer enen verseten verloren tijns als ons eyghen erve tot onsen behoef mit allen rechte alse die scepen van onser poerten vorg. wijsden dat recht was. Hier waren over ende aen onse lieve ghetrcuwe manne Brien van Weyborch, Vastraet van Ghiessen Jans soen ende Heriric van Andel.

In kennissen der waerheyt so hebben wi Willem, heere van Hoern ende van Altena, desen brief open beseghelt mit onsen zeghel. Ghegheven int jaer ons Heren MCCC ende tachtich, des Zaterdaghes na onser Vrouwendach purificacio.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol.14.

Litt.: Inleiding, blz. 17.

156. WILLEM VI VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, GEEFT AAN HERBEREN VAN RIEDE IN LEEN: "DIE BEDRACH, TGHERECHT, DIE TIENDEN ENDE DIE MOELEN MET HOREN TOEBEHOREN TOT WERKENDAM", "DEN MIDDELWEERT, GHELEGHEN VOER WERKENDAM, VOERT EEN VISSCHERIE ENDE EEN OPTOEGHE OP DEN WEERT VOERNOEMT, WELKE VISSCHERIE GHELEGHEN IS TUSSCHEN DEN WEERT VOERSCR. ENDE DEN MERWEYDEDIJC, STRECKENDE VAN DER HAVEN TOT WERKENDAM WESTWAERT TOTTEN AMBOCHT VAN HOUWENINGHEN TOE". "VOERT DAT CORTE AMBOCHT, DAT GHELEGHEN IS TUSSCHEN DEN AMBOCHT VAN HOUWENINGHEN ENDE DEN AMBOCHT VAN SLIERECHT".

1381 November II.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol. 18.

157. DEKEN EN KAPITTEL VAN OUDMUNSTER TE UTRECHT EN HENDRIK VAN ANDEL VERKLAREN TE ZIJN OVEREENGEKOMEN, DAT DE KAPEL TE NEERANDEL VOORTAAN EEN PAROCHIEKERK ZAL ZIJN. HET HUN GEZAMENLIJK TOEKOMENDE PATRONAATSRECHT ZAL IN DIER VOEGE WORDEN UITGEOEFEND, DAT DEKEN EN KAPITTEL EN DE HEER VAN ANDEL OM BEURTEN EEN PRIESTER ZULLEN AANWIJZEN.

1382 April 1.

Wij, deken ende capitel der kerken van Oudemunster tUtrecht ende Henric van Andle, knape, maken cont ende kenlic allen Inden, dat wi om ghemene oorbaer ende nootzake overdraghen sijn van der capellen tot Uutandle, als dat die voerss. capelle voertaen een kerspelkerke wesen zel, daertoe behoren zel dat derp tot Uutandele mit alle sinen toebehoren alst gheleghen is. Ende wanneer her Gherijt Bloem, die nu die eerste cureyt wesen zel van den vorss. kerken, oflivich wert of die voerseyde kerke oflaet, zo zellen wi, deken ende capitel vorss. enen goeden man, die ons gheniteghet, kiesen ende dien goeden man dien zellen wi, deken ende capitel ende Henric voorss. tesamc.n presenteren. Ende wanneer dat dan die voerscr. kerke daer naest open valt, zo zcl ic Henric voorss. enen goeden man kiesen, dien mi ghenueghet, ende dien goeden man zellen wi, deken ende capitel ende Henric vorss. dan tesamen presenteren. Ende voertaen zellen wi in ewighen tiden alternatis vicibus kiesen ende presenteren in allen manycren als vorss. is. Voert, wanneer enich cureyt c¡eser vorss. kerke permuteren wil, die zel consent nemen van ons, deken ende capitel ende Henric vorss. ghemeenlic. Ende overmits des consents ende der permutacien en zel die naeste ghifter nyet ververret wcsen zijns rechts van der ghifte der vorss. kerke, als dieghene stervet of oflaet, die overmits dier permutacien die vorss. kerke ghecreghen heeft. Voert wanneer enich man tot deser vorss. kerke presenteert wert ende een institucie vercrighet van der vorss. kerken, zo zel hi ons, deken ende capitel, ende Henric voerss. copien van rijnre presentac‹en, proclamacien ende institucie gheven op sinen cost, als wi se van hem eyschende zijn. Ende als ic, Henric vorss., oflivich werde, zo zel tot ewighen daghen een, mijn oudste naeste manlike erfnaem alleen, mit den vorss. heren ghifter wesen van der vorss. kerken, in allen manyeren ais vorss. is.

Alle dese vorss. vorwaerde gheloven wi, deken ende capitel ende Henr:c voerss., voer ons ende voer onse nacomelinghe vast ende stade te houden ende nyet te verbreken. In kennisse der wareyt hebbe wi, deken ende capitel ende Henric voerghenoemt, desen brief bezeghelt mit onsen zeghelen. Deser brieve zijn twe sprekende alleens ghegheven int jaer ons Heren dusent dryehondert twe ende tachtich, opten eersten dach van Aprille.

Met uithangende zegels van deken en kapittel van Oudmurtster en van Henric van Andel in bruine was.

Oorspr. - Rijksarchief te Utrecht, Oudmunster, 1e afd., no. 1035.

138. BISSCHOP FLORIS VAN UTRECHT MAAKT DE KAPEL TE NEER-ANDEL, MET TOESTEMMING VAN DEKEN EN KAPITTEL VAN OUDMUNSTER, DE KERK TE GIESSEN EN HENDRIK VAN ANDEL, TEZAMEN PATRONEN DER KAPEL, TOT EEN AFZONDERLIJKE PAROCHIEKERK EN INSTITUEERT GERARDUS BLOEME, TOT DUSVER RECTOR VAN DE KAPEL, ALS RECTOR VAN DE NIEUWE PAROCHIEKERK.

1382 April 3.

In nomine Dommi, amen. Ad pcrpetuam rei memoriam Florensius, Dei gratia episcopus Trajectensis, universis presentes litt:.ras ¡nspecturis salutem in Domino sempiternam. Inter alias nostri pas~ toralis curas officii sacrorum canonum ammonicione precepti constringimur et debemus ecclesias per congrua et utilia loca erigere 'divin¡s precibus sacrandas, ne deficient¡bus pastoris moderaminc gubernante, celestibusque disciplinis et ecclesiasticis sacr mentis eidem ministrandis populus Dominici gregis per injuria ¹) fidei

hostis callidi rapiatur insidiis aut ab unitate, quod absit, ecclesie per dessuetudinem frequentacionis ejus quam aliter non commode posset attingere periculosius evagetur. Hujus ergo rei sollicitudine moti dilectorum nobis in Christo incolarum districtus seu ville dicte UytAndle, site in parochia de Ghesen, nostre diocesis, asserentum, quod villa predicta tantum distat ab ecclesia parochiali, ut tempore hyemali inundantibus aquis et aliis impedimentis legitimis obsistentibus candem nequeant ecclesiam sine magna difficultate adire, neque congruis temporibus pro sua devocione officiis interesse divinis, nec posse necessitatis tempore propter longi itineris intervallum ecclesiastica consequi sacramenta in grave suarum periculum animarum, quodque dicta ecclesia tantis aliis competentibus habundet redditibus salvis infratactis in illorum augmentum addendis, quod preter illius ville proventus minister ejus sufficientem valebit sustentacionem habere, nobisque devote supplicancium, ut cappellam in dicta villa constructam de patronatu honorabilis viri Henrici de Andle, armigeri, aut ²) fundatoris existentem in parochialem ecclesiam erigere ac parochialem ecclesiam inde facere et sacerdotem in ca canonica forma instituere dignaremur, supplicacionem rationabilem duximus admittendam. Hinc est, quod nos super premissis et eorundem veritate assertorum recepta informacione diligenti suadente utilitate publica, de consensu venerabilium virorum, dominorum decani et capituli ecclesie sancti Salvatoris Trajectensis, predicte matricis ecclesie, et ipsius Henrici de Andle, armigeri, ejusdem capelle patronorum, in et ad infrascripta sub moderacione concordie de jure patronatus ipsius nove ecclesie necnon limitacione finium ejusdem nove parochie et competenti provisione dicte matricis ecclesie, mediantibus certis bonis eidem matrici ecclesie in recompensam assignatis vel assignandis per et inter ipsos patronos rationabiliter ardinatis et conventis prestito, capellam antedictam sufficienter, ut accepimus ciotatam in novam parochialem ecclesiam, per presentes erigimus, et erectam ab ipsius olim matricis ecclesie subjectione qualibet separamus, venerabilem virum, dominum Gerardum Bloeme alias dicte capelle nunc vero dicte nove ecclesie rectorem modernum in ipsam novam ecclesiam erectam pro presenti sacerdotem instituentes dicte ville obvenciones ecclesiasticas percepturum, decernentes in eadem nova parochiali ecclesia sic erecta exnunc inantea curam animarum, custodiam reliquiarum, conservacionem et m¡nistracionem sacramentorum, liberam ecclesiasticam sepulturam et quaevis alla insignia parochialia exercenda fore et exerceri debere fontemque baptismalem in¡bi tenendam premissa et gubernacioncm plebis d‹cte nove parochie cum regimine animarum et aliis ad curam parochialem spectantibus sacerdoti predicto committentes ac universa et singula bona ad dotem predicte capelle ab olim pertinencia in dotem ipsius nove eeelesie assignantes, illis cum dictis aliis obvenc¡onibus et proventibus ecclesiasticis ad ejusdem vite suffragia sacerdotis pro temporis usu de cetero applicandis.

In quorum omnium testimonium s¡gillum nostrum ad causas duximus presentibus appendendum. Datum anno a nativitate Domini millesimo tricentesimo octuagesimo secundo, mensis Aprilis die tercia.

Met uithangend zegel ad causas van den bisschop in roode was.

Oorspr. - Rijksarchief te Utrecht; Oudmunster, 1e afd., no. 1036.

Met onderschrift: Johannes de Loe, per dominum vicarium.

¹) De in den tekst voorkomende letters geven den indruk, dat er staat "mia", met een afkortingsteeken boven deze drie letters, Men zou hiervoor willen lezen "misericordia", doch dit geeft geen zin. Mej. Dr. A. J. Maris, chartermeester bij het rijksarchief te Utrecht, was zoo vriendelijk mij de hier gevolgde oplossing aan de hand te doen, waarbij men "injuria" als pluralis neutrum moet opvatten.

²) Dit woord is later bijgeschreven. Mogelijkerwijs moet men lezen: et i.p.v. aut.

159. DE RECHTER VAN ANDEL OORKONDT, DAT, TEN OVERSTAAN VAN HEM EN HEEMRADEN, 1e. HENDRIK VAN ANDEL AAN JACOB UTER COKEN VEERTIEN HONT LAND IN EIGENDOM OVERDROEG; 2e. HENDRIK VAN ANDEL EN STEESKEN DIRKSZOON VAN ANDEL AAN JACOB UTER COKEN, TEN BEHOEVE VAN HET KAPITTEL VAN OUDMUNSTER, DE PASTOORSPREBENDE EN DE KERK TE GIESSEN, IEDER EEN HOFSTEDE IN EIGENDOM OVERDROEGEN, WELKE HOFSTEDEN DE VOORMALIGE EIGENAARS VERVOLGENS WEDEROM IN RECHTEN ERFTINS KREGEN. HENDRIK EN STEESKEN VAN ANDEL BELOOFDEN JACOB UTER COKEN q.q. GEDURENDE JAAR EN DAG TE VRIJWAREN.

1382 April 4.

Ic Herberen Jacobs soen, richter tot Andel, doe kont ende kenlijc allen luden, die desen brief zullen zien of horen lesen, dat ic daer over gheroepen was van rechts weghen, als een ghewaert richter tot Andel ende met mi Neude Willems soen, Roeloef Melijs soen, Jan Todeman ende Ricout Steeskens soen, als heemraders tot Andel, daer Heynric van Andel gaf Jacob uter Coken een vrie ghifte van viertien hont lands, ghcleghen in die afterste henghemenghe tusschen Jacob Hermans soen lant ocstwaert ende Bruusten sVoghets soen lant weestwaert, alsoe groet ende alsoe cleyne alsi daer gheleghen sijn. Voert soe quam dese vorscreven Heynric ende gaf desen vorss. Jacob een vrie ghifte van eenre hoefstaet, gheleghen an den dijc tusschen Lisebete Danckaerts hoefstact oestwaert ende Willem Metten soens hoefstact weestwaert, tot behoef des capittels van Oudemonster ende der papenliker proven ende der kerken te Ghyesen. Voert soe quam dese voerss. Jacob van des capittcls weghen vorss. ende van der papenliker proven ende kerken van Ghiesen weghen ende gaf desen vorss. Heynric dese vorss. hoefstaet weder tot enen rechten eerftijns om anderhalf pont goets ghelds sjaers, te betalen tot sente Petersmisse in den Zulle. Voert soe ghelocfde Heynric vorss. dit vorss. erve ende hoefstact te waren jaer ende dach alse men erve seuldich is te waren binnen den banne van Andc1, ende af te doen alle vorplicht. Voert soc quam Stceskcn Dirx socn van Andel ende gaf een vrie ghyfte van eenre hoefstat, gheleghen tot Andel tusschen Jacobs Jacobs soens kynderen lant ocstwaert ende erfghenamen Jans van Vlimen wcestwaert, Jacob uter Koken tot behoef des capittels van Oudemonster ende der papenliker proven ende der kerken behoef van Ghyesen. Voert soc quam dese voerss. Jacob van des capittels ende der papenliker proven ende der kerken weghen vorss. ende gaf Steesken vorss. dcsc vorss. hocfstaet weder tot enen rechten eerftijns, om twee pont goeds ghelds sjaers, te betalen tot sentc Petersmisse in den Zulle. Voert soc gheloefde dese vorss. Stcesken dese voerss. hoefstact te waren jaer ende dach, alse men erve sculdich is te waren binnen den banne van Andel, ende af te doen alle voerplicht. Want wi, Neude, Roeloef, Jan Todeman ende Ricout Stceskens soen, heemraders vorss., ghenen seghel en hebben, soe hebben wi ghebeden Herberen Jacobs soen voerss., dat hij dcsen brief over ons beseghclen wil.

Ende ic, Herberen voerss., om beden wil der heemraet vorss., ende in orconden der waerhcyt, soe heb ic desen brief open bescghelt met minen seghel. Ghegheven int jaer ons Heren dusent driehondert twcentachtentich, up den goeden Vridach.

Met uithangend zegel in gele was.

Oorspr. - Rijksarchief te Utrecht; Oudfnunster, 1e afd., no. 1038.

Litt.: inleiding, blz. 87; 95, noot 1.

160. ALBRECHT VAN BEIEREN, RUWAARD VAN HOLLAND, WAS VERTOORND OP DE STAD DORDRECHT EN OP DE AMBACHTSHEEREN EN INGEZETENEN VAN DE GROOTE WAARD, HET LAND VAN ALTENA EN HET LAND VAN HEUSDEN, OMDAT DE DIJK, DIEN MEN BEGONNEN WAS TE MAKEN OVER DE GORS, GENAAMD DE OVERDRAGE, WAS DOORGESTOKEN. HERTOGIN MARGARETHA DOET NU UITSPRAAK IN HET ALDUS ONTSTANE GESCHIL EN BEPAALT ONDER MEER, DAT ALLEN, DIE ONROERENDE GOEDEREN, RENTEN OF TIENDEN HEBBEN IN DE LANDEN VAN ALTENA EN HEUSDEN, ALS BOETE EN SCHADEVERGOEDING ZULLEN BETALEN ZES GROOTEN VAN ELK MORGEN LAND, VAN ELK POND ERFRENTE 'S JAARS EN VAN ELK MORGEN TIENDEN. VAN DEZE ZES GROOTEN ZAL EEN VIERDE DEEL BETAALD MOETEN WORDEN OP 1 OCTOBER A.S. EN ELKEN VOLGENDEN EERSTEN OCTOBER TELKENS WEDEROM EEN VIERDE DEEL, TOTDAT ALLES BETAALD IS. DIJKGRAAF EN HEEMRADEN ZULLEN DEZE GELDEN ZOO NOODIG INNEN NAAR DIJKRECHT. OVER DE KOMST VAN LUDEKIJN DEN WILDE TE DORDRECHT ZAL DE HERTOGIN NADER BESLISSEN.

1382 April 12.

Gedrukt: P. h. van de Wall, Handvesten en privilegeën der stad Dordrecht, I, blz. 325;

A. A. J. Meylink, Geschiedenis van het hoogheemraadschap en der lagere waterbesturen van Delfland, Bewijsstukken, no. 326, blz. 391-392.

161. ALBRECHT VAN BEIEREN, RUWAARD VAN HOLLAND, VERKLAART ZICH TE ZULLEN HOUDEN AAN DE SCHEIDSRECHTERLIJKE UITSPRAAK ZIJNER GEMALIN VAN DENZELFDEN DATUM.

1382 April 12.

Gedrukt: P. H. van de Wall, Handvesten en privilegieën der stad Dordrecht, I, blz. 327;

A. A. J. Meylink, Geschiedenis van het hoogheemraadschap en der lagere waterbesturen van Delfland, Bewijsstukken, no. 327, blz. 392-393.

162. WILLEM V I VAN HORNE, HEER VAN ALTENA; GEEFT AAN JAN VAN RAAMSDONK HET DAGELIJKSCH GERECHT VAN WAARDHUIZEN IN LEEN, INGAANDE NA DEN DOOD VAN AREND VAN UITWIJK.

1382 Juli 12.

Wi Willem, heere van Hoern ende van Altena, doen cont ende kenlijc allen Inden, dat wi verlijt hebben ende verlien Jan van Raemsdonc, onsen neve, dat daghclics gherecht tot Wecrthusen mit sincn toebehoren, alsa groet ende alsoe cleyn alst Gelijs van Uutwijc van ons houdende was, hem ende sinen nacomelingen, van ons ende van onsen nacomelinghen te houden tot enen erfleen na dode Aernts ,

van Uutwijc. Hier over waren onse trouwe manne Claes van der Zevender, onse neve, Dyrc van Uutwijc, Henric van Andel ende Brien van Weyborch. In kennissen der waerheyt soe hebben wi desen brief open beseghelt mit onsen zeghel. Ghegheven int jaer ons Heren dusent driehondert twe ende tachtich, op sinte Margrieten avont.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol. 25.

163. WILLEM VI VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, VERKLAART 1500 OUDE ; SCHILDEN GELEEND TE HEBBEN VAN CLAES VAN ZEVENDER, EN BELOOFT HEM, OF ZIJN ERFGENAMEN NIET TE ONTZETTEN UIT ZIJN AMBTEN VAN KASTELEIN, BALJUW, RENTMEESTER EN DIJKGRAAF VAN ALTENA, UIT DE MARKTTOLLEN VAN ALTENA EN HET RENTMEESTERSCHAP VAN MONNIKENLAND, ZOOLANG DIT BEDRAG HEM NIET TERUGBETAALD IS.

1382 November 8.

Gedrukt: Van Mieris, III, blz. 391.

164. WILLEM VI VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, GEEFT EENIGE VOORSCHRIFTEN MET BETREKKING TOT HET SCHOUWEN VAN DEN HOOGENDIJK, EN VERGUNT DEN INWONERS VAN HET LAND VAN ALTENA HUN KOREN TE DOEN MALEN OP WELKEN MOLEN ZIJ WILLEN, TEGEN BETALING VAN HET ZESTIENDE GEDEELTE.

1382 December 12.

Wi Willem, heere van Hoerne ende van Altena, maken cont ende kennelijc allen luden mit desen open brieve, dat wi ghegheven hebben ende gheven voer ons, voer onse erven ende nacomelingen, onsen goeden ende ghetrot.iwen luden, ondersaten ende die ghcerft zijn in onsen lande van Altena, tot enen ewcliken rechte te ghebruhen ende te bcsitten: Of dat zake waer dat cnich dike, die si opten Hogl:cndike ligghendc hebben, niet verborcht en worde in de eerste ,.

scouwc of in aic ander scouwc niet glxenomen en worde te maken, als recht waer opeen dihe voerscr., also dat die dike mit vonnisse ons heemracds acn ons ghewijst wordc, dien soelen, noch dien moe-hen wi, onse dijcgreven, noch nyemant, hegher bestaden, noch nemen te maken, dan tots hoechsheemraets scicr‹nghe. Ende so wat c‹cse hoglse hecmraet vorghenoemt schiert, dat die dijc voorss. costen zal te maken, als wi of onse dijcgreve van onsenweghen dat uutghcleecht hebben of ghdocve daervoer ghedaen hebben, soe moeghen wi, of onse dijcgreve in der tijt, dat ghelt van desgheens ghercetste Pet, dat hl in onsen lande van Altena heeft, dies dien dijc voerscr. sijn is, die tot des heemraeds schieringe bestaet is als voerscr. staet, weder nemen aen twiseatten -helde of aen vierscatten panden. Ende en waer sijn rede goet niet goet ghenoech voer den cost als: voerscr. stact, soe sullen ende moeghen wi, of onse dijcgreve van onsenweghen, dat ghebrec voert verpanden aen sijn erve in allen manyeren als voerscr, staet.

Voert hebben Nvi ghegheven ende gheven onsen goeden Inden voerscr., hem ende haren nacomelinghen ghemeenliken, voer een ewelike recht te besitten ende te ghebruken, dat si malen moegen binnen onsen lande van Altena aen wat moelen dat si willen, die onse is, zonder enighe boeten ofte brueken te verboeren daeraf teghens ons of onsen erven ende nacomelinghen, om horen rechten molster, dat is te weten dat zestiendendeel.

Ende ommedat wi willen, dat alle dese voerscr. punten ende zaken wel ghehouden werden van ons ende van onsen nacomelingen ende onverbroeken, soe hebben wi desen brief tot eenre kennissen der waerheyt open beseghelt mit onsen zeghel. Gegeven int jaer ons Heren dusent driehondert twe ende tachtich, op sinte Lucyenavont.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol. 11 verso.

165. WILLEM VI VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, GEEFT EEN PRIVILEGE BETREFFENDE HET WATERSCHAPSRECHT AAN DE STAD WOUDRICHEM.

1382 December 12.

Wi Willem, heere van Hoern ende van Altena, maken cont ende henlijc allen luden mit desen open brieve, dat wi ghegheven hebben ende gheven voer ons, voer ons erven ende nacomelinghen, tot enen cwighen recht te besitten ende te ghebruken onsen lieven ende ghetrouwen luden ende ondersaten onser poerten van Woudrichem:

Of tot enighen tiden dier werve enich opter Merweyde, also verre alse die scout mitten scepenen van Wouderichem scouwen mit scouwerecht, aen ons of acn onsen nacomelinghen quamen, dien sullen, noch en moeghen wi, onse scout, noch nyemant, hogher bestaden, noch nemen te maken, dan totter scepen schieringhe van onser poerter voerss. Ende so wat dese scepen vornoemt schieren, dat die voerseyde dijc of werf costen sal te maken, als wi of onse scout vornoemt van onsenweghen dat uutgheleet hebben of gheloeve daervoer ghedaen hebben, soe moeghen wi of onse scout in der tijt dat ghelt van desgheens ghereetste goede weder nemen aen twyscatten ghelde of aen vierscatten panden, dies die dijc sijn is. Ende en waer sijn rede goet niet goet ghenoech voer den cost alse voerscr. is, so sellen ende moeghen wi of onse scout van onsenweghen dat ghebreck voert verpanden aen sijn erve in allen manieren alse voerscr, is. Ende dese werve voerscr. sellen die scout ende scepene voernoemt voertaen scouwen in allen recht ende manyeren alse die dijcgreve ende hoghe heemraet den Hoghendijc in onsen lande van Altena scouwen sellen, dies wi onsen ghemeynen lande vornoemt een recht ende hantvesten daerof ghegheven hebben.

Ende omdat wi willen, dat alle dese voerscr. punten ende zaken wel ghehouden werden van ons ende van onsen nacomelingen, ende onverbroken, soe hebben wi tot eenre kennissen der waerheyt dcsen brief open beseghelt mit onsen zcghel. Ghegheven int jaer ons Heren dusent driehondert twe ende tachtich, op sinte Lucyenavont.

Afschr. Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol. 6 verso en 7.

166. WILLEM VI VAN HORPNE, HEER VAN ALTENA, VERKLAART EEN PERCEEL BUITENDIJKSCHEN GROND ONDER ALMKERK VERKOCHT TE HEBBEN AAN DE ABDIJ VAN BERNE.

1386 Februari 21.

Wi Willem, here van Hilern, van Althena ende van Kurterssem, maken kimt allen luden, dat wi quijt ghescouden hebben ende quijt scelden tot behoef des goedshuys van Beern alle alsulc recht ende toesegghen, als wi tot desen daghe toe ghehadt mogen hebben aen een uutlant dat gheleghen is in den ghericht van Almkerc in die Hoeven buten der straten ter Almen waert, alsoe groet ende alsoe cleyn als dat dacr gheleghen is, met allen sinen toebehoren, dacr lant gheleghen is alre naest oestwert Gyelijs van Eten ende westwert Arnt van Heesbeen. Ende gheloven dit voirscr. erve te waren voer ons ende voer onse nacomelinghe den goedshuyse voirscr. ten ewighen daghen, bellaudelijc mutegheliken waterganc, want ons dit voirscr. erve wittelijc ende wael betaelt is den iersten penninc met den lesten.

In kennesse der waerheit soe hebben wij onsen zeghel aen desen openen brief ghehanghen int jaer ons Heren MCCC LXXXVI, op sente Petersavent ad cathedram.

Met uithangend zegel van Willem van Horne in groene was.

Oorspr, - Archief der Abdij van Berne te Heeswijk, Cart. I, no. 277 (1, 35).

167. WILLEM VI VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, SCHENKT AAN WOUDRICHEM EENIGE VOORRECHTEN TEN BEHOEVE VAN DE OMMURING.

1386 Mei 10.

Wi Willem, heere van Hoern, van Altena ende van Kurtersem, doen cont ende kenlijc allen Iuden, dat wi een overdracht ghemaect hebben met onsen goeden luden van onser poerte van Wouderichem, dat is te weten: dat wi hem verdraghen hebben paerde te houden zes jaer lang naestcomende in manieren, dat elc man, die te peerde gheset was of die rijc ghenoech waren of werden peerde te houden, dat si dat ghelt van dien peerden, dat is te weten elc peert vijftien oude scilde, der poerten van Wouderichem gheven sullen, hoer mueren ende vesten mede te maken; ende een yghelijc van der poerten van Wouderichem daerna na beloep helden selen van horen goede. Ende dit ghelt sal men setten bi den richter, scepen ende borghermeysters van Wouderichem ende bi tween van onsen vrienden, die wi daerbi scicken.

Voert hebben wi ghegheven ende gheven onser poerten van Wouderichem voerscr. alle gruutghelt ende assijns, die ons toebehoerden binnen onser vrihede van Wouder‹chem dese voersproken zes jaer uut.

Voert hebben wi hem ghegheven, dat si alle assijns binnen der vrihede van Wouderichem hoghen moeghen op hemselven bi den vorghcnoemden luden dese zes jaer uut vo::rss.

Oec hebben wi hem gheghevcn, dat si moeghen enen steenoven ende tychelrye setten in onsen lande van der Monickelant buten dijes opt scoer boven den Golchweert, te minster scade, ende daer oerde te graven steen af te backen tot hare nutscap.

Ende alle dit ghelt voerscr. sal men een derden deel gheven tot pinxsteren naestcomende, dandcr derdeel tot Bamisse daernaestcomende ende dat derde derdeel tot sinte Petersmisse in Zulle daernaestcomende. Ende tenden desen jaer so sal onse pocrte van Wouderichcm bi ons comen ende sellen ons tesamen beraden, waer men meer ghelts nemen sal mede te muercn ende te vesten; soe soelen wi hem te hulpc comen, ghelijc ons nutte ende orbaer dunct sijn.

In kennissen der waerheyt so hebben wi desen brief open beseghelt mit onsen zcghel. Ende want haer Mathijs van Kessel, ridder, Dyrc van Uutwijc, Roelof van Emmichoven, pastoer van Mareys, ende Henric die Borchgreve, knapen, onse ghetrou raed, hierbi over ende aen gheweest hebben, soe hebben si desen brief mit ons beseghelt mit horen zeghelen om onser bede wille. Ghegheven int jaer ons Heren MCCC zes ende tachtich, opten tienden dach van Meye.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. fr, ze ged., fol. 7 verso.

Litt.: Inleiding, blz. 65, 79, 81

168. RECHTER, SCHEPENEN EN RAAD DER "POERT'' VAN WOUDRICHEM VERKLAREN ZICH TE ZULLEN HOUDEN AAN DE BEPALINGEN, VERVAT IN DEN BRIEF VAN DEN HEER VAN HORNE (VAN DENZELFDEN DATUM).

1386 Mei 10.

Wi richter, scepen ende raet der poerten van Woudrichem maken cont ende kenlijc allen luden, dat wi gheloeft hebben ende gh.eloven van der poert weghen van Woudrichem onse lieven ghenadighen here, den here van Huern, van Althena ende van Kurtersern, alle vorwaerden, die hl ons gheloeft ende beseghelt heeft, ghelijc als die brief inhoudt, die wi hebben van onsen lieven ghenadighen here voorscreven, wael te houden ende te voldoen ende onghebreekelijc.

In kennissen der waerheyt soe hebben wi desen brief open beseghelt met onser ghemeynre poerte seghel van Woudrichem.

Ende om die meerre zekerheit ende vestenisse onsen lieven ghenadighen here voorscr. hieraf te hebben om te voldoen, soe hebben wie ghebeden ende bidden heren Mathijs van Kessel, ridder, Didderic van Uutwijc, Roelof van Emmichoven, pastoer van Mareys ende Heynric die Borchgreve, ons liefs heren raet van Huern voerscr., want si hicrbi, over ende aen ghewcest hebben, dat si desen brief met ons beseghelen willen met horen segllelen.

Ende wi Mathijs van Kessel, ridder, Diddcric van Uutwijc, Roelof van Emmichoven, pastoer van Mareyis, ende Heynric die I3orchgreve, knapen, want wi bier over ende aen gheweest hebben, soc hebben wi desen brief om der poert beden wille voerss, open beseghelt mee onsen seghelen. Ghegheven int jaer ons Heren MCCC ses ende tachtich, op den tienden dach van Meye.

Met de uithangende zegels van Woudrichem, Matthijs van Kessel, Diederik van Uitwijk, Roelof van Emmichoven en Hendrik de i; Borchgrave in groene was.

Oorspr. - Archief Altena, no. 12.

Litt.: Inleiding, blz. 55, noot 4; 65; 79; 81.

169. ALBRECHT VAN BEIEREN, RUWAARD VAN HOLLAND, OORKONDT, DAT HIJ, NU HET LAND VAN ALTENA BIJ VONNIS VAN LEENMANNEN VAN ZUID-HOLLAND AAN HEM IS TOEGEWEZEN, AERNT VAN WEIENBURCH (WEYBURCH) ALLE BREUKEN EN MISDADEN HEEFT VERGEVEN, DIE DEZE IN HET LAND VAN ALTENA BEGAAN HEEFT. DE HERTOG GEEFT AERNT TEVENS ZIJN GOEDEREN IN HET LAND VAN ALTENA TERUG, WELKE HEM DOOR DEN HEER VAN HORNE WAREN ONTNOMEN.

1386 September 9.

Gedrukt: Van Mieris, III, blz. 446.

Litt.: Inleiding, blz. 65;

prfschr., blz. 22.

