van....... Rijswijck-Rijswijk-Reijswijck-Riswijck-Rijswick-Rijsewijk-Rijzewijk-Riswick
Het dorp Rijswijk, nu behorend bij de gemeente Woudrichem, gelegen aan de dijk van de - sinds 100 jaar afgedamde - Maas heeft zijn naam gegeven aan een uitgebreide familie die, voor zover we het nu kunnen overzien, haar oorsprong vindt in een lid van de familie van Altena die in een tijd dat er buiten de kloosters nog maar weinig werd opgeschreven, ontginningen ter hand nam in het gebied van het huidige dorpje Rijswijk. Helaas zijn er uit die tijd geen geschreven bronnen beschikbaar, zodat veel van wat over deze periode beweerd wordt, op speculatie berust.
Uit de naam valt echter wel af te leiden wanneer dat gebeurd moet zijn, want plaatsen met "wijk" werden allen gesticht tussen 1100 en 1200. Dat geldt niet alleen voor Rijswijk, maar ook voor Uitwijk, Zandwijk, Wijk en Hontwijk, alle gelegen in de zelfde streek.
Niet lang daarna, zo rond 1250, kennen we de eerste naam uit een geschreven bron: Heijman van Rijswijck, ridder, heer van Rijswijck.
Gedurende ruim 200 jaar bekleedden leden van het oude geslacht van Rijswijck het ambt van ambachtsheer van de gelijknamige plaats. In dezelfde periode kwamen in de hertogdommen Gelre, Brabant en Kleef en in het graafschap Holland diverse naamdragers van Rijswijck voor die allen als wapen de twee afgewende zalmen voerden. Mogelijk is de familie van Rijswijk te Venray e.o. op een van dezen terug te voeren.
In 1436 koopt Glimmer Janszoon het huis te Rijswijk met alle rechten en plichten van de laatste ambachtsheer uit het oude geslacht, Roeloff van Rijswijck. Vervolgens zien we dat Glimmers kinderen zich ook "van Rijswijck" gaan noemen.
Halverwege de 16e eeuw vererft via Floris Sweersdochter van Rijswijck het huis te Rijswijk over op haar zoon Cornelis van Clootwijk, waarmee de ambachtsheerlijkheid verdwijnt uit de familie van Rijswijck.
Inmiddels hadden diverse nakomelingen van Glimmer Jansz. zich verspreid over de toenmalige gewesten. Zo was Cornelis Jansz. van Rijswijck kastelein van Medemblik