170. TARIEF VAN DE VIER MARKTTOLLEN TE WOUDRICHEM EN DEN

MARKTTOL TE GIESSEN.

z. j. e. d. (voor 1387)

tRecht van den vier marcttollen tot Woudrichem, die den here van Hoern toehoerden, ende van der marcttol van Ghiesen.

van enen groten sac vlas xij g.

van iiij tonnen staels i ouden scilt.

van ic weghens ijsers ij d.holls.

van iiijc nestken ¹) staels voer i tanne.

van i sac wollen vj oude g.

van i vlet houts van den knye ij oude g.

van i craken van den overganc iiij oude g.

van houte dat in een scip gheladen is v½ vls. g.

van i paer moelensteen xiij oude g.

van i last querensteen iij vls, g.

van i kerren weden ix oude g.

van i vaet asschen i VIS. g.

van i last harinx iiij vls. g.

van c kesen iiij vls. g.

van i tonne boteren i vls. g.

van i last biers xij g. vls.

van i vat olyen i vls. g.

van i tonnen harinxsmouts i vls. g.

van i pac bontwercs vj oude g.

van vj Cuels voeder wijns i ouden scilt.

van i bael meden i vls. g.

van i corf visch lij vls. g.

van i corf cabelliaus vj vls. g.

van i scepe ghegotens visch vr/2 vls. g.

van i zalm i ouden holl.

van i tonnen visch i vls. g.

van i stoer lij vls.g.

van i mande witinx i vls. g.

van i meze buckincs ij g.

van i coppel froyts xij d. holl.

van i bosch kenneps lij vls. g.

van enen wollen laken iiij d. hol.

van enen ijdel scepe i vls. g.

van i scuyt iii j d. hol.

van i gheladen scepe van opwaert xxvj oude hol.

van enen gheladen scepe met enen hantroeder ghelike.

van e1ken rende ij d. holl.

van i perde iiij d. hol.

van i gheladen scrlyte xxij hol.

van i hoet gaghels ilij oude g.

van i pac vacht vj oude g.

van i sentenaer herssen ij oude hol.

van i hoede arweten of boenen vl/'z vls. g.

van i tafel loets ij vls. g.

van allen goede van ghewichte, zidc of zidewerc ix oude g.

van i hoet haveren i g., weyt of rogge ij g., gherst 1½ g ²).

van i rijs leyen xij d. hol.

Item in die vier mercten tot Woudrichem is niemont vri te lande dan die poerter tot Woudrichem is. Alst merct ³)van beesten is, dan sal men nemen, als daer ghecreyiert is, van enen perde iiij wit, van i runde ij wit, van i verken 1 ~2 witten, van i scaep i doytken, diet coept half ende diet vercoept half.

Item die van Dordrecht, oec wat si gheladen hebben, gheven van den scepe i vls. g. ende niet meer.

Item tot Ghiesen is niemont vri te lande dan die poerter tot Woudrichem ende tot Hoesden is. Ende van allen goede sa1 men ontfaen van der tollen als men tot Woudrichem doet; ende dat hier niet bescreven en staet is als heercomen is.

Item die marct tot Wouderichem van Palmen gaet in des Dinxdages tavontide na halfvasten.

Item die marct van Wouderichem tot sinte Jacobsmisse gaet in drie daghe voer sinte Jacobsavont.

Item die marct van Wouderichem tot onser Vrouwenmisse nativitas gaet in drie daghe voer onser Vrouwenavont.

Item die coude marct gaet in drie daghe voer sinte Lucasavont. Item op sinte Margrietenavont, op sintc Jacobsavont, op onser Vrouwenavont nativitas ende op sinte Lucasavont so ist vol marct ende dan creyicr men die marcten zoalst payment gaen sel ende wanneer men ghewant sniden sal van marcte te marcte.

Item die marct tot Ghicssen mact in drie daghe voer sinte Margrietenavont.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 45, fol. 22 verso-23.

Ander afschrift: Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol. 33 verso en 34.

¹⁾ Mogelijk moet belezen worden: neseken.

²⁾ De woorden "weyt" en volgende zijn bijgeschreven. In het tweede afschrift staan zij in den tekst, doch daar is voor de drie soorten veldvruchten hetzelfde bedrag van 1½ gr, genoemd.

³⁾ De tekst heeft hier nogmaals het woord "marct".

171. WILLEM VI VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, GEEFT AAN JAN VAN

GOER TWEE ONROERENDE GOEDEREN, "DEN WENVAERT" EN "DEN INSCIT", IN ERFLEEN.

1387 April 15.

Regest: Verslagen R. O. A., 1897, XX, blz. 125, no. I3.

172. VOOR SCHEPENEN VAN WOUDRICHEM LEGGEN, WILLEM DE HOGHE EN ZIJN ZONEN ZEGER EN GILLIS GEZAMENDERHAND AAN LUDEKEN DEN WILDE, TEN BEHOEVE VAN HERTOG ALBRECHT, DE BELOFTE AF, DAT ZIJ WILLEM DE HOGHE WILLEMSZOON, ZOODRA DEZE BINNENSLANDS KOMT OF BINNEN EEN HALF JAAR DAARNA, AFSTAND ZULLEN LATEN DOEN VAN EEN HUIS EN HOFSTEDE TE WOUDRICHEM, TEN BEHOEVE VAN DEN HERTOG.

1387 Juni 24.

Gedrukt: Van Mieris, III, blz. 462.

173. WILLEM VAN BEIEREN, HEER VAN ALTENA, GEEFT AAN AREND VAN GIESSEN HET GEHEELE VEER TE ANDEL EN EEN UITERWAARD IN LEEN.

1387 Juli 5.

Willaem etc. doen cond allen luden, dat wi verlyet hebben ende verlyen mit desen br¡eve Aernt van Ghiesen dat veer tot Andel an beyden ziden van den water tusschen Veenregrave ende Rijswik kerc, item enen uterdijc die gheheten is die Middelwaert, die belegen is mitter Maz'e an deen zide vor Andel ende an dandcr zide dat gherecht van Poederoyen, te houden van ons ende van onsen nacomelinghen him ende sinen nacomelinghen in allen manieren als hijt van den hofstede ende heerscappie van Althena te houden plach. In orkunde etc. Ghegheven in den Haghe sVridages na Nlertijn translatio anno LXXXVII.

Afschr, - Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol. 4.

174. WILLEM VI VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, GEEFT HERBAREN JACOBSZ. EEN HOFSTEDE ONDER ANDEL IN EIGENDOM, DIE DEZE TOT DUSVER IN LEEN HIELD.

1387 Augustus 17.

Wi Willem, heere van Hoern, van Altena ende van Kurtersem, maken cont ende kenlijc allen luden, dat wi machtich ghemaect hebben ende maken Herberen Jacobs soen een vrie ghifte te gheven van eenre hofstat, ghelegen in den gherechte van Andel tusschen Jan Jans soens erve aen die oestside ende Dircs Wevers erve aen die westside, mit horen toebehoren, welc hofstat van ons houdende is tot enen Iechten erfleen. Ende wi gheloven die varghenoemde hofstat te waren voer allen denghenen die ten rechte comcn willen.

In kennisse der waerheyt so hebben wi desen brief open beseghelt mit onsen zeghel. Gegheven int jaer ons Heren MCCC zeven ende tachtich, des Zaterdages na onser Vrouwendach assumptio.

Afschr. - opgeplakt strookje papier op los vel, met potlood genummerd (fol.) 40, achter in Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged.

175. TEN OVERSTAAN VAN RECHTER EN HEEMRADEN VAN EMMICHOVEN DRAAGT ROBBRECHT VAN EMMICHOVEN TWEE EN EEN HALF MORGEN LAND IN EIGENDOM OVER AAN ZIJN BROEDER REYNGOUT. ROBBRECHT BELOOFT REYNGOUT GEDURENDE JAAR EN DAG TE VRIJWAREN.

1388 Maart 19.

Ic Ghijsbrecht uter Spijc, richter in den ghericht van Emmichoven, doe cont ende kenlic allen luden, dat ic daer over gheroepen was als een richter ende met mi Peter Scoyaert, Dirc van Nuerden, Aernt Willem Vinkenzoen ende Aernt Robbrechtszoen als heemraderen, dat voer ons quam Robbrecht van Emmichoven ende gaf een vri ghift haren Reyngout van Emmichoven, sinen brueder, van dordalf merghen lants, gheleghen in den ghericht van Emmichoven, dat men ghemeynliken hiet die vijf marghen, daer naest gheleghen is oestwaert Heynric Walwijn ende westwart Claes Peterszoen, met allen zinen toebehoeren. Ende Robbrecht voern. verteech ende verhalmde op dit vcerscr, lant tot behoef haren Reyngouts voirscr., als vonnes der heemraderen wijsde ende recht is. Ende Robbrecht voern, gheloefde haren Reyngout voerseit dit voerscr. lant te waren jaer ende dach, als men een vri eyghen erve sculdich is te waren, ende alle voercommer ende voerplicht af te doen.

In kennissen der waerheit heb ic, Ghijsbrecht, richter voern., desen brief open beseghelt met minen zeghel, int jaer ons Heren dusent driehondert tachtich ende acht, tsDonredages na sinte Gheertrudendach.

Met uithangend zegel van Gijsbrecht uter Spijk in groene was.

Oorspr. - Archief der abdij van Berne te Heeswijk, Cart. I, no. 284 (XV, 5).

Litt.: Inleiding, blz. 87, 95.

176. WILLEM VAN BEIEREN, HEER VAN ALTENA GEWORDEN, GEEFT AAN SEGER WOUTERSZOON (VAN EMMICHOVEN) EEN HOEVE, SMALTIENDEN EN HET DAGELIJKSCHE GERECHT TE EMMICHOVEN TEN RECHTEN ERFLEENE, GELIJK HIJ DIE GOEDEREN OOK VAN DEN HEER VAN HORNE IN LEEN PLACHT TE HEBBEN.

1388 Maart 22.

Gedrukt: Van Mieris, III, blz. 457 en 458 (aldaar ten onrechte gedateerd: 1387 April 3).

177. WILLEM VAN BEIEREN, HEER VAN ALTENA, GEEFT HET LAND VAN

ALTENA EEN HANDVEST.

1388 Augustus 15.

In den naem ende eren der enigher ende onghesceydenre Drievoudicheyt, amen. Willem van Beyeren, van Henegouwen, van Hollant, van Zeelant, bi der ghenaden Goeds greve van Oestervant ende heere van den lande van Altena, doen cent allen luden, dat wi omme oetmoPdighes vervolghens ende minliker bede van onsen goeden luden ghemvenliken van onsen lande van Altena, omme te verclaren sommighe punten van rechte, die si begherende zijn, dacr wi bi rade ons liefs heren ende vader, heere van Hollant, sijns raeds ende den onsen, goedertierliken hebben ghehoert die bede onser goede lude voerss., ende hebben hem ghegheven ende gheven voer ons ende voer onsen nacomclingen, hem ende horen nacomelinghen, omme menighen trouwen dienst, die si onsen voervaderen, heren tot Hollant, dicwijl ghedaen hebben ende ons ende onsen nacomclinghen noch doen zullen, zulke punten ende recht, alse hierna gescreven staet, eweliken te houden ende te doen houden sonder verbreken.

1. In den (iersten), so hebben wi gheconsenteert onsen goeden Iuden voerscr. alle brieve, hantvesten, previlegien, die si hebben van ons ende van onsen voervaderen, heren tot Hollant, of van den heren van Hocrn ende van den lande van Altena, ende gheloeft te houden in allen punten, soe si begripen ende ghescreven staen.

2. Item waer dat sake dat enich man of wijf, ghezetcn in den lande van Altena, sijn lijf of sijn goet verboerde teghens ons, die en solide sijns wijfs of sijnre kyndere of sijnre gherechte erfnamen goet niet verboeren, si en soudent half hebben. Ende sijn wittaftighe scout sal voren van den ghemeynen goede gaen sonder arghclist ¹)

3. Item worde enich lantman of wijf aenghesprokcn, dat hi sijn lijf of sijn goet verboert hadde, die sal hem verborghen mi borghen, die also gaet sijn als sijn lijf ende als sijn goet. Ende en can hl hem so niet verborghen, so mach men houden in helden sondcr pincn tot Altena. Ende binnen den eersten zes weken, dat hl ghchouden of verborcht is, sal men aenspreken mitten rechte; ende en spreect men binnen dier tijt niet aen mit rechte, so sal hl qwijt ende vri wesen van der zaken, daer hl of aenghesproken of voer ghevanghen is.

4. Item -heen wijf en sal bastaerd moeghen winnen. Ende of yemant sinen bastaerd enich goet gheeft ende die bastaert sterft sonder wittaftighe ghebocrte levende after hem te laten, so sal dat ghegheven goet weder comen an denghenen, dier ghegheven heeft of aen sinen gherechten erfghenamen. Maer vercreghen goet van den bastaert sal comen alsoet vanouts haerghecomen is ²).

5. Item enich lantman, die wi van sinen live aenspreken willen lof aen doen spreken, dien sal men aenspreken in den dorpe of ambochte, daer hl ghebroect heeft, ende hem daer verwinnen mitten rechte, ende hem uter vierscaer van Wouderichem enen dach van rechte legghen ende een weet te doen ³).

6. Item soe wie weeskynder voecht wesen sal van rechte, die sal al hoer gherede goet penninghen ende panden bi den heemraders of scepenen, daert gheleghen is, binnen zes weken na dode vaders of moeder, alsoet recht gheleghen is, ende belegghent op twescatten erve, hem dat weder nut te reyken tot horen mondighen daghen.

7. Item en sullen wi, noch nyemant van onsenweghen, gheen vreemde scape houden, noch laten houden, in onsen lande van Altena.

8. Item alle hoenre, die op uutlande of dijcke gheset zijn ende mit onrechte daerop gheset waren, laten wi of ende scelden se qwijt.

9. Item wi en sullen gheen beter payment nemen van onsen boeten, brueken of verfayten, dan wi in onsen marctcn sullen doen roepen ende ghebieden.

10. Item waer dat sake dat de heer; van Hcern in enighen dadinghe quame mit ons omme weder te comen toten lande ende hecrlicheyt van Altena, soe beloven wi, dat onse lieve heere ende vader van Hollant, alse overheer, ende wi ende onsen nacomelinghen onsen goeden luden van den lande van Aitena ende haren nacomelinghen houden sullen ende doen houden ai allen horen rechte, hantvcstcn ende previlegien, die si hebben van onsen lieven heeren ende voervaderen van Hollant, van ons ende van den heer, van Altena, sodat een yghelijc hebben zal recht ende vonnissc na den recht van den lande sonder arghelist.

11. Item alle beroepen vonnissen int hofghed:rghe, dacr sullen wi onsen balju of enen ghcliken man toe zetten te 'berechten mit onsen brieve van beveelnisse, af w¡ die selvc niet berechten en mceghen of en willen. Ende waert dattet gheen ghel¡jc man en waer, ende ons daer claghe of quame, so sullen wi dien ofdoen ende hem enen gheliken redelicken man wedersetten die beroepen vonnissen te berechten, of sel.ve onse recht aen ons houden ende rechten alsc recht is ⁴).

12. Item waer dat wi des te doen hadden ende wi peerde gheboden te houden, so sal een yghelijc selve mit sinen peerde dienen also verre, als bi daer nutte ende oerbaerlijc toe is.

13. Item en sal men ghenen dijc, weghen, wateringhen, slusen, zilen noch zeghedammen in ghenen scouwen hoghcr bescouwen, bescaden noch besteden, noch onraet op dr‹ven, dan ter heemrader scieringhe.

14. Item so mach alle man, gheseten in onsen lande van Altena, varen malen omme tsestiende vat tot wat moelen dat si willen binnen onsen lande van Altena, sonder verboeren teghens ons.

Ende ommedat wi willen, dat dese punten voerscreven alle vast '~ ende ghestade ghehouden sullen werden van ons ende van onsen na' camelinghen onsen goeden luden voerss. ende horen nacomelinghen, so hebben wi desen brief beseghelt mit onsen zeghele. Ende om die meerre zekerheyde ende die beter vestenissen, so hebben wi ghebeden ende bidden onsen lieven heere ende vader, dat hi desen brief ende hantvesten gheloven wille te houden ende te doen houden ende init ons beseghellen wille.

Ende wi Aelbrecht, bi Goeds ghenaden palensgrave bi den Rijn, hertoge in Beyeren, ruwaert van Henegouwen, van Hollant, van Zeelant ende van Vrieslant, hebben om bede wille Willem, onsen outsten soen, alle dese voerghescreven punten mit hem gheloeft te houden ende te doen houden voer ons ende voer onsen nacomelinghen den goeden luden van den lande van Altena ende haren nacomelinghen, ende hebben des te orconde desen brief voer beseghelt mit onsen zeghele mit Willem, onsen soen voerss.

Dit was ghedaen in den Haghe, int jaer ons Heren dusent drie~ hondert achte ende tachtich, op onser Vrouwendach assumptio.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol. 9 en 9 verso.

Andere afschriften: Leenkamer Holland, no. 51, 1e ged., fol. 6 en 6 verso;

Leenkamer Holland, no. 50, fol. 277 en 278.

Gedrukt: Van Mieris, III, blz. 513 en 514.

Litt.: Inleiding, blz. 38.

¹) Litt.: Inleiding, blz. 114-115

²) Litt.: Inleiding, blz. 117-120.

³) Litt.: Inleiding, blz. 75.

⁴) Litt.: Inleiding, blz. 75

178. WILLEM VAN BEIEREN, HEER VAN ALTENA, GEEFT EEN HANDVEST AAN WOUDRICHEM ¹)

1388 Augustus 15.

In den name ende eren der enigher ende onghesceydenre Drievoudicheyt, amen. Willem van Beyeren, van Henegouwen, van Hollant van Zelant, bi der ghenaden Goeds greve van Oestervant ende heere van den lande van Altena, doen cont allen luden, dat wi om oetmoedighes vervolgens ende om minliker bede van onsen goeden luden ghemeenliken van onser peerte van Wouderichem, omme te verclaren sommige punten van rechte, die si begherende zijn, daer wi bi rade ons liefs heren ende vader, ons heren van Hollant, sijns raeds ende den onsen, goedertierliken hebben gheheert die bede onser goeder lude der poerten van Wouderichem voerseyt, ende hebben hem ghegheven ende gheven voer ons ende voer onsen nacemelingen hem ende horen nacomelinghen, om menighen trouwen dienst, die si onsen voervaderen, heren tot Hollant, dicwijl ghedaen hebben ende ons ende onsen nacomelinghen noch doen zullen, alsulken punten ende recht, als hierna ghescrcven staet, eweliken te houden, sonder verbreken.

1. In den eersten gheloven wi te houden ende te doen houden alle brieve, hantvesten, previlegien, die cnse goede lude van Wouderichem hebben van ons ende onsen voervaderen, beren te Hollant, of van den heere van Hoerne of van den lande van Altena, in allen punten, soe si begripc,n ende ghescreven staen.

2. (27) Item waer dat zake dat en¡ch poerter sijn lijf of s¡jn goet verboerde, die en seude zijns wijfs of sinre kynder of sijnre gherechten erfghenamen goet niet verboeren; si en soudent half behouden, ende zijn wittaftige scout sal voer van sinen goede naen ghemeyne van wive of sine erfghename, sonder arghelist ^a) ²) .

3. (26) Item wordc enich poerter aenghesproken, dat hl zijn lijf of sijn goet verboert sonde hebben, die mach hem verborghen mit borghen, die also goet zijn als sijn lijf ende als sijn goet. Ende en can hl hem zo niet verborghen, so mach men houden in vanckenisse sonder te pinen, binnen onser vriheyt van Wouderichcm, ende aenspreken binnen den eersten zes weken, dat hl ghehouden of verborcht is metten rechte. Ende en spreect mens niet aen mitten rechte (bynnen den zes weken voirscr. ^b), so sal die poerter vri ende qwijt wesen van dier zaken, daer hi of aenghesproken ende voer ghevanghen is.

4. (28) Item gheen wijf en zal bastaert mocghen winnen. Ende of yement zinen bastaert enich ghoet gheeft, ende die bastaert sterft sonder wittaftighe gheboerte levende after hem te laten, so sal dat gheglieven goct weder comen an denghenen, diet ghegheven heeft of aen sijn ghcrechte erfghenamen, maer vercreghen goet van den bastaert sal comen alsoet van outs haercomen is ^c) ³)

5. (29) Item hebben wi gheloeft ende loven onsen voerseyden poerteren te qwiten ende scadeloes te houden van der lijfpensie van Brucsele ^d), ghelijc als die heere van Hoern der poerten van Wouder¡chem daerof brieven ghegheven heeft.

6. (30) Item zo wie weeskynder voecht wesen zal, die zal al hoer gherede goet penningen ende ponden bi den rechter ende scepenen binnen der vriheyt van Wouderichem, binnen zes weken na doeden vader of moeder of daert hern of bestorven mocht wesen, ende belegghent op twescatten erve ^e), hem dat weder uut te reyken tot horen mondeghen daghen ende ombecommert op hoer goet te zetten.

7. (31) Item en sullen wi noch nyemande van onsenweghen gheen vreemde scape houden, noch laten houden, in onsen ambochte ende vrihede van Wouderichem.

8. (32) Item en sullen wi gheen beter payment nemen van onsen boeten, broeken of verfayten, dan wi in onsen marcten zullen doen roepen ende ghebieden.

9. (33) Item waer dat zake dat die heere van Hoerne in enighen dedinghen quame mit ons, om weder te comen totter poerte van Wouderichem, lant ende heerlicheyt van Altena, soe gheloven wi, dat onse lieve heere ende vader van Hollant, alse overheere ^f), ende wi ende onse nacomelinghen hem ende horen nacomelinghen houden zullen ende doen houden in allen horen rechte ende hantvesten, die si hebben van onsen lieven heeren ende voervaderen, heren van Hollant, van ons ende van den heren van Altena, dat een yghelijc hebben zal recht ende vannisse trouwelijc sonder verbreken ^g).

10. (34) Item so en sal men nyemant te peerde bieden ^h) binnen der poerte van Wouderichem, hl en zal daer zelve mede dienen also verre als hl daer nutte ende oerbaerlijc toe is.

11. (10) Item en zal men ghenen dijc, weghe, wateringhe, slusen, zilen, werven, straten noch zeghedam in ghenen scouwen hogher hescouwen, besteden, bescaden noch onraet op driven, dan toter heemrade of scepen scieringhe.

12. (35) Item so mach een poerter van Wouderichem sijn coern doen malen in den lande van Altena tot wat moelen dat hl wille, om tsestiende deel, sonder verboeren jeghens ons.

13. (36) Item en zal nyemant onse zegheworpen belegghen dan onse poerters van Wouderichem, daer si nu ter tijt sijn of namaels vallen moeghen binnen onser heerlicheyt van Altena. Ende daerof sullen wi hebben den vijften penninc. Ende of si zegheworpe niet en beieyden, alst ons ende onsen vroenmeysters nuttclijc ende oerbaerlijc waer, soe moeghen wi of onse vroenmcesters onse worpen doen bevisschen tot onser nutscap ende ocrbaer ⁴).

14. (37) Item dat alle poerters van Wouderichem tollevrij varen zullen al Hollant doer tot Hoesden ende vander nu ghesetter tollen ten Berghe, ende alles rechts ghenyeten ghelijc den vrien steden van Hollant.

15. (38) Item so wat goede dat een poerter van Wouderichem coept of vercoept binnen der vriheyde van Wouderichem, daer en sullen si noch niement tollen of gheven.

16. Item waer dat zake dat bi onghevalle van brande of anders verout of verloren worde dese hantvesten, soe gheloven wi onsen poerteren van Woud,-richem so wes, dat si mit uutghescriften bewisen moeghen onder twe of meer goeder lude zeghelen, dat wi hem dat weder zeghelen zullen, of onse nacomelinghen, sonder haren cost.

Ende ommedat wi willen, dat alle dese punten voerss. vast ende ghestade ghehouden sullen werden van ons ende van onsen nacomelinghen onsen goeden luden voerss. ende horen nacomelinghen, so hebben wi desen brief beseghelt mit onsen zeghele. Ende omme die meerren zekerheyden ende die beter vestenissen, so hebben wi ghebeeden ende bidden onsen lieve heere ende vader, dat hl desen brief ende hantvesten gheloven wille te houden ende te doen houden, ende mit ons voren beseghelen wille.

Ende wi Aelbrecht, bi Goeds ghenaden palensgrave bi den Rijn, hertoghe in Beyeren, ruwaert van Henegouwen, van Hollant, van Zeelant ende van Vrieslant, hebben om beden willen Willems, onsen outsten soens, alle dese voerghescreven punten mit hem gheloeft te houden ende te doen houden, voer ons ende voer onsen nacomelingen, den goeden luden van der poerten van Wouderichem ende horen nacomelinghen, ende hebben des te orconde desen brief voren beseghelt mit onsen zeghele mit Willem, onsen soen voerscr.

Dit was ghedaen in den Haghe int jaer ons Heren dusent driehondert acht ende tachtich, op onser Vrouwendach assumptio.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol. 1 en 1 verso.

Andere afschriften: Leenkamer Holland, no. 51, 1e ged., fol. 5 verso en 6;

Leenkamer Holland, no. 50, fol. 277 en 277 verso.

Gedrukt: Van Mieris, III, blz. 512 en 513.

Litt.: Inleiding, blz. 38 vlgg.

¹) Men vergelijke noot i) op blz. 82. De handvest van 1410 is verdeeld over drie brieven van denzelfden datum; ter bevordering van de overzichtelijkheid nummerde ik de artikelen echter door. Het derde artikel van deze handvest is het eerste van den tweeden brief van r4to.

²) Litt.: Inleiding, blz. 114-115

³) Litt.: Inleiding, blz. 117-120,

⁴) Litt.: Prfschr., blz. 123

^a) sal voir uut van den gehelen goeden gaen gemeyn.

^b) Deze woorden zijn in den tekst van 1410 ingevoegd,.

^c) aen sijn rechte erfgenamen of sijnre gebrake, Mar vercre;en goet van den bastairden voirscr. sal aen ons eomen, als tot haertoe gewoenlic geweest is.

^d) van sulken lijfrenten, als wij den steden van Brabant of hoeren poirteren jairlix sculdich sijn.

^e) Tekst i4io heeft ingevoegd: bynnen onsen lande van Althena gelegen.

^f) De woorden onse lieve heere ende vader van Hollant, alse overheere, ontbreken uit den aard der zaak in den tekst van 1410.

^g) sonder verbreken oj zvederseggen.

^h) up pairde zetten te houden.

179. WILLEM VAN BEIEREN, HEER VAN ALTENA, VERZET DE WEEKMARKT TE WOUDRICHEM VAN ZONDAG OP WOENSDAG.

1388 September 28.

Willem van Beyeren, van Henegouwen, van Hollant, bi der ghenaden Goeds greve van Oestervant ende heere van den lande van Altena, doen cont allen luden, dat wi om goede jonste, die wi draghen tot onser poerten van Wouderichem ende om bede ende versoecks wille, die onse poerteren aen ons ghedaen hebben, soe hebben wi verleyt end:, verlegghen die wekemarct, die gheleghen heeft in onse poerte van Wouderichem opten Sonnendach, dat si voertaen legghen ende wesen sal op den Woensdach, in allen den rechte te wesen ende voertaen eweliken te houden alse men se opten Sonnendach te houden plach.

In orconde desen brieve beseghelt mit onsen zeghel. Ghegheven in den Haghe des

Manendaghes na sinte Mauriciusdach int jaer ons Heren MCCC acht ende tachtich.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol. 8.

180. WILLEM VAN BEIEREN, HEER VAN ALTENA, GEEFT VERSCHEIDENE VOORRECHTEN AAN DE LOMBARDEN TE WOUDRICHEM.

1388 September 29.

Willem van Beyeren, van Henegouwen ende van Hollant, greve van Oestervant ende heere van den lande van Altena, doen te weten alle denghenen, die desen brief zullen zien of horen lesen, dat ons lief is ende bi onsen wille ende daertoe sijn wi verwilkoert ende verwilcoren, dat onse goede vrienden Ymmonet Koyers, heren Coenraed Royers soen, ende sijnre broeder kynder, als Odoen Perchenael Royers soen ende Philips Andries Royers soen van Aest ende hoer erfghenamen ende hoer ghesellen, die si van horenweghen daertoe voeghen, ende alle hore ghesinde, moeghen woenen ende bliven binnen onser poerten van Wouderichem ende in onsen lande van Altena also als hem ghenoegen zal alre best, van den dage der date van deser littere tot vijf ende twintich jaren toe gheheel ende vol, dat een na tander naestvolghende.

1. Ende hebben gheoerloft ende oerloven, dat die voerss. coepmannen, hoer ghesellen ende hoer ghesinde, moe-ben in onser voerscyder poerten ende in onsen lande van Altena voerss., alle den termijn voerscr., copcn, vercopen, bejaghen, wisselen ende comanscap doen mit horen ghelde, also als si sullen wanen best:; doen hoer vordel, orbaer ende profijt; die welke coepmanne, hoer ghesellen ende hoer ghcsinde, hoer goede ende alle hoer zaken gheheelic wi hebben ghenomen, nemen ende ontfaen in onsen gheleyde, zekerhede, bescermenisse ende bewaringhe, ingaen(de), incomen(de), in bliven(de) ende alle hoer zaken doende in onser voerss. poerten ende in alle onsen lande vornocmt, alle den termijn uut voerss.

2. Ende wi gheloven hem ende hebben bevorwaert, dat wi niet en sullen laten noch ghedoghen, dat enigherhande cooplude, Tuskanen, Joden, Cauwersinen noch nyemant anders, ghelike neringhe doende, zullen wonen noch bliven in onser poerten ende lande voerss. binnen alle dien termijn vornoemt, ten ware bi wille ende consente den voerss. coepmannen ende hore ghesellen of bi horen specialen onthete. Ende ghesciede oec dat die coopmannen, of enich van hem, wanneer dattet waer, binnen den termijn voerss. wilden of wilde sceyden uut onser poerten ende lande voerss., dat mocghen si doen ende vercopen ende wisselen haer deel van haren goede ende van horen catcylen, die si hebben zullen in onser poerten ende lant voerss., sonder forpcl ende quade boesheyt. Ende van datter ghedaen sal sijn, dat die partye kennen sal of dat blihen sal bi hulpen der poerten ende lant voerss., als bi onsen kennemannen of bi anderen openbaren instrumenten, dat sullen wi doen houden als -ilecre.

3. Ende wi hebben den voerss. coepmannen, haren glesellen ende haren ghcsinde glleqwijt, qwiten ende vrien van alre scattingen, lote, bede, tinsc, tolnen, heervaerden van reysen, van allen cost ende dienste, ons te doen of yemande van onsenweghen, oec mede van allen anderen onghelike ende cvcrdaden, die wi hem wilden of mochten cysschen of doen eysschen van onsenweghen; mer wi zullen hern behoeden ende bewaren trouwelijc teghens denghenen, die hem onrechte, moynissc of scade willen doen. Ende ghevicit dat enich der cocpmannen, haer ghesellen of haer ghezinds voerss, of haer goede, worden opghehouden of ghearresteert in enighe stede, so sijn wi sculdich hem te bejaghene hoer deliverancie ende dat si ontrasteert worden mit goeden trcuwen op horen cost, also wi doen souden ende sculdich waren te doen onsen mannen ende onsen poerteren.

4. Ende wi en moeghen, noch en willen riet besculdigen die voerss. coepmannen, haren ghesellen, noch haren ghesinde, yet te eysschen van enighen zaken, die verleden sijn, hoe ghedaen si moeghen sijn of hadden ghewecst, in wat manycren dattet waer.

5. Ende ghesciede oec dattet voerss. coepmannen, hare ghesellen of haers ghesinds doet bleve binnen den voerss, termijn, die testament ghemaect hadde, wi en souden niet eysschen van sinen goede dode hant, noch ander dinc, maer wi souden dat testament doen houden ende souden so doen, dat sijn goet worde ghekeert na der settinge van sinen testamente, als waerlijc hecre. Ende storve hl oec sonder testament te maken, waer hl eyghen of bastaert, wi willen, dat sijn goet kere ende blive op sijn naest oer ende gheslachte na der wet ende kostume van den lande, daen hl is, ende scelden hem qwijt alle recht, dat ons mochte of seuldich ware te vervallen van enen eyghen of bastaert of van horen goede.

6. Ende ghesciede dat enich der coepmanne voerss., van horen ghesellen of van horen ghesinde, misdede enighe misdaet; hoe ghedaen si waren, wi en mceghen niet nemen noch eysschen van denghenen, die onsculdich sijn, noch tasten aen hoer goet, sonder alleen aen denghenen, die die misdaet sal ghedaen hebben, in manyeren dat wi om gheenrehande misdaet, die hl mach hebben misdaen, sonder van doetslage ende van vredebrake, en moegen eysschcn meer dan vijf ende twintich pont zwarten tornoyse alsulc als ghenge ende gave is. Ende waer die misdaet minre, wi souden min daerof nemen na vonncsse der scepene ende der ghesworen der poertcn voerss., of ciaer hl die misdaet ghedaen heeft. Ende hiermede sal die misdadige qwijt sijn ende qwijt bliven teghen ons ende tegilen die cnse. Ende scelden oec mede qwijt van alle die deel, dat ons verscinen soude of mochte van koeren ende van boeten, daer si in bevallen souden of mochten in onser poerten of lant voerss. om zaken, die men zeghet van spreken sonder wijsheyt tontstede; noch om oerloge, die wi hebben souden of mochten, om ¹) dat die coepmannen hebben mochten onder hem, of die ander liede hebben moeghen; wij willen se, noch en Lnoeghen besculden, noch doen besculden, bi ons, noch bi anders nyemande van onsenweghen.

7. Ende ghevielt dat enighe pandel verstolen of tonrecht ontdraghen, gheset worden in der voerss. coepmannen huus, wi en willen nyet, dat si yet wedergheven voer dien tijd, dat wel ende al betaelt sijn van horen cateylen ende van horen cost, waer of men se sculdich is te gheloven, of hore enich van hem, sonder quaet of forpel, bi horen slechten woerden, sonder ander proeven te doen of yet daerteghens te segghen.

8. Ende wi willen oec ende begheren, dat, ghevyele dat die voerss. coepmannen, hoer ghes‚llen of haer ghesinde, ghehouden hadden pande ende ghewacht jaer ende dach, dat si se after dien tijt vercopen moeghen tot haren wille sonder aenspreken van yemand.- ende sondcr misdaden teghens ons of teghens yemande van onsenweghen. Ende dat si se jaer ende dach sullen ghehouden hebben, dat sal men hem gheloven tot horen simpelen segghen, zonder ander proeve te doen.

9. Ende wi gheloven ende hebben gheloeft den voerss. coepluden te doen ghelden mit zulker munten ende weerden, als daer si mede ghecomenscept sullen hebben, also verre als haer letteren, hoer cyrographen ende hoer machten daerof hebben sullen ende houden. Ende van allen dien dat si ghecomenscept zullen hebben, daer gheen letteren, cyrographen, noch machten of en sijn, nochtan sijn wi hem sculdich te doen ghelden mit zulken payment, als dacr si mede ghecomanscept zullen hebben, also verre als dieghene, die hem sculdich zijn, goet hebben. Ende des moeten die coeplude voerss, gheloeft sijn bi horen slechten woerden, sonder anders proeve te doen.

10. Ende overmids alle den vorwaerden, die dese tieghenwordige brief boven ende beneden begriipt, so sijn ons die voerss. coepmans sculdich te gheven ende te betalen, elx jaers van den vijf ende twintich jaren voerss., tsestich oude scilde, goet van goude, gherecht van ghewichten, alle jaer te ghelden op sinte Jacobsdach in Julio, daer tyerste jaer of inghinc op sinte Jacobsdach in den zoemer in der maent van Julio int jaer acht ende tachtich lestleden; ende scelden hem qwijt mit desen brieve van allen verleden jaerpacht ende tinse, die si ons sculdich hebben gheweest van onser poerten ende lande voerss. roerende tot sinte Jacobsdaghe toe des apostels in der maent van Julio int jaer acht ende tachtich voorss., ende daerof houden wi ons van hem wel ghepayt.

11. Ende ghesciede oec dat die ²) voerss. coeplude sceyden wouden uut onser poerten ende lande voorscr. binnen den termin vornoemt, dat moeghen si doen sonder wederscgghen ende onghecalengiert, wanneer dat si betaelt ende ghenoech ghedaen hebben van zulken tinse, als si verseten hebben. Ende voeren si wech binnen den voerss. termijn, wanneer het ware, si souden ons ghelden den voerss. tinse tot der tijt toe dat si wechvoeren, also die tijt beliepe, die si verseten hadden.

12. Ende waert dat ghesciede - dat niet ghescien en moet -, dat des-, voerss. coeplude, hoer ghesellen of hoer ghesinde, hadden enighen scade, zwaerheyt of wederstoet, overmids ghebrec van ons of bi ons, in wat manyeren dattet ware, dien scade sijn wi hem sculdich te ghelden mit goeden trouwen.

13. Ende boven alle desen hebben wi ghegheven den voerss. cocpmannen, horen ghescllen ende horen ghesinde, twc jaer termijns om te woenen in onser poerten ende lande voerss., sonder enighe' comenscepe te hantieren, also vrilijc ende also quitelijc als boven ende beneden is besceyden van allen zaken, na' den voerss. vijf ende twintich jaren of binnen den vijf ende twintich jaren voerss., als si henen sceyden wouden van onser poerten ende lande voerscr., sonder enighen tins ons te gheven. In welken tween jaren si ingaderen moeghen haer scult ende haer comenscepe, behouden dien dat si sijn te doen weten den uutganc van den termijn, of als si sceyden wouden uut onser poertcn ende lant voerscr., tot allen denghenen, die pande hadden in horen huse, dat si quarnen ende lossende hoer pandc. Ende alle die pande, die hem bliven zullen na den tween jaren voerscr., wi begheren ende willen, dat sire haren wille mede moeghen doen, sonder misdoen tcghens ons of yemande van onscrweghen. Ende dan sijn wi se sculdich te doen gheleyden zeker ende vri, hem, haer ghesellen, haer ghesinde, alle haer goct ende alle haer zaken, totten eynde toe van onsen lande, van onser hecrscap ende van onser macht, tot wat ziden dat si willen trecken.

14. Ende wacrt dat cnich ontbieden, ghcbieden of bidden qu:~me aen ons van enighen weerliken heere of van der heyligher kercken of van anders enighen persoer., hoc ghedaen hi wacr, om te vanghen of te arresteerne die voerss. coepmannen, haer ghesellen of haer ghesinde, haer goet of hare enichs goet, of te doen rumen onse pocrte voerss. of onse lant, nemmermeer om zulc ontbieden, ghebieden of bidden en souden wijt doen, noch ghedocghen te doen, hem, noch enich van hem, noch an horen goede, enich onghelike of arresteringhe; maer wi souden se wachten ende bescermen wel ende ghetrouwelijc alleen den termijn vornoemt.

15. Voert sijn dese voerss. coepmanne, haer ghesellen, haer ghesinde, in onser protexien ende bescermenisse mit horen goede, dat si hebben, bi tiden, in onser poerten ende lant voerscr., ende zullen se daerin bescudden teghens enig hen heere of teghens yemende, die se beletten of veronrechten woude.

16. Ende wi gheloven hem ende hebben gheloeft, dat wi hem zullen doen hebben alle sculden, die men hem sculdich zal zijn binnen onsen lande voorss, ende binnen onser macht. Ende wi en willen hem, noch en sijn sculdich te versaeken, enich respijt te gheven horen sculdaren, tensi bi horen wille ende bi horen ghemoede. Om welc scult hem te doen hebben ende te doen ghelden, wi hebben hem gheloeft te doen hebben ende te doen deluerende enen serjant, om hem in te doen comen haer sculden, die men hem voertaen in scepenbrieven of in anderen brieven of gheloften verlien sal of voertijts verlijt heeft, bi tsheren tiden van Hoerne, van binnen ende buten onser poerten ende baljuscap van den lande van Altcna, tot horen vermanen ende verzoeke, also dicke als die voerss. serjant zal versocht sijn van den voerss. coepmannen of van hore een, sonder te verbeyden anders gheboeds of beveelnisse van ons of van anders yemande van onsenweghen.

17. Ende willen dat alle dicghcne, die ghcarresteert, hehouden of ghcvangen sijn sullen binnen onser poerten of lant voerss., om scult den voerss. cocpmans of hare ghesellen, dat onse torremeyster van onser poerten voerss., wie dat hl is op dien tijt, die lude honden in onser vangenissen op den cost ende tere der voerseyder sculdaren, ter tij t toe, dat die voerss. coepmannen sullen sijn vol ende al ver~ gouden ende betaelt. Ende waert dat die sculdaren, man of wijf, niet en hadden horen cost mede te doen, so is onse torrcmeyster voerss. dieghene sculdich te houden ten cost ende tere der voerss. coepmannen, mit ghevoegheliken cost, na den state ende der voorss. vangnissen. Ende nyemant en mach bewisen, noch proeven, dat si desen voerss. coepmannen betaclt hebben of -henoech ghedaen hebben, tensi mit scepenbrieven van der stat dacr si die scult of vorwaerden ghedaen hebben.

18. Voert en willen wi niet ghedogen, dat dcse veerss. cocpmannen, haer ghesellen of haer ghesinde, om gheenrehandc zaken, in onsen lande te campe aenghesproken werden.

19. Oec verlien wi hem ende willen, dat si ghenen scade liden en zullen in onsen lande, omdat si onse tale niet en kunnen. Ende waer oec dat sake, dat si enighe ede doen souden, dien sullen si doen na hore talen voer hoer dore.

20. Ende wi en sullen nyemants scult aen ons trecken, maer wi willen, dat si haer scult innen, also verre als si selve willen ende mceghen.

21. Voert ghelovcn wi den voerss. coepmannen, dat wi op hem of haer ghesellen of op haer ghesinde of op horen goede - waert gheleghen is, roerende ende onroerende - gheen recht en sullen doen, noch doen doen, noch laten vorderen, in onser poerten ende lande voerss., van enigherhandc bitichten of zaken, die hem yemant betyen of opsegghen mochten of aenspreken woude, tensi of si voer scepenen of in scepenbrieven in onser poerten ende lande voerss. gheloeft hadden; ende engheen recht vorderen of laten vorderen op yemandc anders dan op dieghene, die voer scepenen of in scepenbrieven in onser poerten ende lant vornoemt gheloeft ende verbonden hadden.

22. Oec en moeghen wi, noch en willen, den voerss. coepmannen, horen ghesellen, noch horen ghesinde, nyet besculden noch eyschen veer ons, voer yemant anders, noch nyemant van onsenweghen, van enighen zaken, die voerleden sijn - hoe ghedaen si sijn moeghen of hadden gheweest, in wat manyeren dattet ware , ende scelden si daeraf qwite ende houden ons wel ghepayt van hemluden voerscr.

23. Waer oec dat sake dat enich vrouwenname quame binnen horen huse of ghehuste, om hope ende troestghelt te winnen of wat ander zaken dattet ware, ende over dese voerss. coepmannen ende over haer ghesinde claghede, dat haer cracht ende ghewelt ghedaen ware, des souden wi ons nyet aentrecken, noch hoer enich berecht daerof doen, ende si en souden daerof ghenen scade liden.

24. Waer oec dat zake dat yemant van desen coepmannen -helt ghenomcn hadde ende namaels quame ende croende, dat dat ghelt quaet ende valsch waren, dat mceghen dese voerss. coepmannen, haer ghescllcn ende haer ghesinde wedersegghen mit horen simpelen woerden, dat si des onsculdich sijn ende buten hore weet is; ende dat sullen wi hem daermede gheloven ende daeraf qwijt houden ende onsculdich.

25. Voert en sullen wi dese coepmannen, horen ghesellen, noch horen ghesinde, niet dwinghen noch laten dwinghen in gheenre wijs, cm ons enich ghclt te lenen.

26. Ende wi willen, dat die voerss. coepmannen, haer ghesellen of haer ghesinde of enich van hem, also dicke als si willen, moeghen nemen haer gheloeften, haer zekerheyden ende haer vorwaerden van onsen kennemannen voer die hulpe van onser poerten veernoemt ende voer die hulpe van onsen andere steden, daer gheen coepmannen en woenen; ende in onsen steden daer coepmanne woenen moeghen si se cec nemen, maer dattet si bi dier coepmanne wille, die daer sijn of sullen woenen.

27. Ende wi gheloven hem ende hebben besproken mede, dat wi die scepenen van onscr poerten voerss. sullen hebben alsulc, dat si wesen zullen ende comen over haer vorwaerden ende gheloften, die hem die lude sullen moeten ende willen doen binnen den voerss. termijn, ende dar hem die scepenen zeghellen zullen haer letteren van haren sculdaren ende hem oerdeel ende recht doen na den vorwaerden daerop ghemaect.

28. Ende wi willen oec, dat ghecn statute of ordinancie, die de scepenen of die ghesworene van onser poerten of lande hebben ghemaeckt of sullen maken binnen den termijn voerss., deren, verswaren, noch scaden sullen enich der coepmanncn, horen ghesellen of horen ghesinde voerss.

29. Ende tot allen desen vorwaerden voernoemt ende tot elken van hem in zulker manyeren als si besceyden sijn ende ghevisicrt, boven ende beneden, also alst ghescreven is in desen tieghenwordighen letteren - hebben wi bevorwaert ende gheloven den voerseyden coepmannen, haren ghesellen ende haren ghesinde, te houden ende te voldoen wel ende ghetrouwelic den termijn vornoemt, sonder teghens te gaen of te verbreken in enigher manyeren. Ende waert dat die voerss. caepmannen, haer ghesellen, haer ghesinde of enich van hem, gheleden scade of deden cost of teringhe, hoe dattet ware, bi den ghebreke van onsen vcrwarden voerss. of bi enich van dien, of bi der daet of scult van ons of van onsen luden, dat gheloven wi hem te ghelden ende weder te gheven trouwelic, bi ghetrouwen woerden, tot horen wille ende bi horen simpelen segghen ende tot horen versoeke, of desgheens, die dese tieghenwordige letteren bi hem hadde, sonder ander proeve te doen.

30. Voert moeghen die voorss. ceepmannen, haer ghesellen ende haer ghesinde, in cnser poerten ende lant voerss. allen den termine uut wapen draghen, hoe ghedaen si willen, bi nachte ende bi dage, onverseyt van ons of van yemande van onsenweghen ende sonder boeten daeraen te verboeren of te ghelden.

31. Ende waert dat ghesciet ware, of namaels ghesciede, dat dese coepmannen of haer ghesellen yemande in onser poerten of lande vornoemt ghelt leende of gheleent had de, dacr si aen heerliken goede an die jaerscaer of richten mosten, na den recht ende castume van onsen lande ende heerscap voerss., so gheloven wi hem, dat wi, noch nyemant van onsenweghen, dat heerlike goet, daer die jaerscaer an waer ghepant ende ghericht, sinen rechten Ieenvolgher, noch nyemande, en sullen verlyen bi desghenen levenden live, sonder enich arghelist, dies dat hcerlike goet ware of hadde gheweest, die voerss. coepmannen ende haer ghesellcn en hadden eerst alle hoer sculden, die si mit horen scepenbrieven daerof betoghen mochten ende alle horen cost, die si daerom ghedaen hadden, tot horen simpelen woerden, of enichs van hem.

32. Ende ghevielt oec namaels dat binnen enich den jaren, die dese coepmannen, haer ghesellen ende haer erfnamen, van ons hebben voerss., dat desen lande ende heerscap van ons weder quamen ende vervreemden an den heere van Hoerne, aen sinen erfnamen of aen yemande anders, nochtan gheloven wi ende hebben gheloeft voer ons ende voer onsen nacomelinghen den voerss. coepmannen, horen ghescllen ende horen erfnamen, te houden ende te doen houden, alle hoer jaren ende termijn uut, die si hebben, ende alle hoer vorwaerden, daerop ghemaect voerss., ghelikerwijs als wi sullen ende sculdich sijn te doen, of dcscn lande ende heerscap an ons ende an onsen erfnamen onvervreemt bleve.

33. Ende waert dat dese ticghcnwordige brief tot enigher tijt binnen desen termijn worde ghestolen, verloren, verbrant, vcrscoert, verarghecet in enigher manyeren, jof datter enich zeghel acn brakc ofte broken worde, so sullen wi ende hebben ghcloeft den voerseyden coepmanncn, horen ghesellcn ende horen ghesindc, tot hore maninghen, of cnichs van hem, te gheven enen goeden brief, wel beseghelt mitten zeghellen, daer dcse brief mede beseghelt is, na inhouden van sincn transscrifte, beseghelt mit enen zeghel autentike.

Ende ommedat wi willen, dat alle dese punten voerscr. vast ende ghestade sullen werden ghehouden van ons ende van onsen nacomelinghcn den vorghcnoemden coepmar.ncn, horen ghesellen ende horen crfina:nell, se hebben wi desen brief beseghelt mit onsen zeghcle. Ende omme die meerre zekcrheyt ende die beter vestenisse, so hebben wi ghebedcn ende bidden onsen lieven heere ende vader, dat hl descn brief gheloven wille te houden ende te doen houden den termijn uut voorscr. ende mit ons voren beseghellen wille.

Ende wij Aelbrecht, bi Goeds ghenaden palensgrave bi den Rijn, hertoge in Beyeren, ruwaert van Henegouwen, van Hollant, van Zeelant ende van Vrieslant, hebben om beden willen Willems, ons soens vorghenoemt, alle dese voerscreven punten ghcloeft mit hem te houden ende te doen houden, voer ons ende voer onsen nacomelinghen, in allen manyeren als voerscr, is, ende hebben des der orconde desen brief voren beseghelt mit onsen zeghele mit Willem, onsen seen vorghenoemt.

Dit was ghedaen in den Haghe int jaer ons Heren dusent driehondert achte ende tachtich, op sinte Michielsdach.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol. 2 vlgg.

Litt.: Inleiding, blz. 66.

¹⁾ In plaats van "om" moet men waarschijnlijk lezen: "of".\

²⁾ Het hs. heeft abusievelijk "dat".

181. WILLEM VAN BEIEREN, HEER VAN ALTENA, VERBIEDT HET VISSCHEN MET KORVEN IN DE ALM.

1388 October 31.

Willem van Beyeren, van Henegouwen, van Hollant, bi der ghenaden Goeds grevc van Oestervant ende heere van den lande van Altena, doen cont allen luden, dat wi omme tgrote ghecroen, dat wi ghehoert hebben van onsen goeden luden van Andel, van Ghiessen ende anderen luden die wateren doer die Alme van zwaren verliese ende groten scade die si liden bi denghenen die in der Almen pleghen te visschen mit korven ende kubben daer si den toeganc omme pleghen te dammen ende te stoppen ende waterkeringhen te maken, daer die laghe lande zeer bi verderft werden ende boer water qualicken omme loesen mceghen ende omme dat te verhoeden dat onse goede lude ende lande niet verderflicken ghemaect en werden, soe hebben wi ghegheven ende gheven voer ons ende voer onsen nacomelinghen onsen goeden luden voerscr. ende horen nacomelingen, dat men voertane in der Almen mit ghenen korven visschen en zal, noch wi noch nyemand van onserweghen, anders dan met netten. Ontbieden ende bevelen onsen rentmeyster van onsen lande van Altena die nu is of namaels wesen zal dat si die Alme ende visscherien daerin anders niet en verhueren dan voerscr. is. Ende waer si yemant anders bevisschede dan voer ghescreven staet souden verboeren jeghens ons die korve ende tien pont darenboven so dicke hl dat dede ende onse rentmeyster ter waerheyt bevinden conde. Ende ommedat wi willen alle dese punten vast ende ghestade ghehouden hebben, so hebben wi desen brief beseghelt mit onsen zeghelc.

Gegheven in den Haghe op Alreheyligenavont int jaer ons Heren dusent driehondert achte ende tachtich.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol. 9 verso.

182. WILLEM VAN BEIEREN, HEER VAN ALTENA, BEVESTIGT JAN VAN GOER IN ZIJN RECHTEN OP "DEN WENNAERT" EN "DEN INSCIT", WELKE GOEDEREN HIJ VAN DEN HEER VAN ALTENA IN ERFLEEN HAD GEKREGEN.

1388 December i o.

Regest: Verslagen R.O.A., 1897, XX, blz. 126, no. 14.

183. WILLEM VAN BEIEREN, HEER VAN ALTENA, GEEFT AAN DANIEL VAN DE MERWEDE HET RECHT VAN ZWAANDRIFT VAN DORDRECHT TOT WERKENDAM EN HET VEER EN AMBACHT VAN ALMSVOET IN LEEN.

1389 Februari 24.

Item heer Daniel van der Merwede heeft ontfangen van minen here van Oestervant die zwaenrie van Dordrecht tot Werkendam toe, tveer ende ambt van Almsvoet, te houden in allen scijn als hijt van den here van Hoern helt ende des sel hl sijn brieve daer of togen so wanneers mijn here begeert. Hier waren over alse manne heer Pouwels van Haestrecht, Vastraet van Ghiesen ende Jan van Rijswijc, heren Willaems zone. Ghedaen in der Hage op sinte Mathijs dach anno LXXXVIII.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 1e ged., fol. 5.

184. WILLEM VAN BEIEREN, HEER VAN ALTENA, GEEFT VASTRAAD VAN GIESSEN DE HOFSTEDE, WAAR HET HUIS TE GIESSEN PLACHT TE STAAN, HET HOOGE EN LAGE GERECHT VAN POEDEROYEN, EENIGE UITERWAARDEN, EEN POND PEPER EN EEN PAAR ZWANEN IN LEEN.

z.j.e.d. (1389 Februari 24) ¹).

Item Vastraet van Ghiesen heeft ontfangen van minen here van Oostervant eerst die hofstat, daer thuys te Ghiesen op te staen plach mit horen graften; item dat hoghe ghericht ende dat laghe ghericht in Poederoyen tusschen Zuelichcm ende der Monkenland; item alle cterdijc ende uutweerde, die nu sijn of nam--Is comen mogen, die gheleghen sijn in den ghericht van Andel ende van Ghiesen, uutghcset ver Ydenweert van Veenregrave tot Jacop Boeven toe recht uut in der Maze gaende, Willems worp van Byzoyen ende den Middelwert die Aernt van Ghiesen Vastraetszonc voerss. van minen here van Oestervant ontfangen heeft. Item die oterdijc dye gheleghen sijn binnen dijcs an de Alme in den gherecht van Ghiesen tuschen Jan Hermans zone an dat oestende ende Jans erve van Raemsdonc an dat westeynde. Item een pont pepers van den vleyschoudcren in der marct te Ghiesen ende I paer zwaen te houden in den lande van Althena, te houden in allen scijn als hijt van den here van Althena te houden plach. Ende des sel hl sijn brieve voer mijn here van Oestervant daerof brenghen tot sinen vermanen. Hier waren over alse manne die here van der Merwede, her Pouwels van Haestrecht ende Jan van Rijswijc, heer Willaems zoen.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 1e ged., fol. 5.

¹) De opsomming van de leenmannen, ten overstaan van wie deze beleening geschiedde, doet het vrijwel zeker zijn, dat dit stuk op denzelfden datum als het voorgaande gesteld moet worden.

185. DE RECHTER VAN ALMKERK OORKONDT DAT, TEN OVERSTAAN VAN HEM EN GEBUREN, JAN VOET EN ZIJN ZOONS JAN EN HUYGE 8O OUDE SCHILDEN SCHULDIG ERKENDEN AAN DE ST. LAURENSABDIJ TE OOSTBROEK BIJ WANBETALING DE PANDEN AAN HUN ROERENDE GOEDEREN TOT HET DUBBELE BEDRAG.

1389 Maart 17.

lck Gherydt Noet Wouter Becyensoen, richter in den gericht van Almkerck, doe condt ende kenlick allen luyden, dat lek dairover geroepen was als een richter, ende met mij Jan Willemss., Jan die Ongevoich ende Lodewich Jan Bartoutz soen als gebuer, dat voir ons quamen Jan Voet Huygens., Jan ende Huyge, zijn kinderen, ende geloeffden met gesamender handt ende elck voor all haeren Harman van Omeren, monick tot Oestbroick, tot behoeff des abts van Oestbroick, tachtich goude gulden oude scilde off payment dat dair voer alsoe guedt is in der tijdt der betailinge. Ende dit voirss. gelt sall Jan Voet, Jan ende Huyge, zijn kinder voirss., betaelen tot des abts vermaenyngen off zijns gewairden bode. Ende wair dat saeke, dat dese voern. dit voirseide gelt dan niet en betailden als voirscr. is, soe mach hij se panden off doen panden aen tweescatten panden aen hoeren gereetste gueden, dair hijt bewijsen can ende tenden viertien daegen nac der pandinge die pande zijn eygen te zijn als hij se eygende, die heere en wilde se lossen.

In kennissen der wairheyt scc heb ick, Geryt Noet, richter voe(r)n. descn brieff open besegelt met mijnen segell int jair ons Heeren duysent driehondert negen ende tachtich, op sente Geertrudendach.

Afschr. - Rijksarchief te Utrecht, inv. kleine kapittelen, no. 531, fol. 146.

186. VOOR SCHEPENEN VAN WOUDRICHEM DOEN JAN VOET EN ZIJN ZOONS JAN EN HUYGE, MEDE NAMENS DE OVERIGE KINDEREN VAN EERSTGENOEMDE, AFSTAND AAN DE AANSPRAKEN; WELKE ZIJ JEGENS DE ST. LAURENSABDIJ TE OOSTBROEK ZOUDEN KUNNEN GELDEND MAKEN.

1389 Maart 17.

Wij Jan van den Campe Willemssoene ende Jan die Greve Didrickz., scepen tot Wouderickhem, circonden met desen brieve, besegclt met onssen segelen, dat Jan Voet ende Jan ende Huyge, zijn kindcren, quyt scouden heeren Herman van Omeren, priester, tot behoiff des abts ende des gemeyns convents van Oestbroeke, van allen scaede, arbeyt, cost, aenspraeke, anxt ende van allen saeken, die zij op den abt voirss. off opt convent van Oestbroeke moegen hebben tot desen dacgc toe. Ende Jan Voet, Jan ende Huge sijn hindcre voirss., hebben den abt ende dconvent voirseit mede qayt gescouden voer alle Jan Voeten kinderen hierin nyet bij namen gencemt, ende dairoff gcloefft scadcloes te houden den abt ende clconvent voirnoemt, behoudelic den abt ende dconvent van Oestbroicke eenen brieff, sprekende van tachtich oude scilden, die zij den abt ende den convent voirss. sculdich zijn, die die richter van Almkerck besegelt heeft.

Gegeven int jair ons Heeren MCCC negen ende tachtich, op sente Geertrudendach.

Afschr. - Rijksarchief te Utrecht, inv. kleine kapittelen, no. 531, fol. 145 verso.

187. WILLEM VAN BEIEREN, HEER VAN ALTENA, BEVESTIGT WILLEM DE GREVE IN DE ERFPACHT VAN DE MOERASSEN VOOR DE ECHT.

1389 Mei 2.

Willem van Beyeren, van Henegouwen, van Hollant, bi der ghenaden Goeds 'greve van Oestervant ende heere van Altena, doen cont allen luden, dat wi alsulke zoetslaghen, also groet ende also cleen alse onse stede van Wouderichem legghende heeft voer lie Echt, die sij uutghegheven ende verpacht hebben tot enen erftinse Ludekijn den Wilden, nu ter tijt onse rentmeyster van onsen lande van Altena ende tolnaer tot Wouderichem, om een quartier van enen Dordrechtsche gulden des jacrs, welken pacnt Ludeken voerss. mit allen den recht, dat hl daeraen heeft, bi onsen consente, wille ende goetduncken, overghegheven heeft Willem den Greven Gorijssoen, behouden dat Willem de Greve voerscreven ons daerof gheven zel enen capoen des jaers ende dat Ludeken voerss. dien viver endo putte, dien hl in dien doetslaghen heeft doen graven, bruken ende oerbaren sal alretiere vissche in te houden, zamelijc mit Willem vorghenoemt. Ende gheloven voer ons ende voer onse nacomelinghen Willem den Greven ende sinen nacomelinghen in dien zoetslaghen ende pacht te houden ende te waren, mit onser stede voerscreven, ewelijc ende erflijc, na custume ende recht van onsen lande.

In orconde des bricfs beseghelt mit onsen zeghele. Gegeven in den Hage, des Sonnendages na Meyedach int jaer ons Heren MCCC neghen ende tachtich.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, ze ged., fol. 17 verso.

Litt.: Inleiding, blz. 65.

188. WILLEM VAN BEIEREN, HEER VAN ALTENA, GEEFT SCHOUT, BURGEMEESTERS EN SCHEPENEN VAN WOUDRICHEM HET RECHT OM KEUREN TE MAKEN.

1389 October 23.

Willem van Beyeren, van Henegouwen, van Hollant, grave van Oestervant ende here van Altena, doen cont allen luden, dat wi om rusten ende om vrede te houden onder anse goede luden, onsen poerteren vanWoudrichem ende oec landluden, die daerondcr te doen hebben in onser steden van Woudrichem, ghegheven hebben ende gheven met desen brievc, dat onse schoute metten borgermeesteren ende scepenen van Wcudrichem nyewe koren ende ghebode legghen moghen bi rade ons baeljuwes ende rentmcesteren van onsen lande van Altena om orbaer der poertercn of des meeredecls der poerteren, opdatter onse recht in behouden blivc. Ende wes si daerop setten sullen wi hebben die twcedcel ende onse stede metten gherecht dat derden deel; dit moghen si aflaten of aenhouden alsoe langhe, als hem nittte ende o'rbaerlije ditncken sal. Ende dit sal gheduren tot onser wedersegghen.

In oerconden desen brieve beseghelt met onsen seghel. Ghegheven tsente Gherdenberghe int jaer ons Heren MCCC neghen ende tachtich op den drie ende twintichsten dach in Octobri.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol, 10.

Litt.: Inleiding, blz. 65, 79.

189. WILLEM VAN BEIEREN, HEER VAN ALTENA, GEEFT PIETER NOOT HET BODE-AMBACHT VAN WOUDRICHEM EN HET LAND VAN ALTENA VOOR ZIJN GEHEELE LEVEN.

1389 October 23.

Willem van Beyeren, van Henegouwen, van Hollant, grave van Oestervant ende here van Altena, doen cont allen luden, dat wi ghegheven hebben ende gheven met desen oepenen brieve Peter Noet Gheractssone dat bodeambacht van Woudrichem ende van den lande van Althena met sinen toebehoeren sijn leven lanc durende, te bedriven ende te bewaren ofte doen bewaren tot onser eren ende orbaer als een bode sculdich is te bewaren. Ontbieden onsen baelyuwe, die nu is of namaels wesen sal, dat si Peteren voerss. daerin houden sonder meer beveelnissen hem van ons te gheven. In oerconden desen brieve beseghelt met onsen seghel. Ghegheven tsente Gheerdenberghe, int jaer ons Heren MCCC neghen ende tachtich, drie ende twintich daghe in Octobri.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol. 13.

190. VOOR SCHEPENEN VAN WOUDRICHEM EN LEENMANNEN VAN ALTENA BELOVEN DRIE PERSONEN, DIE ZICH OP DE GIESSENSCHE MARKT HEBBEN SCHULDIG GEMAAKT AAN HANDELINGEN WAARDOOR ZIJ BREUKSCHULDIG ZIJN GEWORDEN, VOOR DEN HEER VAN ALTENA TE ZULLEN VERSCHIJNEN, WANNEER DEZE TE WOUDRICHEM OF ALTENA ZAL KOMEN. DRIE ANDERE PERSONEN STELLEN ZICH BORG VOOR HEN.

1389 November 18.

Gedrukt: Van Riemsdijk - De Monté‚ ver Loren, De rechtspraak van den graaf van Holland, deel II, blz. 22 (aldaar abusievelijk gedateerd: 1389 November 10).

191. DE RECHTER VAN WAARDHUIZEN OOKKONDT DAT, TEN OVERSTAAN VAN HEM EN HEEMRADEN, JAN VAN RAAMSDONK AAN JAN DEN BORCHGRAVE, ALS GEMACHTIGDE VAN WILLEM VAN BEIEREN, EEN HOFSTEDE MET EEN BOOMGAARD TE WAARDHUIZEN IN EIGENDOM OVERDROEG.

1390 Maart I9.

Ic Ghisebrecht uter Spijc, richter in den gherechte van Weerthusen, doe cont ende kenlijc allen luden, dat ic daer over gheropen was alse een richter, ende mit mi Dyrc Heermans soen, Hughe Jans socn, Daem Claes soen ende Peter Peter Grieten soens soen, alse heemraden, dat voer ons quam jan van Raemsdonc ende gaf een vrie ghifte Jan den Borchgrave Henrix soen, tot behoef mijns liefs gheduchts heren van Ocstervant ende van Altena, een hofstat mit enen boegaert ende mit allen sinen toebehoren, die gheleghen is rot Weerthusen, dacr naest gheleghen is Jan van Raemsdonc voerg. aen die oestside ende aen die westside allo naest V rancke Jonghen hofstede. Ende Jan van Racmsdonc voerss. hecft gheloeft dit voerscr, erve te waren jaer ende dach, also men eyghen erve sculdich is te waren, ende allen voorcommer of te doen, die hl mit recht sculdich is of te doen. In kennisse der waerheyt so heb ic, Ghisebrecht uter Spijc, richter voerss., desen brief open beseghelt mit minen seghel.

Ghegheven int jaer ons Heren MCCC ende tneghentich, des Zaterdaghes na sinte Gheertruden dach.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol. 25.

Litt.: Inleiding, blz. 18, 87, 95

192. WILLEM VAN BEIEREN, HEER VAN ALTENA, BELEENT JAN VAN RAEMSDONC ONDER MEER MET HET DAGELIJKSCH GERECHT VAN WAARDHUIZEN EN DE HOFSTEDE EN DEN BOOMGAARD GENOEMD IN DEN HEEMRAADSBRIEF VAN WAARDHUIZEN VAN 1390 MAART 19.

1390 Maart 23 ¹).

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol. 25.

Litt.: Inleiding, blz. 18.

¹) De volledige date-ring is: Middelburg, Woensdag na sinte Gheertrudendach int jaer ons Heren MCCC neghen ende tachtich, na custume des hoefs van Hollant.

193. HENDRIK STOKE, RECHTER TE ANDEL, OORKONDT DAT TEN OVERSTAAN VAN HEM EN HEEMRADEN HENDRIK VAN ANDEL AAN LUDEKEN DEN WILDE, OPTREDENDE VOOR DEN GRAAF VAN OOSTERVANT, HEEFT OVERGEDRAGEN EEN STUK LAND MET EEN BOOMGAARD EN EEN HOFSTEDE TE ANDEL, ALSMEDE EEN GRIEND EN EEN WAARD BUITENDIJKS.

1390 April 10.

Ic Heynric Stoke, richter tot Andel, doe cont ende kenlic allen luden, dat ic daerover was alse een ghewaert richter tot Andel ende met mi alse hiemraet tot Andel Jan Jan Hermanzoens zone, Jan Todeman, Heyneman Lemkenszoen ende Jacop van Boemel, dat voer ons quam Heynric van Andel ende droech up ende -haf Ludeken den Wilden, rentmeysLer ons liefs heren van Oester vallt ende van den lande van Altena, tot ons liefs heren behoef van Oestervant, een stucke lants, gheleghen in den gherichte van Andel met boemghaerde ende hofstaden, die daertoe behoren, after Heynrics ghesete van Andel, daer hi nu ter tijt up woent, streckende van der ghemeynre straten tot Didderic Loyaerts hove toe, Roelofs Haven hof, Gheertruyt Hoyfts wijf was hoven toe ende Heyneman Gheysters hove toe ende oestwaert lant gheleghen Engbrecht van Andel ende westwaert des papen lant van Uut-Andel ende joncvrouwe Liscbetten erve Dircsdochtcr was van Andcl, uutghenomen Heynrics hofstat van Andel twintich roeden breet ende twintich roeden langc, dat hl houdende es van der hofstat tot Altena. Voert droech hl hem up zelc griende ende weerde, alse hl liggende heeft buiten dijcs teghen dit vcerghescr. erven binnen dijcs tot Vastraets zande van Ghiesen tot den dijc toe, daer Willems lant van Bysoyen gheleghen westwaerts buiten dijcs ende Engbrechts erve van Andel oestwaert, ende hl verteech daerup ende hl verhalmder na up tot ons liefs heren behoef van Oestervant ende Heynric voernoempt wert uut descn voorscr. erve ende -hoede h.-bannen ende Ludchen voerghenoempt in tot ons liefs heren behoef van Oestervant alse vonnesse der hecmrade voirss. wiseden dat recht was. Ende Heynric voerss, ghelocfde Ludeken den Wilden tot behoef ons heren van Oestervant dat voerghcscr. erve te waren jaer ende dach alse men eyghen erve sculdich is te waren binnen bans alse recht is.

In kennessen der waerheyt ende want wi Jan Jan Hermanssoens zone, Jan Tcdeman, Heyneman Lemkenszoen ende Jacop van Boemel, heemraet voerseit, ghene zeghelen en hebben, zoe hebben wi ghebeden Heynric Stoken, onsen richter, dat hl desen brief mede op ons bez,eghelen wille.

Ende ic Heinric Stoke, richter voerscr., hebbe omme beden wille des hyemraets voirss. desen brief mede up hem bezeghelt met minen zeghelle. Ghegheven int jacr ons Heren MCCC ende tneghentich, upten tienden dach van Aprille.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol. 16.

Litt.: Inleiding, blz. 87, 95.

194. WILLEM VAN BEIEREN, HEER VAN ALTENA, GEEFT AAN HERBEREN VAN RIEDE IN LEEN DE GOEDEREN, GENOEMD IN DEN BRIEF VAN 1381 NOVEMBER 11; EN VOORTS "DIE GRUUTSCAT TOT WERKENDAM".

1390 September 21.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol, 18.

195. JAN VAN RAEMSSDONC VERKLAART DAT WILLEM VAN BEIEREN, HEER VAN ALTENA, TE ALLEN TIJDE HET GERECHT AAN WAARDHUIZEN ZAL MOGEN LOSSEN VOOR HET DOOR HEM DAARVOOR BETAALDE BEDRAG.

1391 Maart 12.

Ic Jan van Raemsdonc, knape, doe cont allen luden, dat ic gheloeft hebbe ende ghelove in goeden trouwen, minen ghenedighen heere van Oestervant, dat hi dat daghelix gerichte van Weerthusen, also alse hijt mi verlijt heeft, loessen mach, wanneer hl wil, teghen mi ende minen nacomelingen, voer alsulc ghelt alst mi ghecost heeft ende ic ter waerheyt bewisen mach. Ende alse hl mi daer of voldoet, so sel ic hem dat gherecht weder overgheven tot sijnre behoef ende nyemant anders, solider enich wedersegghen. In orconde des bricfs beseghelt mit minen zeghel.

Ghegheven int jacr ons Heren MCCC een ende tneghcntich op sinte Gregoriusdach.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol. 25 verso.

196. WILLEM VAN BEIEREN, HEER VAN ALTENA, DOET, NA EEN WAARHEIDSONDERZOEK, MET ZIJN RAAD UITSPRAAK IN DE ZAAK TEGEN DE LIEDEN DIE ZICH OP DE GIESSENSCHE MARKT HEBBEN SCHULDIG GEMAAKT AAN HANDELINGEN WAARDOOR ZIJ BREUKSCHULDIG ZIJN GEWORDEN.

1391 April 18.

Gedrukt: Van Riemsdijk - De Monté‚ ver Loren, De rechtspraak van den graaf van Holland, II, blz. 23

197. ALBRECHT VAN BEIEREN, GRAAF VAN HOLLAND, DOET MET ZIJN RAAD UITSPRAAK IN EEN GESCHIL TUSSCHEN AREND EN JAN VAN GIESSEN. AREND VAN GIESSEN ZAL DEN SCHEPENBRIEF DIEN HIJ HEEFT, MOETEN GEVEN AAN DEN BALJUW OF AAN DEN KASTELEIN VAN ALTENA. DE BROERS VAN JAN VAN GIESSEN, DIE NOG MINDERJARIG ZIJN, ZULLEN, MEERDERJARIG GEWORDEN, "OORVEDE DOEN." AREND VAN GIESSEN ZAL DEN HEER VAN CUIJK VERZOEKEN, JAN ENDE GERRIT VAN GIESSEN TE BELEENEN MET DE GOEDEREN, DIE HIJ, AREND, THANS VAN HEM IN LEEN HEEFT. JAN VAN GIESSEN, DE BROEDER VAN PIETER, ZAL AAN AREND VAN GIESSEN EEN BRIEF VAN SCHEPENEN VAN WOUDRICHEM GEVEN, WAARIN HIJ VERKLAART, DAT AREND VOLDAAN HEEFT AAN DEN INHOUD VAN HET "ZEGGEN", DAT DE HEER VAN HORNE MET VIER SCHEIDSLIEDEN GEZEGD HEEFT. DE TUSSCHEN DE GEBIEDEN VAN AREND EN JAN GEMAAKTE GRENSSCHEIDING ZAL DOOR DEN BALJUW EN DEN KASTELEIN IN OOGENSCHOUW WORDEN GENOMEN EN DIE SCHEIDING ZULLEN ZIJ VAN 'S GRAVENWEGE DOEN HOUDEN.

1391 April 18.

Gedrukt: Van Riemsdijk - De Monté‚ ver Loren, De rechtspraak van den graaf van Holland, III, blz. 240.

198. SCHOUT, BURGEMEESTEREN EN SCHEPENEN VAN WOUDRICHEM GEVEN EEN KEUR IN VERBAND MET DEN BRAND VAN DE STAD.

1391 Mei 7.

Wi Brien van Weyborch, scoute, Severijn Willemssone, Gherit Lens, borgermeesteren, Lourens van Dalem, Jan van den Campe Willemssone, Willem die Grave Gorijssone, Claes die Wolf, Claes Wisscaertssone, Jan die Grave Dircssone ende Aert Neysensone, scepenen tot Woudrichem, doen cont allen luden, dat wi om niets wille ende groten scade van brande, die wi gheleden hebben ende ons gheviel in den jaer ons Heren MCCC een ende tneghentich op den Meynacht in onser steden van Woudrichem, ende alle af verbrande tusschen der havenbrugghe ende den tween poerten, die men uutrijdt tot Dordrecht ende tot Altena, ende om weder te begripen onse stede te betimmeren ende wi onse poerteren te bet bieen houden moghen, soe hebben wi gheordineert met ons ende metten ghemeynen ouden rade ende vroetscappen onser stede voerss. ende bi wille ende consent Jans van Rijswijc, onsen baelyu, Ludeken den Wilden, casteleyn van Altena, ons ghenedighen heren amptlude van Oestervant, alrehande pnnten, hierna ghesoenet, die wi ghelceft hebben ende gheloven ende op ons gheset ende ghewilcoert hebben te houden sonder verbreken:

1. In den iersten. Alle onsen poerteren of die mede in onser steden gheseten waren voer den brande, af die tymmeringhe van huysen hadden in onser steden ende verbrant sijn op den Meynacht voerseid, die sullen van allen horen sculden, die si voer sculdich waren, alsoe verre als onsc recht gact, dach hebben, ende sal staen sonder cost of winsel; ende men salre gheen recht op doen van Bamisse naestcomende over een jaer daernaestvolghende. Mer van sculde, die si nu voert maken sullen, sullen si ghelden elc tot sinen daghen, die si daeraf maken sullen. Ende dit recht sullen ghenieten dieghene, die verbrant sijn ende weder tymmeren; ende hierin is uutgheset ons ghenedighen heren ende onscr poert scult.

2. ¹) Item alle hofsteden, die men besit in lijftochten ende daer nu die huyse af verbrant sijn, die mach elc man of wijf, besitter der lijftochten, weder betymmeren alsoe dat die verbeyder dier lijftochten niet meer hebben en sal, noch besterven, dan dat erve half, soe het nu ter tijt wcerdich is ende men dat nu scatten sal bi den here ende den gherichte. Ende of die besitter der lijftochten dat erve niet betimmeren en mochte, soe mach een gherechte erfname, bi wille den besitter dier lijftochten, dat erve betymmeren ende bliven in den rechte, ghelike die besitter der lijftochten wesen soude, of hijt selve betymmert hadde. Dese manieren sullen wesen onder ¹) suster ende broeder of suster ende broederkindere; ende daer die lijftocht in vremder hand erven soude, daer sal men dat gheheel erve afscatten, soe moghelike is.

3. Item soe wie lant ghesayt heeft, dat tochtgoet is, of bescaert heeft in weydinghen, ende die techter storve, het waer wijf of man, die sal sinen scoef bruken die jaerscaer ende die weyde behouden; ende die volgher die sal hebben een moghelike huer bi den ghericht, of si niet verdraghen en mochten.

4. Item alle tijnse, die op hofsteden staen ende te swaer sijn, die sal dat aenbrenghen den here ende den gherichte. Dat sullen si alsoe middelen ende alsoe redelij c setten, soedats die tijnsenaer ghewesen mach dat erve te betymmeren.

5. Item alle dieghene, die rentmeester gheweest hebben enegher lude, wie dat si sijn, uutghesceden cnsen ghenedighen heren rentmeesteren van Oestervant, ende ghelt ghebuert hebben ende dat verloren hebben in desen brande ende dat ten heylighen houden willen met hem dorden, dat si dat ghelt verloren hebben, soe voerseid is, die sullen van dien ghelde quite wesen. Ende wes dat si met haren cede niet behouden willen, dat sullen si betalen, alsoe voerseid is.

6. Item alle brieve, die nu in desen brande verloren of verbrant sijn, hetsi van erve cf van sculde, van tijns- of hoe si sijn, dat sullen dieghene, die die brieve verloren hebben, besceydeliken aenbrenghen den here ende den gherichte, soedat si des gheloven moghen; ende dan sal men hem weder muwe brieve gheven.

Ende omdat wi alle dese punten voerseyt vast ende stade houden willen, soe hebben wi tot eenre orconscap desen brief beseghelt met cnsen se-helen, ende hebben ghcbcden ende bidden om die meerre vesticheyt alre dinc voerseyt Jan van Rijswijc, onsen baelyu, ende Ludeken den Wilden, casteleyn van Altena, dat si desen brief op ons ende met ons voren beseghelen willen; ende hebben daertoe onser steede se-hel mede aen desen brief ghehangen om die beter ghedenckenisse.

Ende wi Jan ende Ludeken hebben om beden wille der steeden voerseit onse seghelen mede aen desen brief ghehanghen.

Dit was ghedaen int jaer voerscreven, des Sonnendaghes na Meydach.

Afscbr. - Leenkamer Holland, no. 51, 2e fol. 10 en 10 verso.

Litt.: Inleiding, blz. 80; 81 noot 4.

¹) Vergelijk artikel 39 van de handvest van 1410 (nr. 238).

²) De tekst heeft abusievelijk onser in plaats van onder.

199. WILLEM VAN BEIEREN, HEER VAN ALTENA, HECHT ZIJN GOEDKEURING AAN DE KEUR, DIE DOOR SCHOUT, BURGEMEESTEREN EN SCHEPENEN IN VERBAND MET DEN BRAND VAN WOUDRICHEM GEMAAKT IS, EN GEEFT EEN SPECIALE REGELING OVER DE BETALING VAN SCHULDEN.

1391 Juni 3.

Willem van Beyeren, van Henegouwen, van Hollant, bi der ghenaden Gods greve van Oestervant ende heere van den lande van Althena, doe cont allen ludcn, dat wi omme noet wille ende groten scade, die gheleden hebben onse goede lude van Woudrichem in den brande, die gheviel op den Meynachte lestleden, overghesien hebben die ordinancic, die si op hemsclven ghcwilcoert ende ghemaect hebber. te houden, omme te bat bieen te bliven ende onse stede weder te begripen ende te betymmeren, gheliken di:, brief inhoudt daer onse brief daersteken is; ende hebben alle die punten gheconsenteert ende gheloeft te houden ende te doen houden ¹), alse heere, aenghesien dese punten verclaert, dat alle dieghene, die verbrant sijn ende elcanderen sculdich sijn, elc den anderen betalen sullen ende voldoen bi redeliken taxacien ende ordineringhen ons baeljuwes, ons casteleyns ende ons ghemeynen gherichts van onser stede van Woudrichem; ende hebben hem gheloeft: waer ycmont die verbrant is, ende die enighe sculde ghebreect aen enighen onsen ondersaten binnen onser steden of daerbuten in onsen lande van Altena aen luden, die niet ghebrant en sijn, dat wi hem die sculde selen doen uutrichtcn ende rechte betalinghe doen ghescien sondcr wederscgghen, opdat hem, die verbrant sijn, hemsclven metten horen een ycghelike te bat behelpen mach mede weder te tymmeren. Mede aenghesien die luttel verloren hebben in den brande ende vael meer sculdich sijn, ende niet wacl vermoghende en sijn te betalen, die sullen selcdan¡ghe betalinghe doen of zekerheyden te betalen ten daghe die gheset is lof die onse baelyu, casteleyn ende gherichte setten sellen, soe hem daerof redeliken ende mogheliken duncken sal.

Dese pvlnten sijn ghcmaect behoudeliken onsen Lombaerden van Woudrichem alsulc brieve, alse onse lieve here ende vader ende wi hem ghegheven ende beseghelt hebben.

In orconder. desen brieve beseghelt met onsen zeghcle. Ghegheven op onsen huse tot Altena int jaer ons Heren MCCC een ende tneghentich, op den derden dach der maende van Junio.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol. 10 verso.

¹) De cursief gedrukte woorden zijn bijgeschreven.

200. WILLEM VAN BEIEREN, HEER VAN ALTENA, GEEFT ZIJN KAMERLING HELMICH VAN DOORNIK EEN HOEVE LAND MET HOFSTEDE EN GERECHT IN MUILKERK IN LEEN.

1391 Juni 9.

Willem van Beyeren, van Henegouwen, van Hollant, bi der ghenaden Goeds greve van Oestervant ende heere van den lande van Altena, doen cont allen luden, dat wi alsulke hoeve lants alse haer Florens van der Dussen te houden plach van der hofstat van Altena ende na zijnre doet quam op Jan van der Dussen, sinen outsten sone, die si van onsen voervorderen ende ons helden tot ellen rechten leen ende ons bi Jans dode van der Dussen nu ane ghecomen is, welke hoeve lants mitter hofstat ende gherichte ghelcghen in den gherechte van Muylkerc, die wilen Jan van der Dussen cofte teghens Boudens kynder mombarc van Dubbclmondc ende hebben dieselve hoeve lants mitter hofstat ende gherichte ghegheven ende gheven Helmich van Doernic, onsen kemerlinc, omme trouwen dienst dien hi ons ghedaen heeft ende noch doen sel, hem ende sinen nacomelinghen van ons ende van onsen nacomelingen te houden tot enen gherechten erfleen. Hierover waren ons liefs heren vader ende onse manne haer Jan uten Camp, Storm Brievonc, Willem uter Spijc. In orconde des briefs besegelt mit onsen zeghel. Ghegheven tot Scoenhoven des Vridaghes na sintc Bonifaesdach int jaer ons Heren MCCC een ende tneghentich ¹).

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol. 21.

¹) Deze oorkonde heeft niets met het land van Altena te maken. Muilkerk lag in Zuid-Holland. Ik druk ze slechts af, omdat D. Th. Enklaar eruit afleidt, dat de heeren van Altena er een kamerling op na hielden (De ministerialiteit in het graafschap Holland, 1943, blz. 64). Ten onrechte evenwel. Helmich van Doornik was kamerling van Willem van Beieren, den Hollandschen troonopvolger, die in 1391 toevallig ook heer aan Altena was. Hij bekleedde deze functie ook toen Willem graaf van Holland was geworden. In dienzelfden tijd was hij belast met de bewaring van de grafelijke zegels en bleef dit, nadat Willem door Jacoba was opgevolgd (Van Riemsdijk, Tresorie en Kanselarij, blz. 212, 235-236, 246).

201. ALBRECHT VAN BEIEREN, GRAAF VAN HOLLAND. BESLIST, NA EEN BRIEF GEZIEN TE HEBBEN, WELKEN DEN HEER VAN ALTENA EERTIJDS AAN DEN HEER VAN ARKEL GEGEVEN HEEFT, DAT DE VISSCHERIJ TUSSCHEN DE LANDEN VAN ARKEL EN ALTENA AAN DEN HEER VAN ARKEL TOEBEHOORT.

1392 Januari 3.

Gedrukt: Van Mieris, III, blz. 586; Bruch, Middeleeuwsche rechtsbronnen van Gorinchem, blz. 39-40.

Litt.: Prfschr., blz. 45, 49

202. TEN OVERSTAAN VAN RECHTER EN HEEMRADEN VAN DE WERKEN DRAAGT DIEDERIK VAN DEN WIEL, ALS GEMACHTIGDE VAN WILLEM VAN OOSTERVANT, HEER VAN ALTENA, AAN DEN PRIOR VAN HET KLOOSTER MARIENDONK BIJ (OF MARIENCROON TE?) HEUSDEN ZEVEN EN TWINTIG MORGEN LAND IN EIGENDOM OVER. HIJ BELOOFT q.q. HET KLOOSTER GEDURENDE JAAR EN DAG TE VRIJWAREN.

1392 Juli 6.

Ic Joest Westvelinc als een ghewaert richter in den ghericht van der Werken doe cont ende kenlijc allen luden, dat ic daer over ende aen was als een richter voerscreven ende met mi als heemraet in denselven ghericht Jan Bruustijnssone, Robbrecht Diddericssone, Daniel Backe ende Hughe Goeswijnssone, dat voer ons quam Didderic van den Wiel Rutgheerssone ende gaf een vrije ghift den prior der monyken van Huesden tot behoef des ghemeyns convents der monyken voerseyd van seven ende twintich merghen lants, gheleghen in den ghericht van der Werken, des sevcntien merghen lants gheleghen sijn aen die hoghe side van der Werken, daer Heynrics Bigghen erfnamen lant gheleghen is aen die een side oestwaert ende Wyerincswalle ende Willem Thonyssoens erfnamen lant aen die ander side westwaert, streckende van der Werken uut, alsoe groet ende alsoe cleyn alsi daer gheleghcn sijn, ende tien merghen lants gheleghen aen die leghe side van der Werken, daer Lodewijchs lant van der Werken Danckaertssoens gheleghen is aen die een side oestwaert ende ons liefs ende ghenadichs heren des graven van Oestervant ende here van den lande van Althena eyghendom aen die ander side westwaert, streckende van der Werken totter Vycen toe, alsoe groet ende alsoe cleyn alsi daer gheleghen sijn ende der vrouwen van Ryede plach te wesen ende den nonnen hadde ghegheven tot enen rechten testament. Ende dese voernoemde vrije ghift van den voerscr. lande gaf Didderic voerncemt totter monyken behoef voersz. bi beveel ende wille ons liefs heren van Oestervant vaerseyd ende van sijnre weghen, daer onse lieve here voerscr. sijn open brieve af seynde Didderic van den Wiel voern. daer hi Didderic voerseid in mechtichde onder sinen zeghel den monyken voornoemt een vrije ghift te geven van den voersprokenen lande, welc open brief bes eghelt is met ons liefs heren zeghel van Oestervant voerscreven, dien wi richter ende heemraet voerseyd ghesien ende ghehoert hebben, daer wi heemraet voernoemt op wiseden een vonnisse met vollen ghevolch, dat Didderic van den Wiel voerscr. wael mocht geven een vrije ghift van den voersprokenen lande metten voerscr, brieve, open beseghelt met ons liefs heren ze.-hel voerseyd. Ende Didderic van den Wiel voornoemt verteech op dat voerghenoemde lant ende verhalmede daerna op tot des ghemeyns convents behoef van Huesden voerscr. van ons liefs heren weghen van Oestervant voerseyd. Ende Didderic van den Wiel voernoemt wart uut dcsen voerghenoemde seven ende twintich merghen lants ghebannen van ons liefs heren weghen van Oestervanz voerseyd ende die prior voern. in tot des ghemeyns convents behoef, als vonnisse der heemraet voerscr. wisede dat recht was. Voert quam Didderic van den Wiel voerscr, van ons liefs heren weghen van Oestervant voern. ende ghelovede den prior voerseid tot behoef des ghemeyns convents voerscr. dat voerghenoemde lant te waren jaer ende dach van ons liefs heren weghen voerseyd alse men erve sculdich is te waren binnen bans. Ende want ic Joest Westvelinc, richter voern., ende wi Jan Bruustijnssone, Kobbrecht Diddericssone, Daniel Backe ende Hughe Goeswijnssone, heemraet voerscr., selve op dese tijt gheen seghelen en hebben, soc hebben wi ghebeden ende bidden Bonden van der Werken Danckaertssone, dat hl desen brief open op ons beseghelen wille met sinen zeghele.

Ende ic Bonden van der Werken Danckaertssone voernoemt hebbe cm beden wille Joests Westvelincs, richters voernoemt, ende Jan Bruustijnssone, Robbrecht Diddericssoens, Daniel Bacs ende Hughen Goeswijnssoens, heemraet voerseyd, desen brief open beseghelt met minen zeghel.

In kennissen ende in ghetughe der waerheyt alrc zaken die voer ghescreven staen, ghegheven int jaer ons Heren dusent driehondert twee ende tneghentich, des Saterdaghes na sente Meertijnsdach translatio in den somer.

Met uithangend zegel van Bouden van de Werken in groene was.

Oorspr. - Archief van het klooster Mariëndonk buiten Heusden, no. 42,

In dorso staat: littera de bonis an der Werken institucionis.

Litt.: Inleiding, blz. 87.

203. WILLEM BEIEREN, HEER VAN ALTENA, GEEFT, TEN OVERSTAAN VAN MANNEN, AAN JAN VAN GIESSEN VASTRAEDTZOON HET DAGELIJKSCH GERECHT VAN GIESSEN MET ZIJN TOEBEHOOREN, TOT TIEN SCHELLINGEN TOE EN DAAR BENEDEN, IN ERFLEEN.

1392 Juli 23.

Regest: Verslagen R.O.A., 1897, XX, blz. 125, no.11.

204. VOOR SCHEPENEN VAN WOUDRICHEM DRAGEN JAN DOEDIJN, ZIJN ZONEN GERARD EN GODEVAERT, EN WOUTER VAN KLOOTWIJK, ECHTGENOOT VAN JAN DOEDIJNS DOCHTER LISEBET, AAN CLAES GERARD DRIE MORGEN LAND IN EIGENDOM OVER. DE VERKOOPERS BELOVEN GEZAMENDER HAND DEN KOOPER GEDURENDE JAAR EN DAG TE ZULLEN VRIJWAREN. ZIJ VERKLAREN DEN VERKOOPPRIJS ONTVANGEN TE HEBBEN.

1393 Maart I9.

Wi, Jan van den Campe Willems sone, Claes die Wolf ende Willem die Grave Didderics sone, scepen tot Woudrichem, orconden met desen brieve, beseghelt met onsen seghelen, dat Jan Doedijn, Gheraet ende Godevaert, sijn kindere, ende Wouter [van] Cloetwijc, Aernt Roelofssoens sone, wittighe man Lisebetten Jan Doedijns dochter, opdroeghen ende gaven Claes Gheraet dri[e m]erghen lants, gheleghen in die efterste weyde, alsoe groet ende alsoe cleyn alsi daer gheleghen sijn, met h[oir]e toebehoeren, daer des cureyts lant der kerken van Woudrichem gheleghen is aen die een side oestwaert, ende Willems Scolpen lant aen die ander side westwaert, ende si verteghen daer op ende verhalmeden daer na op tot Claes [G]h[er]aets behoef voerscreven. Voert quamen Jan Doedijn, Gheraet ende Godevaert, sijn kindere, ende Wouter van Cloetwijc, Aernt Roelofssoen sone, wittghe man Lisebetten voerseyd ende gheloveden met ghesamende hand, [alse] sake woude, den voerghenoemden Claes Gheraet die voersproken drie merghen lants te waren jaer ende dach, alse men erve sculdich is te waren binnen vryeheyden, ende alle voorcommer ende alle voerplicht a[ff] te doen. [Voert quam] en Jan Doedijn, Gher[ae]t ende Godevaert, sijn kinderen ende Wouter van Cloetwijc Aernt Roelofssoens sone, als witteghen [man] Lisebetten voerseid ende gllieden ende lyeden voer ons, dat hem Claes Gheraet voernoemt [den eersten penninck] met den lesten van den voersprokenen drien merghen lants vol ende alle betaelt heeft ende sco[lden dac]raf [vrij ende] quijt erfliken ende eweliken.

Gheghevcn int jaer ons Heren MCCC drie ende tne] ghentich, des Woensdagh[es] na sente Ghertrudendach.

Met rest van een uithangend zegel in groene was.

Oorspr. - Archief Altena, no. 103. .

205. VOOR DEN GRAFELIJKEN RAAD KOMEN WOUTER VAN CLOETWIJC EENERZIJDS EN JAN VAN DEN CAMPE CLAESZOON, CLAES DE WOLF EN WILLEM DE GRAVE DIRCSSOON, SCHEPENEN VAN WOUDRICHEM, ANDERZIJDS. LAATSTGENOEMDEN LEGGEN EEN GESCHRIFT OVER, WAARUIT HUN STANDPUNT BLIJKT EN WAARBIJ ZIJ VOLHARDEN. WOUTER VAN CLOETWIJC ZEGT, DAT HIJ EEN BEDRAG AAN GELD ONDER SCHEPENEN HEEFT GEDEPONEERD EN DAT HIJ - ANDERS DAN SCHEPENEN ZEGGEN - ER NIET BIJ WAS, DAT ZIJ DAT GELD AAN JACOB VAN DER DUYN OVERGAVEN.

1393 October 21.

Gedrukt: Van Riemsdijk - De Monté‚ ver Loren, De rechtspraak van den graaf van Holland, deel II, blz. 76.

206. ALBRECHT VAN BEIEREN, GRAAF VAN HOLLAND, GEEFT AAN HEER OTTO VAN ARKEL VEERTIEN MORGEN LAND, GELEGEN IN DEN BAN VAN WOUDRICHEM, IN VOLLEN EIGENDOM TERUG. DEZE VEERTIEN MORGEN WAREN DEN HEER VAN ARKEL ONTNOMEN IN DEN TIJD, DAT' FOYKEN HET LAND VAN ALTENA BESTUURDE. VOORTS GEEFT DE GRAAF AAN HEER OTTO VAN ARKEL EEN HOFSTEDE BINNEN WOUDRICHEM IN VOLLEN EIGENDOM.

1394 Februari 6.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 52, fol, 113.

207. ALBRECHT VAN BEIEREN, GRAAF VAN HOLLAND, DOET, NA EEN WAARHEIDSONDERZOEK, UITSPRAAK IN HET GESCHIL TUSSCHEN WOUTER VAN CLOETWIJC EN SCHEPENEN VAN WOUDRICHEM. OMDAT SCHEPENEN HEBBEN TOEGELATEN, DAT JACOB VAN DER DUYN HET GELD MEDENAM, MOETEN ZIJ ELK VIJFTIG DORDRECHTSCHE GULDENS GEVEN, BEHOUDENS HUN RECHT DAARVOOR HUN VERHAAL TE ZOEKEN OP DENGENE DIE HET GELD NAM. OMDAT HET GELD WERD WEGGENOMEN UIT HOOFDE VAN EEN BREUKE, DIE LOUKEN WOUTERSZOON VERBEURD ZOU HEBBEN, WORDT BEPAALD, DAT LOUKEN VIJFTIG DORDRECHTSCHE GULDENS MINDER ZAL HEBBEN DAN HET BEDRAG BELIEP, DAT WOUTER ONDER DE SCHEPENEN BAD GEDEPONEERD. MOCHTEN SCHEPENEN OF IEMAND ANDERS AAN DIT "ZEGGEN" NIET VOLDOEN, DAN ZAL DE BALJUW VAN ALTENA OF DE SCHOUT VAN WOUDRICHEM HEN MOETEN ARRESTEEREN EN IN DE GEVANGENIS ZETTEN, TOTDAT ZIJ AAN HET "ZEGGEN" VOLDOEN.

1394 Februari 25.

Gedrukt: Van Riemsdijk - De Mont‚ ver Loren, De rechtspraak van den graaf van Holland, deel II, blz. 77.

208. ROELOF VAN EMMICHOVEN DOET, TEN GUNSTE VAN DE ABDIJ VAN BERNE; AFSTAND VAN ZIJN AANSPRAKEN OP DE GOEDEREN, NAGELATEN DOOR ZIJN BROEDER REYNGOUT, WAARONDER ZES EN EEN HALF MORGEN LAND TE EMMICHOVEN, ZULKS NADAT SCHEIDSLIEDEN NA EEN WAARHEIDSONDERZOEK UITSPRAAK HADDEN GEDAAN TEN GUNSTE DER ABDIJ.

1394 Mei 11.

Met uithangend zegel van Roelof van Emmichoven in groene was.

Oorspr. - Archief der abdij van Berne te Heeswijk, Cart., I, no. 303 (XV, 5).

209. ALBRECHT VAN BEIEREN, GRAAF VAN HOLLAND, HERSTELT HENDRIK UTER STOVE IN HET BEZIT VAN VIJF MORGEN LAND IN HET LAND VAN ALTENA, WAAROP HIJ BEWEZEN HEEFT EEN BETER RECHT TE HEBBEN DAN DEGENE, DIE HET NU IN BEZIT HEEFT. HIJ ZAL ECHTER OP ZIJN BEURT MOETEN WIJKEN, WANNEER EEN ANDER BEWIJST NOG BETER RECHT TE HEBBEN.

1394 Juni 7.

Aelbrecht etc. doen cond allen luden, want Heinrick uter Stove voer ons gecomen is en heeft ons clageliken getoent, hoe dat hl veronrecht was van vijf mergen lants, gelegen in onsen lande van µlthena, ende him dat gedaen hadde, daer wi doen een waerheide ende een ondersoec om deden doen, hoe die saken daer0f geschiet ende haer gecomen wairen, daer wij doe dairna mit onsen rade die waerheide ende dat ondersoec op deden ende besagen ende vonden daerin, dat Heinrick voerss. in den beteren recht wair van den vijf mergen lants voerss. ende dat hl daerin verenrecht was, ende hebben daerom him daerin geset, die te gebruken ende te oerbaren tot sinen wille ende besten oerbacr ter tijt toe, dat se him of gewonnen worden mit enen beteren recht, na den recht van onsen lande van Althena. Ende ombieden ende bevelen Onsen bailju van onsen lande voirn., die nu is of hier namels wesen sal, dat hl Heinrick voirss. in dat voerss. lant sette, stive ende starke ende daerin houde tiegen enen yegeliken, die him daerin hinder, letsel of moyenisse doen woude ter tijt toe, dat him dat of gewonnen worde mit beteren recht, als voerscr. is. Ende so wie Hcinrick voerss. hierenboven aen den vijf mcrgen lants voerss. hinder of scade dede, dat wilden wij houden aen sijn lijf ende aen sijn goet, als aen denghenen, die ons van onser heerlicheit verminderen wilde. In oerc(cnde etc.). Gegeven in den Hage, upten VIIsten dach -,an Junio anno XCIIII.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 52, fol. 127.

210. ALBRECHT VAN BEIEREN, GRAAF VAN HOLLAND, DOET MET ZIJN RAAD UITSPRAAK IN EEN GESCHIL OVER ONROEREND GOED, GELEGEN TE DE WERKEN IN HET LAND VAN ALTENA, TUSSCHEN DE MONNIKEN VAN HET ST. MARIACONVENT (HET KLOOSTER MARIENCROON) TE HEUSDEN EENERZIJDS EN ROBBRECHT VAN GREVENBROEC ANDERZIJDS.

1394 Juni 27.

Gedrukt: J. Ph. de Monté‚ ver Loren, De historische ontwikkeling van de begrippen bezit en eigendom, blz. 98-99 (aldaar abusievelijk op 25 Juni gedateerd).

211. ALBRECHT VAN BEIEREN, GRAAF VAN HOLLAND, BELOOFT DEN DIJK IN HET AMBACHT BROEK, WELKE IN 1393 WAS DOORGEBROKEN, TE ZULLEN DOEN HERSTELLEN MET BEHULP VAN DE LANDEN VAN HEUSDEN EN ALTENA EN DE TIESELENSWAARD.

1394 October 10.

Gedrukt: Van Mieris, III, blz. 614;

A. A. J. Meylink, Geschiedenis van het hoogheemraadschap en der lagere waterbesturen van Delfland, Bewijsstukken, no. 347, blz. 415-417

212. DE RECHTER VAN HET NEDEREINDE VAN BABILONIENBROEK IN HET LAND VAN ALTENA OORKONDT, DAT, TEN OVERSTAAN VAN HEM EN HEEMRADEN, JAN VAN VEEN AAN DEKEN EN KAPITTEL VAN DEN DOM TE UTRECHT DRIE VIERDEDEEL VAN DE BUGGELEMSCHE HOEVE IN EIGENDOM OVERDROEG. JAN VAN VEEN EN ZIJN BROEDERS AERNT VAN GHENT EN JAN VAN GHIESEN BELOOFDEN DE NIEUWE EIGENAARS GEDURENDE JAAR EN DAG TE VRIJWAREN EN JAN VAN VEEN BELOOFDE ZIJN BROEDERS DESWECE SCHADELOOS TE HOUDEN.

1395 Januari 8.

Ic Claes Spyerinc Florys soen, richter op dnederste eynde van den Broec van mijns heren weghen van Hollant in den lande van Altena ende met mi Goetscalc van den Hil, Herberen Jan Neuen soen, Jan van den Scoer ende Willem Gherijts seen als heemrade in denselven ambacht doen kont, dat wi daer over ghestaen hebben van rechts weghen, dat Jan van Veen Peters soen van Ghiesen een vri ghifte gaf Marten Jans soen tot behoef des dekens ende des capittels ten Doem tot Utrecht drie vierdel van eenre hoeven lands, die gheheite is die Bubghelemsche hoeve ende die drie vierdel houden vijftien marghen ende drie hont lants, met dijc, sloet ende watringhe, die daer metten recht toe hoeren, streckende van Hollant ter Uutgraven toe, daer naest gheleghen is ocstwaert Willem van Tule ende Florijs sijn brueder, Clacs Ve.echts kynder, ende westwaert Peter Scaert Vassen soen ende op dese voerss. arffenisse heeft Jan van Veen voorss. verteghen als recht was. Voert gheloefde Jan van Veen voerss., Aernt van Ghent Peters soen, sijn brueder, ende Jan van Ghiesen Peters soen dese voe(r)ss, arfenisse te waren jaer ende dach ende allen voercommer af te doen na den recht van den lande, ende Jan van Veen voerss. gheloefde die ander twe scadeloes te houden.

Ende want wi richter ende heemract voerss. al -heen zeghel en ¹) hebben op dese tijt, soe heb wi ghebeden Claes Spierinc voerss. dat hl desen brief over ons bezeghel. Ende want ic Claes Spierinc, richter voerss., metten voerss. heemraet over dese vaerss. zaken ghestaen heb, soe heb ic om beden wil der hcemraet voerss. desen brief over hem ende mi bezeghelt. Ghegheven int jaer ons Heren dusent driehondert ende vive ende tneghentich, opten dorden dach nae Dartiendach.

Met uithangend zegel in groene was.

Oorspr. - Rijksarchief te Utrecht; Dom, inv. no. zozo (re afd., nc. Szz). '

Litt.: Inleiding, blz. 19, 87, 95.

¹) Er staat een afkortingsteeken boven dit woord.

213. DE RECHTER VAN HET NEDEREINDE VAN BABILONIENSROEK IN HET LAND VAN ALTENA OORKONDT, DAT, TEN OVERSTAAN VAN HEM EN HEEMRADEN, BOUDEN VAN GENT EN JONKVROUWE SCHOLASTICA , AAN DEKEN EN KAPITTEL VAN DEN DOM TE UTRECHT EEN VIERDEDEEL VAN DE BUGGELEMSCHE HOEVE IN EIGENDOM OVERDROEGEN, MET BELOFTE TOT VRIJWARING GEDURENDE JAAR EN DAG.

1395 Februari 4.

Ic Peter van Ghiesen, Heynric des Weends soen, richter opt dnederste eynde van den Broec van mijns heren weghen van Hollant, in den lande van Altena, ende met mi Herberen Jan Neuen seen, Jan van den Scoer, Jan van Ghiesen Peters soen ende Willem Gherijts seen als heemrade in denselven ambacht doen kont, dat wi daer over ghestanden hebben van rechts weghen, dat Bouden van Ghent Peters soen van Ghiesen ende joncfrou Scolastica Aerts wijf van Wijc was met haren voecht, die haer met recht ghegheven was, een vri ghifte ghaven jan van Ghent tot behoef des dekens ende des 192

capittels ten Doem tot Utrecht een vierdel van eenre hoeven lands, die gheheyten is die Bugghelems hoeve ende dat vierdel houdt vijf merghen ende een hont lands, met dijc, sloet ende wetringhen, die [da]er metten recht toe hoeren, streckende van Hollant ter Uytghraven toe, daer naest gheleghen [is o]estwaert Willem van Tule ende Flcrijs sijn brueder, Claes Voechts kynder ende westwaert Pet[er Sc]aert Vassen soen ende op dese versceven erffenisse heeft Bonden van Ghent ende joncfrou Scolasti[ca] met haren voecht voerss, verteghen als recht was. Voert gheloefde Bouden van Ghent ende joncfrou Scolastica met haren voecht voerss, dese voerss. erfenis te waren jaer ende dach ende allen voercommer af te doen nae den recht van den lande.

Want wi richter ende hcemrade voerss. al gheen seghel en hebbe op dese tijt, soe heb wi ghebeden Peter van Ghiesen voerss., dat hl desen brief over ons beseghel. Ende want ic, Peter van Ghiesen richter voerss. metten voerss. heemraet over dese vcerss. zaken ghestaen heb, soe heb ic om beden wil der heemraet voerss. desen brief over hem ende mi beseghelt. Int jaer ons Heren dusent driehondert ende vive ende tneghentich opten derden dach na onser Vrouwendach als men carssen bornt.

Zegel verloren.

Oorspr. - Rijksarchief te Utrecht; Dom, inv. no. 2010 (1e afd., no. 823).

Litt.: Inleiding, blz. 19, 87, 95.

214. HENDRIK DE BYE EN DIEDERIK VAN OERDEN ERKENNEN GEEN RECHT TE HEBBEN OP DE GOEDEREN, WELKE WIJLEN HUN ZWAGER REYNGOUT VAN EMMICHOVEN, PROOST VAN DE ABDIJ VAN BERNE, HAD NAGELATEN EN BIJ TESTAMENT AAN DE ABDIJ HAD VERMAAKT.

1396 Maart 20.

Wi Heinric die Bye Peterssoen ende Didderic van oerden doen cont ende kenleec allen luden die desen brief soelen sien of hoeren lesen, dat wi voermaels ghecroent hebben opten abt van Berne, sijn convent ende haer godshuys tot Berne als van erfenissen ende goeden die heren Reyngouts van Emmichoven, proefst tot Berne was, ons swaghers wileneer, waren, ende hl na doede sijns afterghelaten soude hebben, dat is te weten: vijf merghen lants gheleghen in den banne van Emmichoven, die men ghemeynlike heit die vijf merghen, daer naest gheleghen is oestwaert Heinric Walwijn ende westwaert Claes Peterssoen ende anderhalven merghen lants gheleghen in den selven banne, daer naest gheleghen is oestwaert Aernt die Slaper ende westwaert Jacop Jans, ende oec van allen anderen goeden, beide, erfenisse ende ghercden goeden ende haven, soe waer ende in wat namen die ghcleghen ende gheheiten sijn, ciie heren Reyngouts ons swaghers gheweest hadden ende hl afterghelaten mochte hebben, daer wi meynden dat wi toe gherecht waren als erfghenamen sijns, van onser beider wive weghen die sijn susteren waren. Ende want wi in der waerheit ende in den rechte vonden hebben ende vynden, bi goeden vroeden knapen, dat wi totten goeden ende erfenissen vcerscreven, noch tot gheenen anderen goeden ende erfenissen die heren Reyngouts ons swaghers voorscreven gheweest mochten hebben, -heen rechte en hebben, overmids der ordene rechte testament, - ende brieve die die voerghenoemde her Keyngout, onse swagher, den abde van Berne, sinen canvente ende haren godshuse, dacraf ghemaect ende ghegheven heeft, soc kennen wi openbaerlike ende lijen, dat wi met onrechte opten abt van Berne, sijn convent ende haer godshuys voerscrcven ghecroent hebben, ende dat wi totten goeden ende erfenissen voerscreven noch tot gheenen anderen goeden die heren Reyngouts ons swaghers voerscreven gheweest mochten hebben ende hl den abde van Berne, sinen convente ende haren godshuse, ghelaten, ghemaect ende ghegheven heeft, gheen recht, noch reden, noch toesegghen en hebben in gheenrc manieren, ende schelden den voerghenoemden abt van Berne, sijn convent ende haer godshuys daeraf ende van allen ghecroene, calaengien ende toesegghen, dat wi op hem hebben mochten, voer ons, onse erfghcnamen ende nacomelinghen quijt tot ewighen daghen. Ende gheloven hem in goeden trouwen voer ons, onse erfghenamen ende nacomelinghen daer nemmermeer tot enighen tiden na te staen noch te vraghen, heymelike of openbaer, in gheenre manieren. Ende want wi Heinric die Bye ende Didderic van Oerden voerscreven -heen proper seghele en hebben op dese tijt, soc hebben wi ghebeden ende bidden Segher Wouters,oen, ambochtshere van Emmichoven, dat hl desen brief oepen voer ons ende op ons beseghclen wille in kennisse der waerheit.

Ende ic Segher Wouterssoen, ambochtshere van Emmichoven, om beden wille Heinrics Byes ende Didderics van Oerden voerscreven, soe hebbe ic desen brief cepen beseghelt met minen seghele, in kennisse der waerheit alre saken voerscreven. Ghegheven int jaer ons Heren dusent driehondert ses ende tneghentich, opten tweyntichsten dach in Meerte.

Met uithangend zegel van Zeger Woutersz. in geelgroene was.

Oorspr. - Archief der abdij van Berne te Heesac)ijk, Cart., I, no. 315 (XV, 5).

215. TEN OVERSTAAN VAN CLAES AERNTSSOEN VAN EMMICHOVEN, RECHTER, EN HEEMRADEN VAN EMMICHOVEN LEGGEN HEINRIC DIE BYE PETERSSOEN EN DIDDERIC VAN OERDEN EEN VERKLARING AF, SOORTGELIJK AAN DIE, WELKE IS VERVAT IN HUN BRIEF VAN DENZELFDEN DATUM.

1396 Maart 20.

Met uithangend zegel van Claes Arendsz. van Emmichouen in gele was.

Oorspr. - Archief der abdij van Berne te Heeswijk, Cart., I, no. 313 (X V, S).

216. ALBRECHT VAN BEIEREN, GRAAF VAN HOLLAND, MAAKT BEKEND, DAT HET SCHOUWEN VAN DE DIJKEN IN HET LAND VAN ALTENA VOORTAAN DOOR DIJKGRAAF EN HEEMRADEN VAN DE GROOTE WAARD ZAL GESCHIEDEN; DAAR GENOEMDE WAARD TENGEVOLGE VAN DE VERWAARLOOZING DER DIJKEN IN ALTENA GROOTE SCHADE HEEFT GELEDEN.

1396 April 9.

Die Grote Waert van Zuuthollant.

Aelbrecht etc. doen cond allen Iuden, dat onse steden ende lant van den Groten Waert in Zuuthollant zwaerliken in verderfnissen ghecomen sijn van den lande van Althena, dair een wiel in ghebroken is mit versumenissen ende quaden toesien, die tot haertoe in dien lande gheweest heeft ende dair onse goede lude van den Groten Waert ons mit ernste om vervolcht hebben ende ons getoent horen coste, scade ende verlies, dair onse lant ende steden tot ewigen daghen om verderft souden bliven, soedat wij des bi onsen rade voirsien ende voirhoeden willen. Ende hebben ghegheven ende gheven onsen goeden luden ende den steden voirscr., om desen scade tot ewigen daghen te voirhoeden voir ons ende voir onsen nacomelingen, hun ende horen nacomelingen, sulc recht als hierna ghescrevcn staet.

Dat is te weten: dat onse dijcgrave ende die ghezworen van den Groten Waerde voirss., die nu sijn of namels wesen sullen, die scouwe in den lande van Althena voirt hantieren ende voeren sullen van onsenwegen, gelikerwijs ende in allen rechte als zij se van onserwegen voeren in de Groten Waert.

Voirt soe hebben wij voirsien, om onse lant in goeder behoudenissen tot ewighen daghen te bliven, dat die van Woudrichem mitten bailju twee hiemraders setten sullen altois op sinte Pietersdach, ghelijc dat men in den Groten Waert doet, die mitten ghezwoiren voirt scouwen sullen in den lande van Althena op horen eet. Ende die sal onse dijcgrave eeden, alse recht is.

Voirt so staet onse lant alle daghe tot meerre verderfenisse overmids ghebrec van waterscip ende van nuwen werke, dat voirhoet meet wesen om des ghemeens lants orbaer. Ende wes onse dijcgrave ende die gcsworen van den Groten Waert voirn. dairin kueren ende wisen op horen eet, om onse lant tot nutscappen te brengen, dat sullen ghelden alle dieghene, die in desen dijckaedsen legghen, merghen merghenghelijc, so wie sij sijn, hetsij van vrijen lande, veenlande die ¹) of anders, want si' alle ghemeen die nutscap ghelijc dairof hebben sullen. Ende of hier yemant onghehoersamich of wederstandich in wesen woude, dat scuden wij of onse dijcgrave rechten aen sijn lijf ende goed bi vonnisse der hicmraders. Ende of dair yet jeghen gedaen wordc, soc ombieden wij ende bevelen onsen Steden van Dordrecht ende van sinte Ghcerdenberge, dat sij onsen dijcgrave dairin houden ende starken dat te wederstaen, als aen denghenen, die ons lants verderfenesse meent. Ende wes sij dairin doen, dat sullen wij hun staen, ghelikerwijs of wijt selve gedaen hadden, behoudelic dat her Brustijn van Herwinen also langhe als bi onse bailju slands van Althena wesen sal, opboeren sal die boeten ende winsel, die ons verschinen sullen mitten dijcrechte binnen sinen bedrive, dair hl ons goede rekeninghe of doen sal. Ende dairna so sal onse dijcgrave, ter tijt wesen sal, die voirss. boeten ende winsel opbueren, dair hi ons oic goede rekeninghe of doen sal, ghelikerwijs als men gewoenlic is te doen van onsen dijcgraefscip van den Groten Waerde in Zuuthollant.

In circonde etc. Gegeven in den Hage opten neghensten dach van der maent van Aprille int jair ons Heren MCCCXCVI.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 52, fol. 204 verso.

Litt.: Prfschr., blz. 23.

¹) Men zal moeten lezen: leenlande.

217. ALBRECHT VAN BEIEREN, GRAAF VAN HOLLAND, VERKLAART DE ORDONNANTIE VAN 9 APRIL 1396 TE ZULLEN HANDHAVEN EN BEVESTIGT DEZE EN ALLE ANDERE HANDVESTEN VAN DE GROOTE WAARD.

1396 Mei 16.

Ailbrecht etc. doen cont allen luden, want bi versumenisse onser lude ende ondersaten uten lande van Althena die Maesdijc bi Woudrichem tot desen winter lestleden ingegaen was ende diep gewielt, dair onse steden van Dordrecht, van sinte Geerdenberge ende onse gemeen lant van den Groten Wairde zwaerlic bi bevloyt sijn ende tlant noch onder water staet, dair sij hoir jegenwoerdige jaerscaer bi verliesen sullen ende verderflic bi bescaet worden ende wij dairam, overmits oetmoedichs vervolchs onscr steden ende lants van den Groten Wairde voirse. ende om te verhoeden sulcs ongevals meer te geschien in onsen lande van Althena voirss., gegeven hebben den voirgen. onsen steden ende lande van den Groten Wairde ander dijcrecht in onsen lande van Althena voirss. te pleghen ende te hantieren, geliken or.se besegelde brieven ende llantvesten, die wij hem dairof gegeven hebben, clacrliken inhouden ende begripen, so meynen wij noch bi denselven laesten di' crecht, brieven ende hantvesten te bliven ende hebben die ende alle ander brieve van dijcrechte, die onsc steden ende lant van den Groten Wairde voirss. hebben, geccnfirmeert ende vestiget, confirmeren ende vestighen mit desen brieve ende geloven voir ons ende voir onsen nacomelingen onsen steden van Dordrecht, van sinte Geerdenberge ende den gemenen lande van den Groten Waerde ende onsen goeden luden ende ondersaten dair binnen wonende onse brieve ende hantvesten voirsc. ende anders alle dijcrecht, die onse voirvorders of wij hun luden gegeven hebben, te houden ende te doen houden onverbroken tot ewigen daghen, noch dairtegens tot ghenen tiden enigerhande brieven, hantvesten of vrihede te gheven dair die voirss. brieven, hantvesten ende dijcrecht bi vermindert of ghecreynct mochten worden.

In orc. etc. Gegeven in den Haghe XVI daghe in Meye anno XCVI.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 52, fol. 212 verso.

218. ALBRECHT VAN BEIEREN. GRAAF VAN HOLLAND, GEEFT AAN HEER BRUISTEN VAN HERWIJNEN HET LAND VAN ALTENA EN WOUDRICHEM EN DE WOUDRICHEMERWAARD, ALSMEDE HET BALJUWSCHAP, RENTMEESTERSCHAP, MARKTTOLLEN, VISSCHERIJEN, EN ANDERE TOEBEHOOREN, TE BEWAREN, OP EEN WEDDE VAN 200 HOLLANDSCHE SCHILDEN 'S JAERS. HEER BRUISTEN LEENT AAN HERTOG ALBRECHT 7000 DORDRECHTSCHE GULDENS.

1396 Juli 20.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 2e ged., fol. 36 verso.

Litt.: Jhr. Mr. W. A. Beelaerts van Blokland, Een geldersch edelman in hollandschen dienst en het beleg van Loevenstein in 1397, Bijdr, en Meded. Gelre, deel XV, 1912, blz. 519;

Inleiding, blz. 77.

219. ALBRECHT VAN BEIEREN, GRAAF VAN HOLLAND; BEVESTIGT HET RECHT VAN DE POORTERS VAN WOUDRICHEM, HUN DOOR DEN HEER VAN HORNE VERLEEND. OM DE RIVIER VOOR WOURICHEM TE BEVISSCHEN TEGEN BETALING VAN DEN VIJFDEN PENNING.

1397 Augustus 15.

Aelbrecht etc. doen cond allen luden: want wij onderwijst sijn mit goeden wittachtigen betoghe, dat die here van Hiterne ende van Althena in tiden verleden onsen luden ende poirteren ende poirterskinderen van Woudrichem vrihede ghegheven heeft te visschen op onsen stroem ende visscherie voir Weudrichem opten vijften penninc, te ghevcn van allen horen gevanghe tot ons vroens behoef, soe hebben wij geconfirmeert ende gevestiget, confirmeeren ende vestighen mit desen brieve voir ons ende onsen nacomelinghen die vrihede voirscr., na allen ynhouden ende begripcn der brieve, die sij van den here van Hilerne voirss, dairof hebben. Ende gebieden ende bevelen onsen bailju van den lande van Althena, die nu is of namels wesen sal, dat hl nyemande en ghedoghc te visschen opten vroen ende visscherie van Woudrichem, dan onse poirtereu ende poirterkinder voirscr., na ynhouden hore brieven ende hantvesten voirss., ende dairop sulke boeten sette tot onser behoef, sonder enich verdrach dairof te doen, dat him dez een yegelic hoeden moghe. Ende des niet en late. In oirc(onde, etc.). Gegeven in den Haghe op onse‹ Vrouwendach assumptio, anno XCVII.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 52, fol. 248 verso.

220. ALBRECHT VAN BEIEREN, GRAAF VAN HOLLAND, BEPAALT, DAT DE INGEZETENEN VAN GENDEREN NIET ZULLEN BEHOEVEN MEDE TE DRAGEN IN DEN AANLEG VAN NIEUWE DIJKEN, SLUIZEN EN ANDERE NIEUWE WATERSTAATS-WERKEN IN HET LAND VAN ALTENA. ZIJ MOETEN SLECHTS HUN DIJK IN HET LAND VAN ALTENA ONDERHOUDEN.

1397 September 9.

Aelbrecht etc. doen cond allen luden, hoe dat een geschil geweest heeft tusschen onsen goeden luden van Ghenderen aen die een zide ende den lande van Althena aen die ander zide, roerende van der dijckaedsen, die cnse lude van Ghcnderen voerss. hebben in den lande van Althena, so dat die van Althena meynden, dat die van Ghenderen mit him ghelden souden alle onraet ende oncost van inlagen, van slusen, wan sluysgelde ende van nuwen dijcrecht te copen ende alle ander nywerk, dat in den lande van Althena gevalt, waerof dat wij mit goeden bescheide ende waerachtigen betoge also onderwijst sijn, dat wij gevonden hebben in twaer, dat onse goede lude ende ondersaten van Ghenderen voerss. gheen recht noch reden daertoe en hebben te -helden mit dien van Althena van den stucken ende onraet voerscr., want sij daerof vrij ende ombelast van yemande geseten hebben ende geweest hondert jaer lanc ende meer. Waerom dat wij onsen goeden Inden van Ghenderen voern. gegeven hebben ende gheven mit desen openen brieven voer ons ende voer onsen nacoInclingen him ende horen nacomelingen, tot ewigen dagen duerende, dat sij vrij, ombelast ende ombecommert wesen sullen van allen inlagen, slusen ende sluysgelt, van nyen dijcrecht te copen ende alle ander nywer onraet ende oncost, die in den lande van Althena gevallen moghcn in eniger maten, behoudelikcn dat die van Ghenderen voerss. horen dijk, die sij in den lande van Althena hebben, altoes vclcomeliken maken ende houden sullen. Ende ombieden ende bevelen onsen bailju, dijcgrave ende hiemraet van den lande van Althena, die nu sijn of hier namaels wesen sullen, dat sij onsen luden ende ondersaten van Ghenderen voirss. hierenboven niet en belasten noch himluden enigen hinder, schade of moyenisse doen of laten doen in eniger manieren.

In oerconde. Gegeven tot Voerne, tSonnendages na onser Vrouwendach nativitas, anno XCVII. ,

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 52, fol. 253.

Ander afschrift: Bibliotheek Dr. A. A. Beekman te 's-Gravenhage, handvestenbundel betr. Heusden, Altena en de Bommelerwaard, fol. 133 recto-133 verso.

221. AANTEEKENING, DAT ALBRECHT VAN BEIEREN, GRAAF VAN HOLLAND, AAN ROBBRECHT VAN HOUWENINGEN, VOOR DEN DUUR VAN ZIJN LEVEN, HET BODE-AMBACHT VAN WOUDRICHEM GAF.

1397 October 15.

Item, upten XVsten dach van October, anno XCVII, gaf mijn here mit sinen brieve Rubbeken van Houweningen tboedambocht van der stede van Woudrichem, sijn leven lang, etc.

Oorspr. - Leenkamer Holland, no. 52, fol. 258 verso.

222. IN EEN RAMING, HOE DE STEDEN VAN HOLLAND DEN GRAAF IN DEN OORLOG TEGEN DE FRIEZEN ZULLEN DIENEN, WORDT OOK WOUDRICHEM GENOEMD, EN BEPAALD, DAT DEZE STAD ZAL BIJDRAGEN MET 60 GEWAPENDEN, 3 TIMMERLIEDEN, 2 SMEDEN EN 2 METSELAARS.

1398 Mei 2.

Gedrukt: Van Mieris, III, blz. 670.

Litt.: Inleiding, blz. 66; Prfschr., blz. 24.

223. ALBRECHT VAN BEIEREN, GRAAF VAN HOLLAND, GELAST DEN BALJUW VAN HET LAND VAN ALTENA, ZEGER FLORISZ., 150 GEWAPENDE LIEDEN UIT HET LAND VAN ALTENA, BUITEN DE STAD WOUDRICHEM, OP TE ROEPEN EN HEN OP 24 JUNI A.S. TE ENKHUIZEN TE DOEN ZIJN, TEN EINDE TEGEN DE FRIEZEN TEN STRIJDE TE TREKKEN.

1398 Juni 2.

Gedrukt: Van Mieris, III, blz. 680.

224. AANTEKENING, DAT ALBRECHT VAN BEIEREN. GRAAF VAN HOLLAND, ALIJT WILLEMS SCOLPENDOCHTER BELEENDE MET EEN HOFSTEDE EN HUIS BINNEN WOUDRICHEM, DAT HAAR VADER VAN DE HEERLIJKHEID ALTENA IN LEEN HIELD. ALIJTS ECHTGENOOT DOET, ALS HAAR WETTIGE VOOGD, NAMENS HAAR DEN GRAAF HULDE EN MANSCHAP.

1398 Juni 9.

Item opten IXden dach in Junio anno XCVIII verlyede mijn here, belloudelic him ende enen yegeliken sijns rechtz, Alijt Willems Scolpendochter een hofstede ende husinghe mit allen horen toebehoren, gelegen binnen Woudrichem, dair Heinrik Brabant mit sinen huse ende hofstat naest gelegen is aen die westside ende die Kercstraet, geheten die verweyde, aen die oestside, te houden van minen here ende sinen nacomelingen Alijt voirss. ende horen nacamelingen tot enen rechten erflien, gelikerwijs als dieselve hofstede ende husinge mit horen toebehoren aenbestorven was Alide voirscr. van Willem Scolpen, horen vader, ende hl die te houden plach van den hofstede van Althena ende die brieve begripen, die dairof sijn. Ende hierof heeft Aernt van Weyburch Robbijnszone, alse wittachtighe voecht ende man van Alide voirscr. minen heere hulde ende manscip ghezworen ende gedaen voir Alide voirscr. Hier waren over als mijns heren manne, here Claes Kervinc van Keymerswale, here Coen van Oesterwijc ende Zadelbogher.

Oorspr. - Leenkamer Holland, no. 52, fol. 288.

225. WILLEM VAN BEIEREN, HEER VAN ALTENA. GEEFT EENIGE VOORRECHTEN AAN DE STAD WOUDRICHEM ¹).

1399 Februari 21.

Willem etc. doen cond allen luden, dat wij om oitmoedichs vervolchs ende bede wille onser getruwer stede van Woudrichem, om liefde ende gimst, die wij tot him dragen ende om menigen dienst, die si ons gedaen hebben ende, oft God wil, noch doen sullen, den~ selven onser goeder stede voirss. gegeven hebben ende geven mit desen brieve alsulke punten van pryvilegien ende hantvesten als hierna ghescreven staen.

1. (9) In den eersten; waert zake dat een poirter van or.ser stede van Woudrichem aengesproken worde van sinen live of van sinen goede, dien sal men betugen ende bewairheiden mit vier wittachtigen poirteren. Ende of yemande anders gevangen worde binnen der vrihede die onse poirter niet en wair, dien sal men betugen mit drien poirteren of mit drien wittachtige knapen of mit meer, dat hl dat gebritect heeft binnen der vriheit van Woudrichem, of hl sal quijt sijn van dier aensprake of dair hl voir gevangen is.

2. (11) ²) Item so sal men die scouwe upten Hogendijk scouwen na den dijcrechte van onsen lande van Althena mit zeven heemraders uten lande van Althena, die dairtoe gegoet ende geboren sijn. Ende worde cnich man aengcsproken van den dijcgrave of voir den hogen heemraders, dat hl eerde genomen soude hebben van sinen dike, die geloift wair binnen coers, dair sal hl sijn onscult voir doen dat hijs niet gedaen en heeft, noch doen doen yemande van sijnrewegen, diegene dies die dijc is, ende dairmede sa1 hl quijt weser. van dier acnsprake.

3. (12) Item wair dat zake dat enich wiel scoirde in enen geloifden dike binnen onsen lande van Althenae ende diegene, dies die dijc wair, dien dijc niet en onderstonde te maken, als men vrezen ,coude ende hl aen ons quaem, die en sal dair niet meer laste noch scade of hebben dan tgemeyn lant van Althena. Ende wairt dat enich wiel scoirde in enigen geloifden dijc in onsen lande van Althena voirscr. ende onse dijcgrave dair geen vreze op en scouwede, dair en sal diegene, dies die dijc is, genen last noch scade meer of hebben dan tgemeyn lant voirss.; ende tgemeyn ambocht, dair die dijc in leit, sal dat lencsel gelijc nemen.

4. (13) Voirt so hebben wij onsen poirteren van Woudrichem voirscr. noch ghegheven: wair dat zake dat enich man mit scepenenbrieven in erffenisse quame, dat in onsen lande van Althena leit buten der vrijheit van onser stede voirss. mit rechte, ende dat erve vircoft worde ende sijn drie gebode hadde up drie Zonnendage openbairlic ir.der kerken binnen den ban, dair dat erve gelegen wair, so sal diegene, die mitten scepenenbrief voirscr, int erve gecomen is, dat erve moeten bestoren mit enen scout ende tween scepenen van onser stede van Woudrichem of mit meer voir den rechter ende heemraders binnen bans, dair dat erve gelegen is binnen jair ende zes weken, alscverre als diegene binnen lands is, die mitten scepenenbrief voirscr. int erve gecomen wair; ende wairt dat hijs binnen der tijt voirscr. niet en bestoirde, so zullen die scepenenbrieve buten hoirre machte wesen. Ende die buten slands is, die salt dan bestoren binnen den eersten jair ende zes weken nadat hl binnen lands gecomen sal wesen. Ende wordc enich erve vercoft, dat sijn drie gebode niet en hadde dair een mit scepenenbrieven in gecomen wair, dat hem dan die coip ende gifte geen ondstade doen en sel aen sinen rechte ³).

5. Item so geloven wij alle brieve ende hantvesten, die hem onse lieve genadige heere ende vader, hertoge Aelbrecht van Beyeren, grave van Henegouwen ende van Hollant, wij ende die heer van Huerne ghegheven ende bezeghelt hebben, ende alle rechten ende oude heercomen te houden voir ons ende voir onsen nacomelinghen onsen poirteren voirss, ende horen nacomclinghen tot ewigen dagen.

Ende hebben in kennisse hierof etc. Geghevcn in den Hage, des Vridaghes op sente Pietersavont ad cathedram, anno MCCCXCVIII na den lope etc.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, le ged., fol. 12 verso en 13.

Litt.: Inleiding, blz. 38.

¹) Men vergelijke noot ¹) bij nr. 109.

²) Als tiende artikel heeft de handvest van 1410 het elfde artikel van de handvest van 1388 Augustus 15.

³) Litt.: Inleiding, blz. 89, 90, 92, 107

226. VOOR SCHEPENEN VAN WOUDRICHEM DRAAGT JACOB ZASSE, ALS ECHTGENOOT VAN ZEGHERADE ALBRECHTSDOCHTER, AAN GIJSBRECHT VAN RIEDE ANDERHALF MORGEN LAND IN VRIJEN EIGENDOM OVER. DE OUDE EIGENDOMSBEWIJZEN GEEFT HIJ MEDE OVER.

1399 April 13.

Wi Brien van Weyborch ende Jacob Willem Jan Noydensoens sone, scepen tot Woudrichem, orconden met desen brieve, bcseghelt met onsen seghelen, dat Jacob Zasse, wittachtighe man Zegheraden Aelbrecht Zegherssoens dochter opdroech ende gaf Ghisebrecht van Ryede, Ghisebrechtssone van Ryedc, anderhalven merghen lants, gheleghen opt Ocken, daer Didderics Zuetmeles erve gheleghen is noortwaert, die vaertsteghe oostwaert, die vorste weydesteghe zuutwaert ende Janslant van den Campe Claessoens westwaert. Ende hl verteech daerna op ende verhalmede daerna op tot Ghisebrechts behoef van Ryede voorscreven. Voert quam Jacob Zasse voorseyd ende ghelovede den voerghenoemden Ghisebrecht van Ryede die voersproken [an]derhalven mer[g]hen [l]ants te waren jaer ende dach alsemen erve sculdich is te [war]en binnen vrycheyde, ende alle voerplicht ende alle voercommere af te doen. Voert quam Jacob v[o]erno[em]t ende droech op ende gaf Ghisebrecht van Ryede voerscreven alsulc brieve als hl van desen vo'ersprokenen lande hadde, ende hl verteech daerna op ende verhalmedv daerna op [to]t Ghisebrechts behoef van Ryede voerseyd.

Gheg[hev]en int jaer ons Heeren MCCC neghen ende tneghentich, dertien daghe in Aprille.

Beide zegels verloren.

Oorspr. - Archief Altena, no. 104.

227. WILLEM VAN BEIEREN, HEER VAN ALTENA, BELEENT ADAM MILLINC, RIDDER, MET DERTIEN MORGEN LAND, GELEGEN IN DEN BAN VAN RIJSWIJK, EN VIER EN EEN HALF MORGEN LAND, GELEGEN ONDER WOUDRICHEM, EN VOORTS MET TWEE DERDE VAN DE GROOTE TIENDEN TE UPPEL, ALLE WELKE GOEDEREN HEM ZIJN AANGEKOMEN VAN ZIJN VADER, HEER LAMBRECHT MILLINC.

1399 Augustus 28.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 1e ged., fol, 16 verso.

228. ALBRECHT VAN BEIEREN, GRAAF VAN HOLLAND, BEPAALT, DAT DE INWONERS VAN HET LAND VAN STRIJEN VOORTAAN IN HET ONDERHOUD VAN DEN DIJK VAN DE GROOTE WAARD SLECHTS ZULLEN BEHOEVEN BIJ TE DRAGEN NAAR DE GROOTTE HUNNER LANDEN, EVENALS DE INWONERS VAN DE LANDEN VAN HEUSDEN, ALTENA EN ZEVENBERGEN.

1402 Februari 5.

Gedrukt: Van Mieris, III, blz. 755.

Litt.: Prfschr., blz. 23.

229. AANTEEKENING, DAT WILLEM VAN BEIEREN, HEER VAN ALTENA, HET GOED, DAT EERTIJDS AAN GODEVAERT LIEBRECHTSZOON TOEBEHOORDE, MET EEN PAAR ZWANEN, AAN TIELMAN VAN DEN CAMPE IN ONVERSTERFELIJK ERFLEEN GAF.

1402 Mei 26.

Item, sFridages na des heiligen Sacramentsdach int jaer XIIIIc ende II gaf mijn here Tyelman van den Campe, om menigen truwen dienst wille, die hl hem gedaen had, Godevairt Liebrechtssoens goet, also groet ende also cleyn, als hijt hadde in den [lande] van Althena optie tijt, doe hem lijf ende goet mit recht van mijns heren wege ofgcwonnen wert ende uptie tijt sijn hiet te wesen, mit allen sinen tcebehoeren, te houden van minen here ende sinen nacomelingen Tyelman ende sinen nacomelingen tot enen rechten onversterfliken erflcer., mit een paer zwane, die hl houden sal in den lande van Althena, geliken die hantveste dairof inhout.

Oorspr. - Leenkamer Holland, no. 51, 1e ged., fol. 24 verso.

230. WILLEM VAN BEIEREN, HEER VAN ALTENA, BELOOFT DEN INGEZETENEN VAN WIJK EN VEEN, STEEDS HUN VAART IN HET LAND VAN ALTENA OPEN TE ZULLEN HOUDEN EN GEEFT VOORSCHRIFTEN OMTRENT DE SCHOUW VAN DIE VAART.

1403 Mei 4.

Willaem etc. doen cont allen luden, dat wij enen waterganc hebben doen virslaen, die gelegen is in onsen lande van Althena ende toebehoerende is dien van Wijc ende dien van Veen, bi anbrengen dat ons dairof angebrocht is, welken waterganc voirss. ons onderwijst is ende bevonden hebben in der waerheit, dat wij sculdich sijn desen voirgen. waterganc te openen ende geloven dien van Wijc ende dien van Veen desen voirss. waterganc open te houden ende te doen houden tot ewigen dagen ende hem dair up een scouwc te hebben ende te scouwen in alre manieren ende rechten gelijc als sijt tot haer toe gebrocht hebben, dat is te weten:

So wanneer die van Wijc ende die van Veen een scouwe hebben willen ende tot wat daghen dat sij die legghen up desen waterganc voirss. ende die virsueken mit horen heemraders an die van Andel ende an die van Ghiessen, gelijc als sijt tot haer toe virsocht hebben, dat is te weten, dat die rechteren van Andcl ende van Ghiessen dien scoudach condighen sullen des eersten Sonnendages daerna als sise begeert hebben. Ende dan sullen die richtercn van Andel ende van Ghiessen up desen vcirss. waterganc den scoudach wachten ende den heemraet van Wijc ende van Veen ende hem dair up manen ende dese voirss. 1lecmraet hem dair up wisen in allen den rechten gelijc als sijt gewijst ende haer gebrocht hebben, bchoudelic dien dat die van Wijc ende van Veen den voirss. waterganc altoes rumen ende scoen houden sullen ende doen doen alst te doen is, gelijc als die van Ghiessen ende van Andel doen. Ende desen waterganc ende water vcirss. geloven wij tontfangen in die Alm ende voirt; mi t onsen water te leveren in die Zuutzee. Ende alle dese voirss. punten ende rechten gelijc alse voirss. sijn, geloven wij hem te houden ende te doen houden voir ons ende voir onse nacomelingen, heren van den lande van Althena, dien van Wijc ende dien van Veen ende horen nacomelingen tot ewigen dagen.

In oirconde etc. Gegeven upten IIIIden dach van Meye int jaer ons Heren MCCCC ende drie.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 51, 1e ged., fol. 25 verso-26.

231. WILLEM VAN BEIEREN, HEER VAN ALTENA, BEVEELT EGBERT JANSZOON, ALLE UITERWAARDEN IN HET LAND VAN ALTENA IN BEZIT TE NEMEN EN VOOR BEN HEER TE BEWAREN.

1403 Mei 18.

Item upten XVIIIsten dach van Meye int jaere MCCCC ende drie beval mijn here Egbrecht, heren Jans zone, an te tasten alle alsulke uutsande ende uterwaerde, als mijn here leggende heeft in sinen lande van Althena, te bewaeren ende te bedriven tot mijns heren eren ende oirbair. Ende dair sal hl Foykijn tot mijns heren behoef goede bewisinge of doen, tot wat tiden dat hijs van hem vermaent wart. Dit sal geduren tot mijns heren wedersegghen.

Oorspr. - opgeplakt strookje achter in Leenkamer Holland, no. 51.

232. ALBRECHT VAN BEIEREN, GRAAF VAN HOLLAND, GEEFT AAN DIRK DEN BORCHGRAVE HENDRIKSZOON IN LEEN EEN HOFSTEDE MET EEN DAAROP STAANDE WONING EN EEN HALVE HOEVE LAND, GELEGEN TE MUILWIJK IN HET GERECHT VAN ALMKERK, WELK LEEN BINNEN DEN ZESDEN GRAAD NIET ZAL VERSTERVEN.

1403 Mei 26.

Aelbrecht etc. doen cent allen luden, dat wij behoudeliken ons ende enen ygeliken sijns rechts verliet hebben ende verlien mit desen brieve Dirc den Burchgravc Henrics zoen een hofstat mit eenre husinge dair up staende in den lande van Althena in den gerechte van Aelmkerke tot Muitlwijck, ende een halve hoeve lands dair aen gelegen ende him aengecomen sijn ende bestorven bij doden Henri c Burchgrave sijns vaders, te houden van ons ende onsen nacomelingen Dirc ende sinen nacomelingen tot enen rechten eerflien, binnen afterzusterskynt niet te virsterven, in alre manyeren alst Henric sijn vader van ons te houden plach ende die principael brieve dairof inhouden ende begripen. Hier waren over onse getruwe rade ende manne her Huge van Heenvliet, her Jan van Cronenburch. In oirconde etc. Gegeven in den Hage upten XXVI dach in Meye anno MCCCC ende drie.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 53, fol, 26.

233. DE RECHTER VAN DE WERKEN OORKONDT, DAT, TEN OVERSTAAN VAN HEM EN HEEMRADEN, JAN VAN DER DONCK DE HELFT VAN 11 MORGEN LAND TE DE WERKEN EN VIJF MORGEN VAN DE ANDERE HELFT IN EIGENDOM OVERDROEG AAN FEYKEN. JAN VAN DER DONCK BELOOFDE VOORTS DEN KOOPER GEDURENDE JAAR EN DAG TE VRIJWAREN. DRIE ANDERE PERSONEN HEBBEN ZULKS NEVENS HEM BELOOFD.

1403 October 25.

lck Robbrecht Scrick, richter aen die Wercken, doe kont ende kenlijck allen luyden, dat lek daer over geropen was als een richter ende met mij als heemraders Huyge Goeswijnsz., Willem van Zelant, Jan Hanic, Hcynrick Lodichz., dat voer ons quam Jan van der Donck ende gaff een vrij ghyft over Feyken, als vonnisse der hemraders wijsde ende recht is, die helft van een ende tseventich mergen lants ende van der ander helft vijff mergen, liggende aen die hooge zijde van der Wercken, streckende van der Wercken totter Hollansche grave toe, alsoe groot ende alsoe cieyn als zij daer gelegen sijn, met allen sijnen toebehoern. Ende voert, dyt voer genomde erve is gelegen te vier steden, die overste hoeve helt achten twyntich mergen, aostwaert dat godtshuys van Postell erve, weestwaert die kynder van Brederode erve; ende noch vierthien mergen lants gelegen sijn nederwaert, daer lancs gelegen is oastwaert Aert van Goerl, weest-

6V0 - waert dat gcdtshuys van Postel; ende noch viertien mergen lants

voert nederwaert, lancks gelegen is oostwart Aerts eerfg(enamen) van Annel ende Dirck Vastertsz., weestwaert dat godtshuys van Postel; ende noch XV mergen lants nederwaert, lancs gelegen is oostwaert dat gothuys van Postel lant, gelegen weestwaert heer Robbrecht van Grevenbroeck. Voert soe quam Jan van der Donck voersz. ende verteech ende veralmede van der helft van een ende tseventich mergen lants ende van vijff mergen, alsoe vonnysse der hemraderen wijsden ende recht is. Ende voert geloefde Jan van der Donck tlant te waeren jaer ende dach, als men een vrij eygen erve schuldich is te waeren, ende alle voercommer ende voerplicht aff te doen. Ende dit voergenoemt erve heeft geloeft met hem Danckaert van der Wercken ende Jan die Greve ende Jan Laucrijsz. te waeren.

In kennisse der waerheyt soc hebben wij, hemraders, gebeden Robbrecht Scrieck, richter aen die Wercken.

Ende ick, om beede wil der hemraders, soe heb lek desen brief open beseegelt met mijnen zegel. Ghegeven int jaer ons Heeren dusent vierhondert ende drie, des Donredachs na sente Lucasdach.

Afschr. - Papier, Archief Altena, no. 105.

Litt.: Inleiding, blz. 87, 95.

234. DE RECHTER VAN EMMICHOVEN OORKONDT, DAT WOUTER VAN DER EYKE TEN OVERSTAAN VAN RECHTER EN HEEMRADEN VAN EMMICHOVEN AAN JACOB VAN DER DUYN EEN ONROEREND GOED HEEFT OVERGEDRAGEN.

1404 Juli 4.

Ic Segher Wouterssoen, richter in den ;bericht van Emmichoven, doen cont ende kenlijc allen luden, dat ic daerover was alse een richter ende met mi Jacob van Hedel, Arnt van Coudenhoven, Hoeven van Ganswijc ende Jacob Ghibensoen, alse heemradere, dat voer ons quam Wouter van der Eyke ende gaf over een vrije ghift Jacob van der Duyn van alsulken erve, alse hi ligghend‚ hadde in den ghericht van Emmichoven in den Dorenbosche, ende hem aenbestorven was van Willem Scobbelant, sinen broeder, dat is te weten: seven hont lants ende een dordendecl int ghesete. Ende Wouter voerscr. vertcech ende verhalmde op dit vorscr. erve, alse vonnisse der heemradere wijsde ende recht is, tot behoef Jacobs van der Duyn voerscr. Voert gheloefde Wouter voerscr, ende jan, sijn soen, dit voerscr. erve te waren jaer ende dach, alse men een vrij eyghen erve sculdich is te waren, ende alle voercommer ende voerplicht af te doen, die men van rechtweghen sculdich is af te doen. Ende Wouter vcerscr. gheloefde jan, sijnen soen, scadeloes te houden.

In kennissen der waerheyt hebbic Segher, richter voerscr., desen brief open beseghelt met minen seghel, int jaer ons Heren dusent vierhondert ende vier, cp sente Mertensdach translatio.

Zegel verloren.

Oorspr. - Archief Altena, no. 106.

Litt.: Inleiding, blz. 87, 95.

235. GRAAF WILLEM VI VAN HOLLAND BEPAALT, DAT ALLE TEVOREN UITGEGEVEN OORKONDEN VAN ONWAARDE ZULLEN ZIJN WELKE DOOR DE ARKELSCHEN UIT WOUDRICHEM ZIJN MEDEGENOMEN. INGEZETENEN, DIE AAN DIE BRIEVEN EENIG RECHT ONTLEENDEN, ZULLEN HET FEIT, DAT ZIJ DIE BRIEVEN BEZATEN, DOOR GETUIGEN OF DOOR EEN EED MET TWEE EEDHELPERS MOGEN BEWIJZEN. ZIJ, WIER BEZITTINGEN TE W0UDRICHEM VERBRAND ZIJN EN DIE GELD SCHULDIG ZIJN AAN PERSONEN, WIER EIGENDOMMEN NIET VERBRAND OF BESCHADIGD ZIJN. KRIJGEN EEN UITSTEL VAN BETALING VOOR DEN TIJD VAN TWEE JAREN.

1405 April 10.

Willem etc. doen cont allen luden, want onse goede lude van onser stede van Woudrichem ende cndersaten ons lants van Althena mit ongeval cortelic groet verlies ende onvcrwinlike scade van rove ende brande van den Arkelssen geleden hebben, so hebben wij dairom ende om mcnigen trouwen dienst, die sij ons gedaen hebben ende of God wil noch doen sullen, ons wacl beraden mit onsen rade ende onsen poirteren ende pndersaten veirscr. alsulke gracie gedaen, dat alle lienbrieve, scepenbrieve, poerterbrieve, hyemradsbrieve ende rechtersbrieven, die tot Woudrichem in onser stede voirss. op die tijt van den Arkelssen wech gevoert mochten wesen, van geenre waerde wesen en sullen, behoudelic of yement van onsen ondersaten hem enige brieve vermaten, die zij ghehadt mochten hebben, die sullen comen voir onsen baelju, burgermeysters, scepenen ende rechters van onser stede van Wcudrichem, hyemraden ende rechteren ons lants voirscr., ende sullen dan warachtich cont ende kenlic maken mit goden, eerbaren, wittachtigen tuygen van alsulken brieven, als sij hem vermeten die sij voir desen tilt gehadt mogen hebben, ende die sullen dan van waerden weser. ende daermede sullen sij volle recht mogen vorderen in cnser steden ende lant voirscr. Ende waer oec yemendt van onsen poirteren of ondersaten voirss., die ten heyligen houden wouden mit twien goeden wittachtigen knapen, die sal men hoir brieve weder vernuwen ende besegelen van onsen scepenen ende stede voirss, ende des so en sullen alle die ander brieve van voirgeleden tijden van geenre waerde wesen.

Voirt alle scout, die gemaect was, doe die Arkelssen Woudrichem verbranden, dair die dagen of geleden of toecomende sijn, sal apstaen twie jaer lang na den datum des briefs, dats te weten die tot Woudrichem voirscr. verbrant ende bescadicht sijn tiegens diegene, die niet verbrant noch bescadicht en sijn, uutgenomen sulken scout als men ons sculdich is. Ende alle die brieve, die tot Woudrichem in onser voirss. stede genomen waren van den Arkelssen op die tijt, doe sijt branden, die sullen tot ewigen dagen wesen ende bliven nut horen machten ende daer en sal nyement tot enigen tijden recht mede mogen vorderen. Dit sal geduren tot onsen wederseggen.

In oirconde desen brieve besegelt mit onsen zegele. Gegeven in den Hage upten tienden dach in Aprille int jaer ons Heren dusent vier hondert ende vier, na den lopen van onsen hove.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 306, fol. 28.

Litt.: Inleiding, blz. 80.

236. GRAAF WILLEM VI VAN HOLLAND BELEENT LAMBRECHT MILLINC ADAMSZOON MET DERTIEN MORGEN LAND, GELEGEN IN DEN BAN VAN RIJSWIJK EN VIER EN EEN HALF MORGEN LAND, GELEGEN ONDER WOUDRICHEM, EN VOORTS MET TWEE DERDE VAN DE GROOTE TIENDEN TE UPPEL, AL HETWELK HEM VAN ZIJN VADER WAS AANBESTORVEN.

1408 Mei 20.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 54, fol. 48 verso.

237. DE RECHTER VAN EMMICHOVEN OORKONDT DAT, TEN OVERSTAAN VAN HEM EN HEEMRADEN, JACOB VAN DER DUYN AAN ROBBRECHT BOKELAER DEN GEHEELEN DORENBOSCH IN EIGENDOM OVERDROEG.

1408 November 13.

Ic Heinric van den Wiel, richter in den ghericht van Emmichoven, doe cont ende kenlic allen luden, die dezen brief zullen zien of horen lezen, dat ie daer over gheroepen was, als een richter, ende met mi Gheryt Arntszoen, Ghijsbrecht Gherytszoen, Jacop Janszoen ende Gheryt van Ganswijc, als heemrader, dat voer ons quam Jacop van der Dune ende gaf een vrije ghift heren Robbrecht Bokelaer, priester, van den alinghen Dorenbosch met alle zinen toebehoren ende hl zijn is, gheleghen in die Spijc, tusschen dat lant van Coudenhove aen die een zide ende dat lant, dat Houkens Blonde[.,]zoens kynder toebehoert ende Gheryt van Ganswijc met den loeten aen die ander zide, also groet ende also cleyn, als hi daer gheleghen is. Ende Jacop voernoemt verteech ende verhalmde op dit voerseyde erve tot behoef heren Robbrecht voernoemt ende gheloefde hem dit voerseyde erve te waren jaer ende dach, ~ls men een vrije eyghen erve sculdich is te waren, ende alle voercommer ende voerplicht af te doen, die hl met recht sculdich is af te doen, als vonnisse der heemrader voerscr. wijsde ende recht is.

In kennessen der waerheyt so hebbe ic, Heinric, richter voernoemt, dezen brief open bezeghelt met minen zeghele. Ghegheven int jaer ons Heren veertienhondert ende acht, op den dertienden dach in November.

Zegel verloren.

Oorspr. - Archief Altena, no. 106.

Litt.: Inleiding, blz. 87.

238. GRAAF WILLEM VI VAN HOLLAND, HEER VAN ALTENA, VERNIEUWT DE HANDVESTEN DER STAD WOUDRICHEM, DIE DOOR, BRAND VERLOREN ZIJN GEGAAN ¹)

1410 Januari 31.

Willem etc. doen cond allen luden: want onse getruwe stede ende poirteren van Woudrichem bij ongeval van brande verloeren hebben ende tenyete geworden sijn alle alsulke hantvesten ende previlegien, als si van ons ende van onsen voirvaders, graven te Hollant, ende van den heren van Hoern, heeren wileneer tslans van Althena, vercregen mochten hebben, soe hebben wij om gunsten ende om oetmoedichs vervolchs willen ende om menigen truwen dienst wille, die sij ons ende onsen voirvaderen voirscr., zeliger gedachten, tot veel stonden gedaen hebben ende ons ende onsen nacomelingen - oft God wille - noch doen sullen, ende om groot verlies, scade ende afterwesen, die sij om onsen wille in onsen oirloge tegens den Erkelschen geleden hebben, derselver onser getruwer stede voirscr. ende hoeren poirteren weder vernuwet ende gegeven, vernuwen ende geven dieselve hantvesten ende previlegien, eweliken duerende, in allen manyeren, als wij die copien dairof bi onsen clercken in onsen registerboeken clairliken bescreven gevonden hebben, inhoudende van punte te pvnte vervolgende, als hierna gescreven stait:

1-8: de artt. 1-3 en 5-9 van de handvest van 1373 (nr. 145).

9: art. 1 van de handvest van 1399 (nr. 225).

10: art. 11 van de handvest van 1388 (nr. 178).

11-13: de artt. 2-4 van de handvest van 1399 (nr. 225).

14. Item wairt sake dat enigen dijck, wateringen, sluysen, zijlen, werven, miteren, straten of zegedam in enigen scouwen aen ons quamen, so wes een dijcgrave ofte onse scout van Woudrichem voirn. oft anders enige van onsen scouten in onsen lande van Altltena voirscr. dairof mit recht uutleyde, dat sullen sij weder inbueren an twiscatte gelde of an vierscatte pande van desgenen reetsten goede, dair dese onralt op geheert sal worden. Ende waert sake dat desgenen, die dus in desen onralt verviele, sijn reet goet niet also goet en waere, als die onralt belopen mochte, so sal ment vcirt nemen van sulken erve, als dair dese onralt up geheert wort, alsa verre alst goet genoech is. Ende en wair dat erve voirss. niet goet genoech voir den onralt voirn., so sal die onralt voirt gaen upten bozem, dair dat erve uutcomen is, dair dese voirn. onralt up gelieert is.

15-23: de artt. 45-51 en 53-54 van de handvest van 1356 (nr. 109.).

24. Item dat onse rechter van Woudrichem voirscr. den groten vliet, gelegen in den gerechte van der Wercken, scouwen sal mogen mit zeven hyemraders, dats te weten: twee van Woudrichem, twee van Sleewijc ende twee hiemraders van der Werken ende een van Mitylkerc, in allen manyeren alst tot haertoe gewoenlic geweest is.

25. Item wairt zake dat onse getruwe stede ende poirteren voirnt. dese tgegenwoirdige hantvesten aft enige andere hantvesten, die zij van ons vercregen mogen hebben, mit ongeval van brande of van oirloge verbrant worden of te nyete quamen, verouden, of dat die zegelen braken of anders bi ongevalle, in wat manyeren c¡attet wair, dairof vervreemd worden, so geloven wij voir ons ende voir onse oacomelingen onsen getruwen poirteren voirscr. of l:ceren nacomelinQen sulke hantvesten weder te geven ende te doen geven scnder hoeren cost na inhout van onsen registerboeken of copien, wittachtiglijc dairof mit segelen van attentycke besegelt, die si ons of onsen nacamelingen dair thonen sullen mogen ²).

26-38: de artt. 3, 2, 4-10 en 12-15 van de handvest van 1388 (nr. 178).

39- Item alle hofsteden, die men besit in lijftochten, dair die huyse of verbrant sijn of namaels verbernen mogen, - dat God verhueden moet -, die mach elc man of wijf, die bezitter is dier lijftochten voirscr. weder betymmeren of hl wille, in sulker manyeren, dat die verbeyder der tochten voirn. dairof niet meer hebben en sal of aenbesterven en mach, dan die wairde van half den erve bij goetduncken ende prijse ons gerechts, die in der tijt aldair wesen sullen. Ende of die bezitter der lijftochten dat erve niet betymmeren en conde oft en woude, so mach een gerecht erfnacm bij consente ende wille dez besitters der lijftochten dat erve betymmeren ende bliven in den rechte als die bezitter der lijftochten wesen sonde gelijc of hijt selver betymmert hadde. Ende desc manyeren sullen wesen onder broeders ende susteren, broederkynder ende susterkinder, mar dair die lijftochte voirscr. in vreemder hant erven soude, dair sal verbeyder der tochten die wairde van den gehelen erve hebben bij goetduncken ende prijse van onsen gerechte voirscr. Ende dit voirscr. gelt van den voirss. erve sal men betalen dergenen, die dair verbeyders of sijn en enen vierendeel jairs nadat bezitter des erfs aflivich geworden is ³).

40. Item alle brieve, die in den brande voirscr. verbrant ende verloeren sijn of van den Arkelschen genomen ende elwairt gevoert mogen sijn, hetsi van erve, van thijnze, van sculde of hoedanich si sijn, updat diegene, die hoir brieve dus verloeren hebben, onsen bailju, scout ende gerechte van Woudrichem voirscr. dat so besceidelic aenbrengen, dat mens geloven mach, die geloven wij hem weder van nuwes te geven ende te doen geven in allen manyeren als si te voeren hadden, of als men naist geraken kan, so wat tijden si des begcrende wesen sullen.

41-44: de artt. 55-58 van de handvest van 1356 (nr. 109).

45. Voirt geven wij onser getruwer stede van Woudrichern ende onsen poirteren voirscr., dat si hebben ende behouden sullen alle alsulke exchijnze van wijn, van bier, van mede en van allen anderen drancke om hoeren onrait mede te gelden ende onse stede voirscr. mede te vesten, te beteren ende in hoeren wesen te houden, gelikerwijs ende in allen manyeren als si die vairscr. exchijnze tot haertoe gehadt ende gebruyct hebben ⁴).

46-87: de artt. 2-44 van de handvest van 1356, behalve artikel 7 (nr. 109).

Ende want wij onser getruwer stede van Woudrichem ende allen onsen poirteren voirn., die nu sijn of namaels wesen sullen, alle dese voirscr. punten ende elken bisonder houden ende gehouden willen hebben voir ons ende voir onse nacomelingen tot ewigen dagen, vaste ende gestade, onverbroken, so hebben wij in getugenisse der wairheit mit onser rechter wetentheyt onsen segel aen desen brieve doen hangen. Gegeven in den Hage, opten lesten dach in Januario int jair ons Heren duysent vierhondert ende negen, na den loip van onsen hove.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 55, fol.. 87 verso - 92 verso. De artikelen 10-45 vindt men ook in afschrift in: Algemeen rijksarchief te 's-Gravenhage, inventaris handvesten, no. 141, fol. 77-81 verso.

Litt.: Inleiding, blz. 38 vlgg.

¹) Deze handvest bestaat eigenlijk uit drie brieven van denzelfden datum, die alle drie met dezelfde inleiding beginnen en met dezelfde slotformule eindigen. De reden voor die verdeeling in drieën kan dan ook geen andere zijn, dan dat alle artikelen niet op een stuk perkament geschreven konden worden; het scheen mij daarom het beste van deze handvesten een geheel te maken en alle artikelen door te nummeren.

²) Dit artikel is het laatste van den eersten brief.

³) Vergelijk het tweede artikel van de keur van 7 Mei 1391.

⁴) Dit artikel is het laatste van den tweeden brief.

239. GRAAF WILLEM VI VAN HOLLAND BEVEELT ZIJN DROSSAARD VAN HET LAND VAN ALTENA, HET KAPITTEL VAN OUDMUNSTER TE UTRECHT HET RUSTIG GEBRUIK TE LATEN VAN DE TIENDEN VAN DE UITERWAARD TE GIESSEN.

1410 April 11.

Willem, bi der genaden Goids palensgrave upten Rijn, hertoge in Beyeren, grave van Henegouwen, van Hollant, van Zelant ende heere van Vrieslant, ombieden u ende bevelen onsen drossate ons lands van Althenae ende anders allen onsen dieneren ende goeden luden aldair mit ernste, dat -hl den eerberen capittel van Oudemunster tUtrecht rustelic ende vredelic laet gebruken den tyenden van den uuterweert tot Ghiessen, of denghenen, dien si dien verpacht mogen hebben, geliker anderen hoeren tyenden off goeden aldair ommetrint gelegen, sonder hem enygerleye moeynesse of hynder dair in te bewizen toter tijt toe, dat wij u anders dairaff weten sullen laten. In oirconde desen brieve ende onse signet hier up gedruct. Gegeven in den Hage, upten elfsten dach in Aprille int jair ons Heren MCCCC ende tyen.

Met opgedrukt zegel in roode was.

Oorspr. - Papier; Rijksarchief te Utrecht; Oudmunster, ze afd., no. 517.

240. GRAAF WILLEM VI VAN HOLLAND VERGEEFT DEN HEEMRADEN VAN DE GROOTE WAARD EN DIEN VAN ALTENA ALLE ZAKEN VAN DIJKRECHT WAAROM ZIJ DOOR DEN DROSSAARD VAN HEUSDEN GEVANGEN GENOMEN WAREN.

1410 Mei 1.

Gedrukt: Van Mieris, IV, blz. 141;

A. A. J. Meylink, Geschiedenis van het hoogheemraadschap en der lagere waterbesturen van Delfland, Bewijsstukken, no. 356, blz. 426.

241. GRAAF WILLEM VI VAN HOLLAND REGELT DE GESCHILLEN, WELKE BESTONDEN TUSSCHEN DE STEDEN DORDRECHT EN GEERTRUIDENBERG, HET LAND VAN ALTENA EN DE GROOTE WAARD EENERZIJDS, EN STAD EN LAND VAN HEUSDEN ANDERZIJDS, MET BETREKKING TOT DE GROOTTE DER BOETEN, WELKE BIJ HET SCHOUWEN VAN DE DIJKEN IN HET LAND VAN HEUSDEN VERBEURD ZOUDEN WORDEN.

1410 Juni 3.

Gedrukt: Van Mieris, IV, blz. 144;

J, van Oudenhoven, Geschiedenis en beschrijving der stad Heusden, blz. 246;

A. A. J. Meylink, Geschiedenis van het hoogheemraadschap en der lagere waterbesturen van Delfland, Bewijsstukken, no. 357, blz. 426-427

242. GRAAF WILLEM VI VAN HOLLAND GEEFT EEN HANDVEST AAN DE STEDEN DORDRECHT EN GEERTRUIDENBERG, DE GROOTE WAARD EN HET LAND VAN ALTENA. DE DIJKGRAAF VAN ZUID-HOLLAND, ZES HEEMRADEN UIT DE GROOTE WAARD EN TWEE HEEMRADEN UIT HET LAND VAN ALTENA, ZULLEN, TEZAMEN MET DEN DROSSAARD EN VIER HEEMRADEN VAN HEUSDEN, IN HET LAND VAN HEUSDEN DEN DIJK SCHOUWEN. ZIJ ZULLEN IN DIJKZAKEN KEUREN MOGEN MAKEN EN VONNISSEN WIJZEN. KUNNEN DE HEEMRADEN NIET TOT EEN BESLISSING KOMEN TEN AANZIEN VAN DE LENGTE, BREEDTE OF HOOGTE VAN DEN DIJK, DAN ZULLEN DIE VAN DE GROOTE WAARD BESLISSEN.

z.j.e.d. (concept)

Gedrukt: Van Mieris, IV, blz. 145-146;

A. A. J. Meylink, Geschiedenis van het hoogheemraadschap en der lagere waterbesturen van Delfland, Bewijsstukken, nos. 360 en 359, blz. 431 en 429-431.

243. GRAAF WILLEM VI VAN HOLLAND BELAST HEER PHILIPS VAN DORP, TER GELEGENHEID VAN DIENS HUWELIJK MET 'S GRAVEN BASTAARDDOCHTER, MET HET DROSSAARD-, RENTMEESTER- EN DIJKGRAAFSCHAP VAN HET LAND VAN ALTENA. EN MET DE KLEINE TOLLEN. ZIJN ERFGENAMEN ZULLEN MET DEZE AMBTEN BEKLEED BLIJVEN, ZOOLANG DE GRAAF HUN NIET BETAALD HEEFT HETGEEN HIJ ZAL BLIJKEN AAN HEER PHILIPS SCHULDIG GEBLEVEN TE ZIJN.

1410 Juni 18.

Willem etc. doen conu allen hielen, want onse getruwe tresorier, here Filps van den Dorp, bi onsen wille ende goetdunken vergadert is in wittachtige hilike mit vrouwen Beatrix, onse bastertdochter, so hebben wij, om sonderlinge liefden ende gonsten, die wij tot him beiden dragen, ende in rechter medegaven ende hilicschen vorwerden, onsen getruwen heren Philps voirnoemt gegeven ende bevolen, geven ende bevelen mit desen brieve, onse drossaitsc:p> rentemeisterscip ende dijcgraefscip van onsen lande van Althenae mit onse cleynre tollen, die men noemt sheren tallen van Hitern, ende mit anders alle des dairtoe behoirt binnen onser stede van Woudrichem ende lande voirss., geliken onse getruwe Foyken, heere tot Waelwijck, ende andere drossaten aldair, die voir dese tijt van ons in bevelinge gehadt hebben, te bedriven ende te bewaeren of te doen bewaeren tot onser ende ons lands eren ende oirbair, geliken dairtoe behoirt ende een drossait ende een goet amptman sculdich is te doen, duerende ons getruwen heren Philps voirscr. leven lang, behaudelic dat hl ons hierof goede rekeninge ende bewisinge doen sal, so wanneer hl des van ons off van onsenwegen mit onsen brieven v‚rmaent sal worden. Ende hierof sal hl hebben sulke nntscippen; wedden, vervallen ende profite, als dairtoe staen ende andere drossatcn ende amptluden vcir dese tijt dairof gehadt hebben. Ende ombieden ende bevelen allen onsen goeden luden ende ondersaten, binnen onser drossaitscip ende ampte voirss. geseten binnen onser stede ende lande voirn., dat si) onsen drossait voirn. of sinen stedehoudc:r, die hl enige der diensten voirgenoemt voirt bevelen sal, gehulpich, vorderlic ende bistandich sijn in allen onsen saken, die si van onsenwegen te doen sullen mogen hebben tot alre tijt, als si des van him of van hoire enich wesen vermaent sullen worden. Ende wair yemant, die dair overhorich in worde, dat wouden wij an dien houden ende verhalen als an dengenen, die ons van onser heerlicheden verminderen woude, sonder verdrach.

Ende geloven voir ons ende voir onsen nacomelingen, dat wij heren Philps voirscr. erfnamen na sijnre doot in onsen diensten voirscr. laten sullen, die te bedriven ende te bewaeren in der maten voirgenoemt, ende dair niet uutsetten en sullen, noch laten setten voir die tijt, dat si) vol ende al betailt sullen wesen van des si ons mit onsen brieven of mit besceidenre rekeninge bewisen suilen, dat wij heren Philps voirss. upten diensten veirnoemt sculdich gebleven sullen sijn, den lesten penning mitten eersten.

In oirconde desen brief besegelt mit onsen segel. Gegeven in den Hage, upten XVIIIsten dach in Junio anno MCCCC ende tien.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 324b, fol. 18 verso.

Litt.: Inleiding, blz. 77.

244. GRAAF WILLEM VI VAN HOLLAND GEEFT AERNT VAN LEYENBERCH ZESTIEN BERGSCHE SCHILDEN 'S JAARS IN ERFLEEN, TE ONTVANGEN UIT DEN TOL TE WOUDRICHEM.

1410 November 25.

Gedrukt: Van Mieris, IV, blz. 159.

245. AANTEEKENING, DAT DE GRAAF VAN HOLLAND FLORIS VAN KIJFHOEK AANSTELDE ALS BALJUW, RENTMEESTER EN DIJKGRAAF VAN HET LAND VAN ALTENA MET DE KLEINE TOLLEN TE WOUDRICHEM.

1411 April 6.

Item upten VIsten dach in Aprille anno ut supra beval mijn heere mit sine brieve Florys van Kijfhoeck die baljuscap, rentemisterscap ende dijcgraefscip van den lande van Althena mitten cleynre tollen tot Woudrichem ende mit anders allen hoeren toebehoren, duerende tot mijns heren of tot Jans van Langeraeck wederseggen.

Oorspr. - Leenkamer Holland, no. 324b, fol. 21 verso.

Litt.: Inleiding, blz. 77.

246. TEN OVERSTAAN VAN RECHTER EN HEEMRADEN VAN DE WERKEN DRAAGT HUGO VAN WIELESTEN AAN DEN PRIESTER JACOB BOEY TIEN MORGEN EN EEN HONT LAND IN EIGENDOM OVER. CLAES VAN RODE IS ALS NAASTINGSGERECHTIGDE OPGEKOMEN, DOCH HEEFT ZIJN RECHT OP DEN NAKOOP AAN JACOB BOEY OVERGEDRAGEN. MET HUGO VAN WIELESTEYN BELOVEN DIRK VAN DE WERKEN, CLAES VAN RODE EN ROBBRECHT SCRIEC JACOB BOEY GEDURENDE JAAR EN DAG TE VRIJWAREN. TERWIJL HUGO BELOOFT DE DRIE ANDEREN SCHADELOOS TE HOUDEN.

1411 juni 16.

Ic Dirc van den Zande, richter in den ghericht van der Werken, doe cont ende kenlijc allen luden, dat ic daer over was als een richter ende met mi Willem van Zeelant, Daniel Bac, Jan Heynensoen ende Hughe Goeswijnssoen als heemraders, dat voer ons quam Hughe van Wielesteyn ende gaf over een vri ghift heren Jacob Boey, priester, van tien merghen lants ende een hont, gheleghen in den ghericht van der Werken in Lyonis hoeve met allen sinen toebehoren, also groot ende also cleyn als si daer gheleghen sijn, daer naest gheleghen is aen die een side oestwert Gherit Aertssoens kinder ende Brien Willemssoens erfghenamen ende aen die ander side westwert Hughe van Wielesteyn voersc., streckende van der Werken dese Lyonishoeve te gader totter Grave toe. Ende Hughe voersc. verteech ende verhalmde op dit voersc. erve tot heren Jacobs Boey, priester voersc., behoef, als vonnis der heemraders wijsde ende recht is. Voert so is ghecomen Claes van Rode ende heeft gheboden de los ende den nacoep van desen voersc. erve met goude ende met silver met sinen blikende penninc als recht is. Voert so is ghecemen Claes voersc. ende heeft weder overghegheven desen los van desen erve voersc. heren Jacob Boey voersc., als vonnis der heemraders wijsde ende recht is. Voert sc is ghecomen Hughe voersc. ende met hem Dirc van der Werken, Claes van Rode ende Robbe Scriec ende hebben gheloeft heren Jacob Boey voersc. dit voersc. erve te waren jaer ende dach als men een vri eyghen erve sculdich, is te waren, alle voercommer ende voerplicht af te doen die men van rechts weghen sculdich is af te doen. Ende Hughe voersc. gheloefde Dirc, Claes ende Robbe voersz. scadeloes te houden.

Ende want ic Dirc, richter voersc., op dese tijt ghenen seghel bi mi en heb, so heb ic ghebeden Gherit den Hoghe, dat hi desen brief op mi beseghelen wil. Ende ic, Gherit den Hoghe voersc., om beden wil Dircs, richter voersc., so heb ic desen brief open beseghelt met minen seghel. Ghegheven int jaer ons Heren dusent vierhondert ende elf, opten sestienden dach in Wedemaent.

Met uithangend zegel van Gerrit de Hoghe in groene was.

Oorspr. - Archief van het klooster Mariëncroon te Heusden, no. 39.

In dorso staat: Werken. Buyten dijcks.

Met aangehechte brieven d.d. 1416 Augustus 10, 1416 Augustus 10 en 1425 Augustus 29.

Litt.: Inleiding, blz. 87, 89.

247. GRAAF WILLEM VI VAN HOLLAND, HEER VAN ALTENA, GEEFT AAN DE STAD WOUDRICHEM EEN HANDVEST.

1411 Juli 13

Willem etc. doen cond allen luden, dat wij om goede gunste, die wij hebben ende dragen tot anser getruwer stede van Woudrichem ende cm menigen trouwen dienst wille, die si ons tot veel stonden gedaen hebben ende - oft God wil - noch doen sullen, derselver onser stede ende hoeren poirteren gegeven hebben ende geven mit desen brieve sulke hantvesten van vrijheden ende privylegien, als hierna gescreven staen.

1. Dats te weten, dat men genen poirter van Woudrichem nergent te ghisel en sal mogen leggen, noch gebieden van onsenwegen, mar enen yegeliken poirter voirscr. recht ende vonnisse doen na inhout cnser stede voirscr. hantvesten, rechten ende haercomen, van wat tichten, dat men hem van onsenwegen aenleggende sal mogen wesen.

2. Item wairt sake dat yemandt quame mit volcomen rechte in des anderen goede mit scepenenbrieven, die hl dairof hebben muchte, die en sal niet meer wynnen mogen up die voirscr. goede, dan die helfte meer, alse die scepenenbrieve voirscr. inhouden, mitten onrade, die dair mit rechte up gegaen wair ¹).

3. Item wairt sake dat yemandt mit volcomende rechte quame in des anderen goede sonder scepenenbrieve mar mit wittachtigen kennissen of mit claichliken woirden, die en sal oick niet meer wynnen mogen uptie goede voirn., dan die helfte meer, dair hi om in die voirscr. goede mit rechte gecomen is, mitten onrade, die dair mit rechte up gegaen wair ²)..

4. Item soe wye mit scepenenbrieven ende mit volcomenen rechte in des anderen goeden gecomen is, die sal dieselve scepenenbrieven brengen ende candigen onse gerechte scoute ende scepenen aldair up enen Manendach, alst dingdach is, bynnen jairs na datum desselven briefs, of die scepenbrieve voirscr. en sullen daerentenden van gheenre wairde wesen ³)..

5. Item so en sullen geen van onsen poirteren voirscr. jegens ons meer verboeren mogen aen diegene, die van onsenwegen geleyde hebben, dan of sij gheen geleyde en hadden, tenwair dat dat geleyde openbairlic gecondiget wair in onsen parochikercken van Woudrichem voirscr.

6. Item so en sal geen dijcgrave, die nu is of namaels wesen sal in onsen lande van Althena van onsenwegen, up genen dijck vragen mogen, hl en sal yerst up dien dijck wesen, dair hl mit recht up vragen wil,

7. Item wair yemant die dijck borgede of naem te maken, dat sal hl mogen doen sander enige brueken tjegens ons dairom te verbueren mit wantalen.

8. Item wair yemandt eerde ofgesteken tot des dijcxs behoef, die sal se eyschen bynnen jairs, off onse dijcgrave voirscr. en sal hem daerente.-Iden -heen recht dairof doen magen, ende die misdadige sal dairmede quyt wesen.

9. Item wair yemandt die eerde stake bynnen koers tjegens eens anders dijck, die sal diegene, dien den dijck toebehoert, mit sinen eede mogen houden, dat hl se niet en heeft gesteken, noch doen steken; ende dair sal hi mede quyt wesen.

10. Item alle diegene, die comen sullen in enige heringe upten Hogendijck, als van dijck, van kerdammen of van eerden, die en ,sullen onder hem allen niet meer betalen, dan dat dordendeel van des dijcgraven ende hielnraders cost, die bynnen die scouwen valt.

11. Item so en sal men genen van onsen poirters voirscr. in enigen dootslage mogen leggen, tensij dat die vier claghers van der doder handt mit hoeren eede houden, dat hi ⁴).des dootslages voirscr. sculdich is van hoeren doden maech.

12. Item so en sal geen bailju, scouten of dienre, die onder hem dienen sullen, die nu sijn of namaels wesen sullen van onsen wegen, enich recht aenvaerden oft voeren mogen binnen onser stede vriheit voirscr., si en sullen eerst derselver onser getritwer stede ende hoeren poirteren ten heiligen gezwoeren hebben rechte ende vonnisse te doen na onser stede recht, hantvesten ende haircomen.

Ende want wij voir ons ende voir onse nacomelingen onser getruwer stede ende hoeren poirteren voirscr. dese vairss. punten van vriheden gehouden willen hebben onverbroken tot ewigen dagen, so hebben wij onsen zegel aen desen brief doen hangen. Gegeven in den Hage, up sunte Margrietendach anno MCCCC ende elve.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 55, fol.- 87.

Ander afschrift: Algemeen rijksarchief te 's-Gravenhage, inventaris handvesten, no. 141, fol. 81 verso, 85-86.

Litt.: Inleiding, blz. 38 vlgg.

¹) Litt.: Inleiding, blz. 99-100, 102-103.

²).Litt.: Inleiding, blz. 99-100, 102-103.

³) Litt.: Inleiding, blz. 98 vlgg.

⁴) Het handschrift heeft abusievelijk: si i.p.v. hi.

248. GRAAF WILLEM VI VAN HOLLAND, HEER VAN ALTENA, GEEFT AAN HET LAND VAN ALTENA EEN HANDVEST.

1411 Augustus 27.

Willem etc. doen cond allen luden, dat wij om menigen trouwen diensts wille, die ons onse gemeene goede lude ende ondersaten ons lands van Althena tot veel tijden gedaen hebben, ende off God wil noch doen sullen, denselven onsen goeden luden ende ondersaten gegeven hebben ende geven mit desen brieve sulke punten van hantvesten ende vrijheden, als hierna gescreven staen.

1. In den eersten, so en sal geen dijcgrave, die nu is of namaels wesen sal van onsenwegen, up genen dijck vragen mogen, hi en sal yerst up dien dijck wesen, dair hi up vragen wille mit recht.

2. Item wair yemand die dijck borgede off name te maken, dat sal hi mogen doen sonder enige brueken tegens ons dairom te brueken mit wantalen.

3. Item wair yemande aerde ofgesteken tot des dijcx behoeff, die sal se eyschen bynnens jairs of onse dijcgrave en sal hem daerentenden gheen recht dairof doen mogen, ende die britekinge sal dairof quyt wesen.

4. Item wair yemandt die aerde stake bynnen koers tegens eens anders dijck, die sal diegene, die den dijck toebehoert, mit sijnen ede mogen houden, dat hl se niet en heeft gesteken, noch doen steken. Ende dair sal hl mede quyt wesen.

5. Item alle diegene, die comen sullen in enige heringe upten Hagendijck, als van dijckaedsen, van kardammen of van aerden, die en sullen onder hem allen niet meer betalen, dan dat derdendeel.van dez dijcgraven ende hiemraden cost, die binnen derselver scouwen valt.

6. Item so en sal men nyemandt van onsen goeden luden ende ondersaten voirscr, in enigen dootslage mogen leggen, tensi dat die vier clagers van der doder hant mit hoeren ede houden, dat hl des doitslages sculdich is van hoeren doden maech.

7. Item worde yement van onsen ondersaten voirscr. aengetast van onsenwegen, omdat hl sijn lijff of sijn gaet tegens ons verbuert soudc hebben, ende hi borge te zetten hadde bynnen onsen lande voirscr., alzo goet als sijn lijff off goet wair, die sal hem magen verborgen na den recht ons lands van Althena voirss.

8. Item so en sal nyement van onsen ondersaten vairscr, tegens ons meer verboeren mogen aen dengenen, die van onsenwegen gelcyde hebben, dan of si geen geleyde en hadden, tenwair dat dat voirss, geleyde gecondicht ware in een van den parochiekercken ons lants van Althena voirscr. of dat hi onse brieve van geleide hadde.

9. Item dat men genen van onsen ondersaten voirscr. nergent te ghisel en sal mogen leggen, noch gebieden van onsenwegen, mar enen yegeliken van onsen ondersaten voirn. recht ende vonnisse doen na inhout hoirre hantvesten, rechte ende haircomen, van wat rechten dat men hem van onsenwegen dat aenleggende sal mogen wesen.

10. Item soe en sal geen bailju, scoute of dienre, die onder hem dienen sullen ende nu sijn of namaels wesen sullen van onsenwegen, cnich recht aenvaerden of voeren binnen onsen lande voirscr., si en sullen eerst denselven onsen goeden luden ende ondersaten voirn. ten heiligen gezwoeren hebben recht ende vonnisse te doen na ons voirscr. lands rechten ende haircomen.

11. Item so sullen onse ondersaten van onsen lande van Althena voirscr. tollevrij vaeren ende keeren mit hoeren goeden voirbij onse tollen overal in den onsen, te water ende te lande, geliken anderen onse goeden steden van Hollant.

12. Item wairt sake dat pement van onsen ondersaten voirscr. om twist af gescils wille malc mit anderen in vreden quamen, so en sal die vrede dairof niet langer staende bliven noch gediteren, dan ter tijt toe, dat sij van den voirss. gescille ende twiste onderling verzoent ende vorenicht sijn.

Ende omdat wij willen, dat onsen goeden luden ende ondersaten vcirscr, alle dese voirscr. punten vaste ende gestade gehouden willen hebben van ons ende van onsen nacomelingen, so hebben wij in getugenisse hieroff onse segel aen desen brieff doen hangen. Gegeven tot Scoenhoven, upten XXVIIsten dach in Augusto, anno MCCCC ende XI.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 55, fol. 86 verso.

Litt.: Inleiding, blz. 38.

249. NAMENS GRAAF WILLEM VI VAN HOLLAND, HEER VAN ALTENA, WORDT EEN BODE GEZONDEN NAAR JAN VAN LANGERAK, DROSSAARD VAN HET LAND VAN ALTENA, MET EEN BRIEF, INHOUDENDE, DAT DE DROSSAARD AL DIEGENEN MOET ARRESTEEREN, DIE OP DEN VOORGAANDEN VRIJDAG TE WOUDRICHEM GEVOCHTEN HEBBEN, BIJ WELK GEVECHT DE KNECHT VAN DEN BALJUW DOODELIJK WERD GEWOND.

1411 October 12.

Gedrukt: Van Riemsdijk - De Mont‚ ver Loren, De rechtspraak van den graaf van Holland, deel II, blz. 52.

250. HENDRIK STAGGE BETAALT EEN BOETE, DOOR HEM VERBEURD WEGENS HET DOODELIJK KWETSEN VAN EEN DIENAAR VAN DEN BALJUW VAN HET LAND VAN ALTENA.

z. j. e. d.

Gedrukt: Als boven.

251. GRAAF WILLEM VI VAN HOLLAND GEEFT AAN AREND VAN GENT COMMISSIE ALS PACHTER VAN DE TOLLEN TE WOUDRICHEM EN SCHOONHOVEN.

1411 December 13.

Gedrukt: Van Mieris, IV, blz. 193.

252. GRAAF WILLEM VI VAN HOLLAND SCHENKT DIRK VAN DE WERKEN DEN VOLLEN EIGENDOM VAN VIJF EN TWINTIG MORGEN LAND, TER KEUZE VAN DEN BEGIFTIGDE, UIT DE GOEDEREN WELKE HIJ VAN DEN GRAAF TE LEEN HOUDT.

1412 Juli 15.

Geïnsereerd in de oorkonde d.d. 1416 Augustus 10.

253. GRAAF WILLEM VI VAN HOLLAND SCHELDT HUGE VAN WIELESTEIN FOYICINSZ. ALLE BREUKEN EN MISDADEN KWIJT WAAROM HIJ BALLING 'S LANDS GELEGD WAS EN VOORTS ALLE BREUKEN EN MISDADEN DIE HIJ BINNEN WOUDRICHEM EN IN HET LAND VAN ALTENA OF ELDERS TEGEN DEN GRAAF MOCHT HEBBEN GEPLEEGD, EN GEEFT HEM ZIJN GOEDEREN TERUG.

1412 Juli 15.

Gedrukt: Van Riemsdijk - De Moté‚ ver Loren, De rechtspraak van den graaf van Holland, II, blz.129.

254. GRAAF WILLEM VI VAN HOLLAND, HEER VAN ALTENA, VERGUNT AAN FLORIS VAN KIJFHOEK EEN NIEUWEN MOLEN TE ZETTEN TE GIESSEN IN HET LAND VAN ALTENA EN VERLEENT HEM HET RECHT DIEN TE GEBRUIKEN MET HET GEMAAL, DAT VANOUDS TOT DEN OUDEN MOLEN BEHOORDE. DE GRAAF BEHOUDT ZICH HET RECHT VOOR DEN MOLEN TEGEN BETALING VAN 120 ENGELSCHE NOBELEN TERUG TE KOOPEN.

1412 Augustus 17.

Willem, bi der genaden Goids palensgrave upten Rijn, hertoge in Beyeren, grave van Henegouwen, van Hollant, van Zelant ende heere van Vrieslant, doen cond allen luden, dat wij gegonnet ende geconsenteert hebben, gonnen ende consenteren mit desen brieve Florys van Kijfhoeck een molen te setten in onsen lande van Althena tot Ghiessen, tot sulker stede als dair die oude molen tevoren stont, die hl hebben ende gebruken sal mitten gemale, alst vanouds dairtoe behoirt heeft, ende mit sulken nittscippen ende profijt als dairtoe staen, totertijt toe dat wij Florys voirss. betailt ende voldaen sullen hebben honderttwintich engelsche noblen, die him die voirscr. molen gecost heeft ende noch costen sal, also dat wij dairmede die molen voirscr. aen ons lossenen mogen up sinte Mairtijnsdach in den winter, so wanneer ons dat genitegen sal, behoudelic dat Florys voirss. dan upbueren ende hebben saI sulc profende nutscip als tot dien daghen toe dairof verschenen sal wesen. In oirconde desen brieve besegelt mit onsen zegele. Gegeven in den Haghe, upten XVIIsten dach in Augusto int jair ons Heren MCCCC ende twaleve.

Met uithangend zegel van graaf Willem VI en contra-zegel van Helmich van Dornic in roode was.

Oorspr. - Archief Altena, no. 81.

Met transfix, d.d. 1485 April 12.

Litt,: Inleiding, blz. 91-92.

255. AANTEEKENING, DAT DE GRAAF VAN HOLLAND JAN VAN LANGERAK AANSTELDE ALS DROSSAARD, BALJUW EN RENTMEESTER VAN HET LAND VAN ALTENA EN ALS KASTELEIN VAN HET SLOT LOEVESTEIN ¹).

1413 Mei I3.

Gedrukt: Van Mieris, IV, blz. 232.

Litt.: Inleiding, blz. 77.

¹). Een geheel soortgelijke, doch iets korter geredigeerde, aanteekening van een bevelingsbrief voor Jan van Langerak, d.d. 9 Maart 1411, vindt men in Leenkamer Holland, no. 324b, fol. 20 verso.

256. GRAAF WILLEM VI VAN HOLLAND VERKOOPT AAN DE ERFGENAMEN VAN FOYKEN FOYKENSZ. ALLE ONROERENDE GOEDEREN IN HET LAND VAN ALTENA DIE DOOR DEZEN NAGELATEN EN DOOR DEN GRAAF IN BESLAG GENOMEN WAREN.

1413 Juni 17.

Gedrukt: Van Riemsdijk - De Mont‚ ver Loren, De rechtspraak van den graaf van Holland, II, blz. 130.

257. GRAAF WILLEM VI VAN HOLLAND BEVESTIGT DE SCHENKING VAN DE OPBRENGST OVER EEN JAAR VAN DE VISCH-, WIJN- EN BIERACCIJNZEN, DOOR DE STAD WOUDRICHEM AAN TIELMAN UTEN CAMP GEDAAN, IN VERBAND MET HET FEIT DAT DEZE LOSGELD MOEST BETALEN, NADAT HIJ GEVANGEN HAD GEZETEN.

1413 Juli 27.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 309, fol. 108.

258. AANTEEKENING, DAT DE GRAAF VAN HOLLAND JAN VAN LANGERAK, DROSSAARD VAN HET LAND VAN ALTENA, AANSTELDE TOT KASTELEIN VAN HET NIEUWE HUIS EN SLOT BINNEN WOUDRICHEM.

1415 Februari 12.

Item lipten XIIsten dach in Febritario anno XIIIIe ende vierthien, na den lope tshoefs, beval mijn lieve heere mit sinen brieven plackaerd Jan van Langeraeck, sinen drussaert slans van Althena, dat nye huys ende slot bynnen der stede van Woudrichem, dat Bruenijs die Witte tot hertoe van mijns heeren.wegen bewaert heeft, te bedriven ende te bewaeren tot mijns heeren eer ende arbair, als een goet man ende casteleyn sculdich is te doen. Ende omboet Bruenijs voirn., dat hij tvoirss. huys ruymen ende Jan voirn. overleveren soude, behoudelic dat hij Bruenijs voirss. eerst uutreyken ende betalen saude alsulke jaerlixe renten, als hem tot deser tijt toe dairaf verschenen sijn etc., duerende tot mijns heeren wederseggen.

Oorspr. - Leenkamer Holland, no. 324b, fol. 52.

Litt.: Inleiding, blz. 61.

259. GRAAF WILLEM VI VAN HOLLAND GEEFT AAN AREND VAN GENT EN FLORIS VAN KIJFHOEK COMMISSIE ALS PACHTERS VAN DE TOLLEN TE WOUDRICHEM EN SCHOONHOVEN.

1415 October 18.

Willem etc. doen' cont allen luden, dat wij bevolen ende verpacht hebben, bevelen ende verpachten mit desen brieve Aernt van Ghent ende Florys van Kijfhoeck onse tollen tot Woudrinchem ende tot Scoenhoven mit allen haren wachten ende toebehoren, te bedriven ende te bewaren tot onser eren ende orbair ofte doen bewaren ende dairaf op te bueren ende tontfaen alsulc profijt ende nutscip als recht ende costumelic is, behoudelic enen ygeliken sulker vrijhede, als hl van onsen voirvaderen ende van ons heeft.

Bez so en sullen onse tolners voirgenoemt -henen tolle nemen van eniger provyancie, toebehoerende onsen lieven brueder van Gelre of enigen anderen vorsten of heren, die wij kennen dat tot hairtoe vrij gevaren hebben.

Item so sullen onse tolners alle verbuernisse, die vair onse tollen geschien, ons ende onsen rade aenbrengen; ende wes wij dan mit onsen rade ondervynden, dat dairaf verbuert sij, dair sullen wij af hebben die een helft ende onse tolners die ander helft. Mar wairt dat die tolners dairaff heymelic verdinc maecten buten ons, dat men in der wairheit vonde, so souden sij ons also vele dairvoir wedergheven, alze dat verbuerde goet waerdich waer, sonder den tolners dair yet af te hebben. Wairt aic dat vement claechde, dat hem meer afgenomen wair dan recht is, so souden die tolners voir ons ter antwoerde dairaf staen. Ende vynt ment in der wairheit dat so is, so sullen die tolners dairvcir gheven vierwerven also veel gelts, als sij den anderen afgenomen sullen hebben dair wij af hebben sullen die een helft ende die clager dander helft.

Mede sijnt vorwairde: wairt dat binnen den tijt van desen pacht enige oirloge opresen, anders dan nu s' n, of dat yement vrijhede vercrege, die nu geen en heeft van tollenrecht, sodat die tolners henlic scade dairbi leden, so sullen wij hem verset dairvoir doen, als sijs vermanen, bi tween van onsen rade ende bi tween goiden mannen, die die tolners dairtoe nemen sullen. Ende hiervoir sullen ons die tolners voirgenoemt jairlicx uutreyken ende betalen die somme van vijve ende dertich hondert gouden Vranxe cronen of payment hore waerde, te betalen tot tween termijnen van den jare, alze die een helft tot sinte Jansmisse te midzomer ende die ander helft opten heiligen Korssdach of binnen acht dagen dairna, ombegrepen, van welken pacht ende somme voirscreven onse tolnairs uutreyken ende betalen sullen jairlix alsulke renten ende manleen, als wij mit onsen brieven dairop bewijst hebben. Oic so sullen dieghene, die aldair gebrieven sijn, horen cost hebben na inhout hoir brieve.

Voirt wairt dat onse tolners vairnoernt den voirscreven pacht niet en betailden tot sulken termijnen ende manieren als voirscreven is, so sullen sij dairna elcx sdages verbueren tegens ons tyen der cronen voirscreven ter tijt toe, dat sij dat hoiftgelt datter aen gebreken sal, mitten scaden vol ende al betailt sullen hebben. Ende so wez sij in onser tresorie tot onser behoiff - of denghenen, die dair renten of manleen op hebben als voirscreven is - uutreyken sullen, dair sullen sij quitancie of nemen, dair wij hem mede quiten sullen in here rekeninge, die sij ons doen sullen van den pacht voirscreven.

Ende onse talnairs voirgenoemt sullen onse tollenhuyze, dammen ende hoifden houden in golden rake. Ende so wanneer sij vervallen ende gebrec hebben, dat noot is te beteren, dat sullen sij onsen rade aenbrengen ende bi heren goitduncken doen maken ende verbeteren. Ende wez sij dairaen uutleggen sullen, mit besceidenre rekening te be-wijsen, dat sullen wij him corten tot elken termijn, als

ons dat aenbrengen sullen, van den pacht voirscreven. Ende desen pacht sal ingaen opten jairsdach naistcomende, duerende drie ja¡r lanc dairna.

In oirconde etc. Gegeven in den Hage, op sinte Lucasdach int j air ons Heren MCCCC ende vijftien.

Afschr. - Leenkamer Holland, no. 32z4b, fol. 55.

260. WOUDRICHEM PACHTTE VOOR DEN DUUR VAN EEN JAAR EN ONDER VOORWAARDEN, GELIJK AAN DIE, WAAROP DE GROOTE TOL TE WOUDRICHEM WERD VERPACHT.

1415 October 18.

Opten dach ende int jair voirscreven heeft Jan van Langeraeck gepacht die cleen tolle tot Woudrichem, een jair lanc duerende, om achthondert gouden Vranx cronen, in manieren ende vorwairden, gelijc die bevel hiervoir van Woudrichem gescreven inhout, uutgenomen dat punt van den tollenhuyse ende damsteden roerende.

Oorspr. - Leerzkamer Holland, no. 324b, fol. 56/1.

261. GRAAF WILLEM VI VAN HOLLAND DOET UITSPRAAK OVER DE GESCHILLEN WELKE GEDURENDE LANGEN TIJD BESTAAN HEBBEN TUSSCHEN DE INGEZETENEN VAN DE GROOTE WAARD EN DIE VAN HET LAND VAN HEUSDEN MET BETREKKING TOT DEN HEIDIJK. DE INGEZETENEN VAN DE GROOTE WAARD ZULLEN VOORTAAN EEN STUK VAN DEN HEIDIJK TER GROOTTE VAN ONGEVEER 275 ROEDEN MOETEN ONDERHOUDEN, ZONDER DAT DE INGEZETENEN VAN DE LANDEN VAN HEUSDEN EN ALTENA DAARIN ZULLEN HEBBEN BIJ TE DRAGEN.

1415 December 13

Gedrukt: Van Mieris, IV, blz. 359;

J. van Oudenhoven, Geschiedenis en beschrijving der stad Heusden, blz. 249;

A. A. J. Meylink, Geschiedenis van het hoogheemraadschap en der lagere waterbesturen van Delfland, Bewijsstukken, no. 365, blz. 434-435

262. GRAAF WILLEM VI VAN HOLLAND GEEFT EEN HANDVEST OVER HET SCHOUWEN VAN DEN HEIDIJK. HIEROVER ZULLEN DIJKGRAAF EN HEEMRADEN VAN DE GROOTE WAARD, HEEMRADEN VAN ALTENA EN DROSSAARD EN HEEMRADEN VAN HET LAND VAN HEUSDEN GEZAMENLIJK DE SCHOUW DRIJVEN. DIT ZAL GESCHIEDEN OP DE TIJDEN EN OP DE WIJZE, ZOOALS DE SCHOUW OVER DEN HOOGENDIJK GEDREVEN PLACHT TE WORDEN ¹).

1416 Januari 25.

Gedrukt: Van Mieris, IV, blz. 361;

J. van Oudenhoven, Geschiedenis en beschrijving der stad Heusden, blz. 250-251;

A. A. J. Meylink, Geschiedenis van het hoogheemraadschap en der lagere waterbesturen van Delfland, Bewijsstukken, no. 366, blz. 435-436.

¹).In de gepubliceerde teksten staat abusievelijk eenmaal Hoogedijk in plaats van Heidijk.

263. SCHEPENEN VAN WOUDRICHEM OORKONDEN, DAT DE GEMACHTIGDE VAN DEN ABT VAN BERNE q.q. "MET ALLEN VOLCOMENEN RECHT ENDE BI VONNISSE" IS GEKOMEN IN EEN HUIS C.A. TE ANDEL, WAAROP HIJ ZIJN RECHT BEWEES MET BEHULP VAN DEN SCHEPENBRIEF D.D. 1369 NOVEMBER 19, WAARVAN DE INHOUD WORDT INGELASCHT.

1416 Maart 17.

Met uithangend zegel van Willem Jan Noydenzoonszoon in groene was; tweede zegel verloren.

Oorspr. - Archief der abdij van Berne te Heeswijk, Cart., 1, no. 373 (I, 47); sterk beschadigd.

Litt.: Inleiding, blz. 73-74.

264. RECHTER EN HEEMRADEN VAN DE WERKEN GEVEN VIDIMUS VAN EEN OORKONDE VAN GRAAF WILLEM VI VAN HOLLAND D.D. 1412 JULI IS, WAARBIJ DIRK VAN DE WERKEN 25 MORGEN LAND IN VOLLEN EIGENDOM KREEG, DIE HIJ TEVOREN VAN DEN GRAAF IN LEEN HIELD. VOORTS OORKONDEN ZIJ, DAT TEN OVERSTAAN VAN HEN DANKERT VAN DE WERKEN AAN JAN BOEYE DRIE KAMPEN LAND IN EIGENDOM OVERDROEG. DANKERT BELOOFT, NEVENS DRIE BORGEN, DEN NIEUWEN EIGENAAR GEDURENDE JAAR EN DAG TE VRIJWAREN EN ZAL DE BORGEN SCHADELOOS HOUDEN. HET KOREN, GEZAAID OP HET PERCEEL GROND DAT ACHTER DE IN EIGENDOM OVERGEDRAGEN KAMPEN LAND LIGT, ZAL DAAR OVER MOGEN WORDEN WEGGEREDEN. OVERIGENS ZAL DANRERT, ALS EIGENAAR VAN HET ACHTER GELEGEN PERCEEL, EVENMIN ALS ZIJN RECHTVERKRIJGENDEN, EEN UITPAD HEBBEN OVER DE VERKOCHTE PERCEELEN.

1416 Augustus 10.

Ic Dirc van der Werken Jan Danckertszoens zoen, richter aen die Werken, doe kont allen luden die desen brief zullen zien of horen lesen, ende met mi Willam van Zeelant, Danel Backe, Jan Heinenzoen ende Meyns Janszoen, heemraet aen die Werken, dat wi ghesien hebben ende horen lesen enen openen brief, biseghelt met onses liefs ghenedighes heren zeghel van Hollant, sprekende van woerde te woerde als hierna biscreven staet:

Willam, bi der ghenaden Goeds palensgrave op den Rijn, hertoghe in Beyeren, grave van Henegouwen, van Hollant, van Zeelant ende heere van Vrieslant, doen kont allen luden, dat wi ghegheven hebben ende gheven met desen openen brieve Dirc van der Werken den eyghendom van vive ende twyntich rnergen lands, soe waer bi die tot sinen orbairlijxte ende profitelijxte nemen ende kiesen sal uut al alsulken lande als hi in den onsen ligghende heet ende hl van ons te leen houdt ende verdraghen hem hulde ende manscap die hl ons daeraf sculdich was ende orloven hem dat vorsz. lant te besitten, te bruken ende te vercoepen ende anders sinen vrijen wil daermede te doen, ghelijc met anderen sinen eyghen goey. Ende soe wie dit vorsz. lant van Dirc vorszz. met coep of anders wittelijc vercrighen sal, dien bekennen wi den rechten eyghendom mit desen brieve, biseghelt m‹t onsen zeghel. Ghegheven in den Haghe op den vijftienden dac1l in Julio int jair ons Heeren MCCCC ende twelve.

Vort doen wi richter ende heemraet vorsz. kont ende kenlic allen luden, dat vor ons quam Danckert van der Werken ende droech op ende gaf meister Jan Boey‚ Jhoannes Boeyenzoen een vrije ghift van drie campen lands, gheleghen aen die leeghe zide van der Werken, soe groet ende soe clein als si daer gheleghen sijn ende Dirc van der Werken te leen plach te houden van minen lieven ghenedighen heere van Hollant, streckende van drie voet over die Werken tot Danckerts erve toe vcrsz. ende is gheheiten die Vijsen, aen die een zide gheerft sijn Dirc Boekelaer Rutgherzoen, Jan van Dvnen ende sijn stiefkynder oestwaert, aen die ander zide gheerft is Willam Toeniszoen westwaert. Vort verteech Dancliaert vorsz, op dit vorsz. erve tot behoef meister Jans vorsz., als vonnissen der heemrader vorsz. wijsden ende recht is. Vort wert Danckert vorsz. uut desen vorsz. erve uutghebannen ende meister Jan vorsz. van sheren weghen in ghevreedt, als vonnissen der heemrader vorsz. wijsden ende recht is. Vort gheloven Danckaert vorsz., Dirc van der Werken, Dirc van der Werken jan Danckertzoens zoen, richter vorsz., ende Bouwen van der Werken Janszoen dit vorsz. erve'meister Jan vorsz, vrije te waren jaer ende dach, als men eyghen erve~ sculdich is te waren, ende alle vorcommer af te doen. Ende Danekert vorsz, ghelovet Dirc van der Werken, Dirc van der Werken Jan Danckertszoens zoen, richter vorsz., ende Bouwen van der Werken Janszoen vorsz. scadeloes van desen vorsz. gheloeft‚n te houden. Voert sijnt vorwaerde dat Danckert vorsz. dese vorsz. Vijsen die teinden dese drie campen lands vorsz. leet, of wie se teghen Danckert vorsz. coept of huert af wie se bruket, niet bruken en sal vorwaert uut in gheenre wijs dan alst ghezeyt is tcoern vorwaert uut te mennen ende niet vorder.

In orconden der waerheyt soe heb ic Dirc van der Werken jan Danckertszoens zcen, richter vorsz., desen brief open biseghelt met minen zeghel,- int jaer ons Heeren MCCCC ende zestien, op sinte Laurenciusdach.

Met uithangend zegel van Dirk van de Werken in groene was. Oorspr. - Archief van het klooster Mariëncroon te Heusden, no. 39,

In dorso staat: Werken, littera de terris in Wercken. Gehecht aan den brief d.d. 1411 Juni 16.

Litt.: Inleiding, blz. 87.

265. TEN OVERSTAAN VAN RECHTER EN HEEMRADEN VAN DE WERKEN DOEN JOOST WESTVELINC EN ZIJN VADER ROELOF AARTSZ. AFSTAND VAN HUN AANSPRAKEN OP DE DRIE KAMPEN LAND, GENOEMD IN DEN HEEMRAADSBRIEF VAN DENZELFDEN DATUM.

1416 Augustus 10.

Ic Dirc van der Werken Jan Danckertszoens zoen, richter aen die Werken, doe kont allen luden die desen brief zullen zien of horen lesen ende met mi Willam van Zeelant, Danel Backe, Jan Heinenzoen ende Meyns Janszoen, heemraet aen die Werken, dat vor ons quamen Yoest Westvelinc Roelafzoen ende Roelof Aertzoen, sijn vader, ende hebben quijt ghescauden ende ghelaten alle ghescille ende toesegghen dat si hebben of ghehadt hebben tot desen daghe toe op drie eampen lands, gheleghen aen die leeghe zide van der Werken int zijweer, soe- groet ende soe clein als si daer gheleghen sijn, streckende van drie voet over die Werken tot Danckerts erve toe van der Werken ende is gheheiten die Vijsen, aen die een zide gheerft is Dirc Boekeleer Rutgherzoen, Jan van Ditnen ende sijn stiefkynder oestwert, aen die ander zide gheerft is Willam Toeniszoen westwert.

In orconden der waerheyt soe heb ic Dirc van der Werken, richter vorsz., desen brief open biseghelt met minen zeghel, int jaer ons Heren MCCCC ende zestien, op sinte Laurenciusdach.

Met uithangend zegel van Dirk van de Werken in groene was.

Oorspr. - Archief van het klooster Mariëncroon te Heusden, no. 39

In dorso staat: Werken. Bynnen dijcks landt. Wercken. Gehecht aan den brief d.d. 1411 Juni 16.

266. JACOBA VAN BEIEREN GEEFT DE HEERLIJKHEID ALTENA MET DE STAD WOUDRICHEM EN HET SLOT ALTENA IN LEEN TERUG AAN WILLEM (VII) VAN HORNE, OP VOORWAARDE DAT DE STAD EN HET SLOT STEEDS VOOR DE GRAVIN EN HAAR ERFGENAMEN OPEN ZULLEN ZIJN. ,

1417 Augustus 3.

Gedrukt: Van Mieris, IV, blz. 414.

Litt.: Inleiding, blz. 60; Prfschr., blz. 24, 64.

267. WILLEM VII VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, BELOOFT, DAT HET SLOT ALTENA VOOR GRAVIN JACOBA EN HAAR ERFGENAMEN STEEDS EEN OPEN SLOT ZAL ZIJN EN DAT HIJ DE BRIEVEN EN GIFTEN, DOOR WIJLEN GRAAF WILLEM VI AAN DE BEWONERS VAN HET LAND VAN ALTENA GEGEVEN, ZAL EERBIEDIGEN.

1417 Augustus 4.

Gedrukt: Van Mieris, IV, blz. 416-417

268. WILLEM VII VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, GEEFT, TEN OVERSTAAN VAN LEENMANNEN, AAN JONKVROUWE KERSTIJNE VAN GIESSEN JOHANSDOCHTER HET DAGELIJKSCH GERECHT VAN GIESSEN MET ZIJN TOEBEHOOREN, TOT TIEN SCHELLINGEN TOE EN DAAR BENEDEN, IN ERFLEEN.

1417 Augustus 11.

Regest: Verslagen R.O.A., 1897, XX, blz. 125, no. 12.

269. JACOBA VAN BEIEREN STELT WILLEM (VII) VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, AAN ALS KASTELEIN VAN HAAR HUIS EN SLOT BINNEN WOUDRICHEM.

1417 November 20.

Gedrukt: Van Mieris, IV, blz. 433.

Litt.: Inleiding, blz. 61.

270. WILLEM VII VAN HORNE, HEER VAN ALTENA, BELOOFT GRAVIN JACOBA, HAAR HUIS EN SLOT TE WOUDRICHEM GETROUW TE ZULLEN BEWAREN.

1427 November 20.

Gedrukt: Van Mieris, IV, blz. 433.

Litt.: Inleiding, blz. 61.

271. JACOBA VAN BEIEREN OORKONDT, DAT DE HEER VAN ALTENA ZIJN ECHTGENOOTE, DE JONKVROUWE VAN MONTIGNY, DE MINDERE HELFT VAN DE HEERLIJKHEID ALTENA EN DE STAD WOUDRICHEM IN LIJFTOCHT HEEFT GEGEVEN. DE GRAVIN BELOOFT HAAR IN DIEN LIJFTOCHT TE ZULLEN HANDHAVEN.

1418 Januari 9.

Gedrukt: Van Mieris, IV, blz. 448.

272. JACOBA VAN BEIEREN OORKONDT, DAT FLORIS VAN CLOOTWIJCK EEN HUIS EN HOFSTEDE, GEHEETEN CLOOTWIJCK EN GELEGEN TE UPPEL IN DE PAROCHIE ALMKERK, ALSMEDE EENIG LAND, AL HETWELK HIJ VAN DEN GRAAF VAN HOLLAND ALS HEER VAN ARKEL IN LEEN PLACHT TE HOUDEN, AAN DE GRAVIN HEEFT OPGEDRAGEN TEN BEHOEVE VAN ADRIAEN JAN ARNTSZOON. DE GRAVIN GEEFT DEZE GOEDEREN VERVOLGENS AAN ADRIAEN JAN ARNTSZOON IN LEEN.

1418 Februari 24.

Gedrukt: Van Mieris, IV, blz. 462.

Litt.: Inleiding, blz. 51, noot 1.

213. JACOBA VAN BEIEREN OORKONDT, DAT CATHARINA BOKELAER TEN OVERSTAAN VAN LEENMANNEN EEN ONROEREND GOED TE EMMICHOVEN, GENAAMD "SARIJS CAMP", HETWELK ZIJ VAN DE GRAVIN ALS VROUWE VAN ARKEL, IN LEEN HIELD AAN HAAR HEEFT OPGEDRAGEN TEN BEHOEVE VAN DEN PRIOR EN HET GEMEEN CONVENT DER KARTHUIZERS BIJ GEERTRUIDENBERG. DE GRAVIN GEEFT NU DIT ONROEREND GOED AAN GENOEMD KLOOSTER IN VRIJEN EIGENDOM EN MACHTIGT DIRCK DE BORCHGRAVE HET NAMENS HAAR VOOR HET BEVOEGDE GERECHT OVER TE DRAGEN.

1418 Maart 10.

Jacob, bi der genaden Goids hertoginne in Beyeren, daulphinne van Vyenne, gravynne van Henegouwen, van Hollant, van Zeelant ende vrouwe van Vrieslant, doen cond allen luden, want Catherine Robbijn Bokelaers dochter gecomen is in tegenwoirdicheit onser manne van leen, als Dirc die Burchgrave ende Adriaen van Malburch, alzo zij selve van outheden, na dat wij verstaen hebben, voir ons niet comen en konde, ende heeft ons upgedragen ende te goede gescouden tot behoef des prioirs ende gemenen convents van Sartroysen, bi onser stede van synte Geerdenberge, enen camp lands van vier morgen ende twee hont lants, groot luttel myn ofte meer, geheten Sari's camp, alzo die gelegen is in onsen lande van Althena in den gerechte van Emmichoven, in die Spijck, bi den Doerenbosch, ende Catherine voirn. aengecomen ende besturven sijn bi dode heren Rcbbrechts, hoirs broeders, ende die zelve van onsser hofstede van Arkel te leen te houden plach, dair die manscip of aen ons gecomen is, so hebben wij dat voirscr. land, om Goids willen ende om z'alicheit on.sser ende onsser ouder zielen, weder gegeven ende geven mit desen brieve den prioir ende gemenen convente voirss. tot enen vrijen eigen ende verdragen enen yegeliken sulke hulde ende manscip, als men ons dair of sculdich was. ©irloven ende consenteren hidn dat voirss. land te gebruyken, te verzetten, te vercopen ende anders hoeren vrijen wille dair mede te doen, geliken mit anderen hoeren eigenen goeden. Ende hebben mede des vorder machtich gemaict ende maken machtich mit desen tegenwoirdigen brieve Dirc den Burchgrave vcirn. van onssenwegen ende in onzen name over te geven der. prioir ende convente voirscr. of dengenen, dien zijen gegeven vaillen hebben, den vrijen eigendom van den lande voirscr. in den gerechte dair dat behoert, ende dairof te vertijen, ghelikerwijs ende in alre manyeren of wij dair selve tegenwoirdich waeren. Ende so wes Dirc voirss. hierin doen sal, dat geloven wij vaste ende stade te houden, sonder argelist.

In oirconde desen brieve besegelt mit onsen segele. Gegeven in den Hage, upten tyensten dach in Mairte int jair ons Heren duysent vierhondert ende zeventhien, na den loip van onsen hove.

Uithangend zegel verloren.

Oorspr. - Archief Altena, no. 107.

Gedrukt: Van Mieris, IV,-blz. 474.

274. HERTOG JAN VAN BRABANT GEEFT WOUTER VAN GENT COMMISSIE ALS PACHTER VAN DE TOLLEN TE WOUDRICHEM, SCHOONHOVEN, GEERVLIET EN IERSEKEROORD.

1418 December 3I.

Gedrukt: Van Mieris, IV, blz. 508.

275. TEN OVERSTAAN VAN JAN VAN EMMICHOVEN ZEGHERSZ., RECHTER, EN HEEMRADEN VAN EMMICHOVEN DRAAGT GODEVAIRT WALWIJN AAN GOOTSCALC, ABT VAN BERNE, ANDERHALF MORGEN LAND ONDER EMMICHOVEN IN EIGENDOM OVER. VERVOLGENS GEVEN DE ABT EN HET CONVENT DIT LAND, EN NOG ZES EN EEN HALF MORGEN ERBIJ, AAN GODEVAIRT IN ERFTINS VOOR VIJF FRANSCHE KRONEN 'S JAARS. WORDT DIT BEDRAG NIET OP TIJD BETAALD, DAN MAG DE ABT HET MET TWEE GEBUREN OP HET ERF DOEN MANEN. VOLGT BINNEN VEERTIEN DAGEN DAARNA NOG GEEN BETALING, DAN MAG DE ABT HET GOED ALS VRIJ EIGEN TERUG NEMEN, BEHOUDENS HET RECHT VAN DE KERK VAN EMMICHOVEN OP TIEN SCHELLINGEN 'S JAARS, DAT ZIJ OP VIJF DIER MORGENS HEEFT.

1419 November 14.

Met uithangend zegel van Jan van Emmichoven in groene was.

Oorspr. - Archief der abdij van Berne te Heeswijk, Cart., I, no. 384 (XV, 5).

276. VASTRAET EN STEESKEN VAN GIESSEN EN EENIGE ANDERE PERSONE BELOVEN TOT 'S 'GRAVEN RAAD TE ZULLEN KOMEN, ZOODRA ZIJ DAARTOE OPGEROEPEN WORDEN BIJ EEN DAGVAARDING, WELKE AAN DE KERK TE GIESSEN ZAL WORDEN BEVESTIGD, TEN EINDE HET ZEGGEN AAN TE HOOREN DAT DE GRAAF MET ZIJN RAAD ZAL UITSPREKEN INZAKE DE VERKRACHTING VAN MEEUS SPIERYNCS DOCHTER DIE ONTVOERD WERD, WAAROM ZIJ BALLING GELEGD ZIJN UIT 'S GRAVEN LANDEN. BINNEN ACHT DAGEN NA DE DAGVAARDING ZULLEN ZIJ TE GORINCHEM IN LEISTING GAAN, TOTDAT ZIJ AAN DE UITSPRAAK VOLDAAN HEBBEN. HEBBEN ZIJ, NA GEDURENDE VEERTIEN DAGEN IN LEISTING TE ZIJN GEWEEST, DAAR NIET AAN VOLDAAN, DAN MAG DE GRAAF MET HEN HANDELEN GELIJK MEN MET GEVANGENEN PLEEGT TE DOEN.

1420 Mei 9.

Gedrukt: Van Riemsdijk - De Monté‚ ver Loren, De rechtspraak van den graaf van Holland, III, blz. 184.

277. JAN VAN BEIEREN STELT GERRIT SMOUTRIEM AAN TOT "BESIENER" VAN DE TOLLEN TE GORINCHEM, DIE TOT DUSVERRE TE WOUDRICHEM GELEGEN HEBBEN.

1420 Juli 1.

Johan etc. doen condt allen luden, dat wij om truwen dienst, die cns Geryt`Smoutriem, onse clerc, gedaen ende bewijst heeft ende noch doen mach, gegeven ende bevolen hebben, geven ende bevelen mit desen brief, dat besienreampt van den tollen, grote ende cleyn, die te Woudrichem voir dese tijt gelegen hebben ende nu voirtaen tot Gorinchem liggen sullen, mit sulken nutscip ende profijt, als Aelbrecht Scutmouwe ende andere besienres dair voirtijts aff gehadt hebben, te bewaeren off te doen bewaeren als voirtijts custumelic heeft geweest. Dit sal gedueren twee jair lanch na datum des brieffs ende daerenteynden tot onsen wederseggen toe; alle dinc sonder argelist. In orconde desen brieve ende onsen zegel hieran gehangen.

Gegeven in onsen leger voir Leyden, opten yersten dach van Julio int jair XX.

Afschr, - Leenkamer Holland, no. 324c, fol. 87 verso.

Litt.: Inleiding, blz. 62.

278. JAN VAN BEIEREN BEVEELT ZIJN DIENAAR KILLEMOY, OM DE MISDADIGE ELEMENTEN, DIE HOLLAND EN ZEELAND ONVEILIG MAKEN, IN HET LAND VAN ALTENA OF WAAR ZIJ ZICH ANDERS MOGEN OPHOUDEN, TE VANGEN.

1422 December 12.

Gedrukt: Van Mieris, IV, blz. 666,

279. JAN VAN BEIEREN BEVEELT ZIJN AMBTENAREN, DE INWONERS VAN (O.A.) ALTENA, DIE WEIGEREN TE HELPEN BIJ HET BEDIJKEN VAN DE GROOTE WAARD, TE ARRESTEEREN EN HUN GOEDEREN IN BESLAG TE NEMEN, WANNEER ZIJ IN HET GEBIED VAN DEN HERTOG KOMEN, ZOOLANG ZIJ NIET DE REDELIJKERWIJS VAN HEN TE VERLANGEN HULP BIEDEN, BESTAANDE IN HET BEDIJKEN VAN 3000 MORGEN.

1423 April 24.

Gedrukt: Van Mieris, IV, blz. 672.

Litt.: Prfschr., blz. 24.

280. JAN VAN BEIEREN LAAT AAN DROSSAARD, BALJUW, SCHOUT, BURGEMEESTEREN, SCHEPENEN EN DE GEHEELE GEMEENTE VAN WOUDRICHEM WETEN, DAT HIJ NIET WENSCHT TE DULDEN, DAT ZIJ WEIGEREN TE HELPEN BIJ HET BEDIJKEN VAN DE GROOTE WAARD EN DAT HIJ ZICH NIET AANSPRAKELIJK STELT VOOR DE GEVOLGEN VAN DIE WEIGERING.

1423 Juli 27.

Gedrukt: Van Mieris, IV, blz. 688.

Litt.: Prfschr., blz. 24.

281. EENIGE PERSONEN VERKLAREN, DAT ZIJ NAMENS HET LAND VAN ALTENA MET JAN VAN BEIEREN, JACOB VAN GAESBEEK, DE STEDEN DORDRECHT EN GEERTRUIDENBERG EN DE GROOTE WAARD ZIJN OVEREENGEKOMEN, DAT HET LAND VAN ALTENA, UIT GUNST EN GEHEEL ONVERPLICHT, MET EEN BEDRAG VAN 5000 BEIERSCHE GULDENS ZAL HELPEN BIJ HET BEDIJKEN VAN DE GROOTE WAARD. ZIJ BELOVEN IN LEISTING TE ZULLEN GAAN, WANNEER DEZE BELOFTE NIET WORDT NAGEKOMEN.

1423 Augustus I3.

Gedrukt: Van Mieris, IV, blz. 694.

Litt.: Prfschr., blz. 24.

282. BURGEMEESTEREN, SCHEPENEN EN RADEN VAN DORDRECHT EN GEERTRUIDENBERG EN HOOGHEEMRADEN BEKENNEN, DAT DE INWONERS VAN HET LAND VAN ALTENA, UIT GUNST EN GEHEEL ONVERPLICHT, MET EEN BEDRAG VAN 5000 BEIERSCHE GULDENS HEBBEN GEHOLPEN BIJ HET BEDIJKEN VAN DE GROOTE WAARD. MOCHT HET LAND VAN ALTENA TE EENIGER TIJD OVERSTROOMD GERAKEN, DAN ZAL DE GROOTE WAARD HARERZIJDS BIJ HET WEDER BEDIJKEN TE HULP KOMEN.

1423 Augustus 13

Gedrukt: Van Mieris, IV, blz. 693.

Litt.: Prfschr., blz. 24.

283. BIJ VONNIS VAN RECHTER EN HEEMRADEN VAN GIESSEN WORDT BESLIST, DAT DE DROSSAARD VAN HET LAND VAN ALTENA BESCHERMD ZAL WORDEN IN HET BEZIT VAN EENIGE TIENDEN TE GIESSEN, TOEBEHOORENDE AAN OUDMUNSTER, WELKE TIENDEN DOOR DEN DROSSAARD IN PANDING GENOMEN ZIJN VOOR HETGEEN HET KAPITTEL VERSCHULDIGD IS UIT HOOFDE VAN DEN DOOR HET LAND VAN ALTENA TE GEVEN FINANCIEELEN STEUN BIJ DE BEDIJKING VAN DE ZUIDHOLLANDSCHE WAARD.

1424 Maart 1.

Ic, Lenel ¹) Aerts soen van Baex, bastaert, richter in den ghericht van Ghiessen, ende met mi Jan Kuyst Jan Aernt Wielen soen, Roelof Kuyst Jan Eghen soen, Dirc Rommel Jacop Godevaerts saen ende Dirc Ghijsbrechs soen, als heemraders, doen cont allen luden, dat ghepandt is van mijns liefs heren weghen van Huern ende van Dircs weghen van Hitekelem, drossaet dslands van Althena aen eiken merghen lands, gheleghen in den ghericht van Giessen tien leuwen tottcr dijckaedsen behoef van Zuythollant, ghelikerwijs als mijn lieve here van Huern ende sijn goede lude uut stede ende uten lande den goeden luden van Dordrecht ende van Zuythollant gheloeft hebben. Ende wie die tien leuwen voersc. niet en betaelden binnen viertien daghen na datse ghepandt waren, soe soude Dirc van Huekelem, drossaet voersc. die tien leuwen voern. uutlegghen op sijn achtscat ghelt ende op sijn sestienscat pande, want dat voer mijns liefs heren teghenwoerdicheit sijn ghemein ondersaten uut stede ende uten lande ende die gheerf de verwilkoert hebben ende dat met vonnis sijnre mannen ghewijst is, daer die pande af volstaen sijn ende darenteinden gheeyghent is ende sijn drie verbodingen met recht ghedaen sijn ende teinden den verboden gheprijst is van den richter ende den heemraet voersc. aen der heren tienden van Oudemunster, dat is te weten aen dertiendalven merghen tienden, gheleghen in den ghericht van Giessen opten Enghe, opten Nyscit, opten Weindacker ende die Musschentienden, den merghen voer hondert hollantsche gulden, opten Enghe aen die oestside in, als van vier hoeven ende twee merghen tienden, die die heren van Oudemunster voersc. hebben in den ghericht van Giessen, daer haer summe af loept vier merghen een hont ende achtien roeyen tienden, daer hem den loss af gheboden is met recht ende want sijs niet gheloeft en hebben, soe wijsde vonnis der heemrader, dat die heer van den lande Dirc van Htitekelem den drossaet voersc. een waer wesen sal soe het van dijcrecht is, alle craft, ghewelt ende onrechte hande af te doen van der voern. tienden.

In kennissen der waerheit soe heb ic Lenel van Baex, bastaert, richter voersc., desen brief open bezeghelt met minen zeghel over mi ende mede over den heemraet voern. om haerre beden wil, overmids ghebrec haerre zeghelen. Ghegheven int jaer ons Heren dusent vierhondert ende vierentwyntich, des Woensdaghes na sente Mathijsdach apostel.

Met uithangend zegel in groene was.

Oorspr. - Rijksarchief te Utrecht, Oudmursier, 2e afd., no. 627.

Litt.: Inleiding, blz. 102, noot 4.

¹) Het is niet onmogelijk, dat men moet lezen: Level i.p.v. Lenel.

284. DE RECHTER VAN DE WERKEN OORKONDT, DAT TEN OVERSTAAN VAN DEN GEWAARDEN RECHTER EN HEEMRADEN DE PRIESTER JACOB BOEY MET ZIJN GEKOREN VOOGD AAN DEN ABT VAN HET KLOOSTER MARIENCROON TE HEUSDEN TIEN EN EEN HALF MORGEN EN EEN HALF HONT LAND TE DE WERKEN IN EIGENDOM OVERDROEG. JACOB BOEY BELOOFDE HET KLOOSTER GEDURENDE JAAR EN DAG TE VRIJWAREN.

1425 Augustus 29

Ic Gheryt die Hoghe, richter in den ghericht van der Werken, doe kont allen luden die dezen brief zullen zien of horen lezen, dat mi aenghebracht heeft Corstiaen van Herwinen, bastairt, dat hi dair over was als een ghewairt richter in den ghericht voirsz, ende niet hem Claes van Malsen, Adriaen Jan Aerntszoens zoen, Wouter Ghevaert ende Hughe Jacobszoen als heemradere, dat voir ons (lees: hem) quam her Jacob Boey, priester, met zinen ghecorenen voecht die hem met recht ghegheven was, ende gaf over een vrij ghift heren Jan van Goch, abdt des cloosters van sente Mariencroen tot Huesden tot behoef des cloosters voirsz. van elftalven merghen lants, gheleghen in den ghericht van der Werken vcirsz. ende van een half hont, van welken lande voirsz. vijf merghen ende een half hont gheleghen zijn in die Lyenissche hoeve ghemeyn metten susteren van Almkerc ende sestalve merghen lants zijn gheleghen tusschen erve Diric Rutghairtszoens oestwairt aen deen zide ende vaestwairt Willem Thonyszoens aen dander zide, also groot ende also cleyn als zij dair gheleghen zijn ende met allen horen toebehoren. Ende her Jacob met sinen voecht voirsz. verteech ende verhalmde opt erve voirsz. tot behoef des cloosters voirsz., als vonnisse der heemradere voirsz. wijsde ende recht is. Voirt gheloefde her Jacob met zinen voecht voirsz. dit voirseyde erve te waren jair ende dach, als men een vrij eyghen erve sculdich is te waren, ende alle voircommer ende voirplicht af te doen die men van rechts weghen sculdich is af te doen.

In kennesse der wairheyt hebbe ic Gheryt, richter voirn., desen brief open bezeghelt met minen zeghele. Ghegheven int jair ons Heren duser.t vierhondert ende vijf ende twyntich, op sente Jansdach decollatio.

Met uithangend zegel van Gerrit de Hoghe in groene was.

Oorspr. - Archief van het klooster Mariëncroon te Heusden, no. 39.

In dorso staat: Wercken. Littera I ac precipua.

Gehecht aan den brief d.d. 1411 Juni 16.

Litt.: Inleiding, blz. 87.

285. VOOR SCHEPENEN VAN WOUDRICHEM GEEFT PASTOOR JAN BOEYE AAN WILLEM BARNIER EEN HUIS TE WOUDRICHEM IN RECHTEN ERFENIS.

1432 April 11.

[Wij] Ghisebrecht Neyse Aerntssone ende Everaet Keye Janssoae, scepen tot Woudrichem, orcanden met desen brieve, beseghelt met onsen scghelen, dat her Jan Boeye, cureyt tot Woudrichem, verlyede ende gaff Willem Barnier Ghisebrechtssone tot enen rechten crftijns die huus ende hofstat daer Lisabetten huus ende hofstat Aernt Jan Noydensoens dochter is gheleghen aen die een side oestwaert ende Roelofs huus ende hofstat van Lent aen die ander side westwaert cm enen hertoghe Aerntsgulden tsjaers, voer desen tijt geslaghen off payment daarvoer alsoo goet, welken gulden tsjaers erfeliken voerseyt die hem Willem Barnier voerscr. gheloeft heeft ende ghelovede te betalen alle jaer tot Meye off binnen viertien daghen claer naest comend‚, in deser vorwaerden ende gheloeften, dat is te weten: en gave hi hem jaerlijcs ende erfelijc sinen voersproken tijns dan niet, dat her Jan Boeye sal moghen aenvaen die voerseyde huus ende 1lofstat als sijn eygheli goet ende kcren in sinen orbaer sonder yemans wedersegghen.

Ghegheven int jaer ons Heren viertienhondert twee ende dertich, opten elften dach in Aprili.

Met uithangend zegel van Gijsbrecht Neyse in groene was; dat van Everard Keye verloren.

Oorspr. - Archief van het klooster Mariëndonk buiten Heusden, no. 82.

In dorso staat, behalve het een en ander dat niet meer leesbaar is: Donck prope Heusden. Woudrighem.

Met transfix d.d. 1460 Mei 5

286. JACOBA VAN BEIEREN GEEFT HET VOORMALIGE TOLHUIS TE WOUDRICHEM AAN FLORIS VAN KIJFHOEK IN VRIJEN EIGENDOM.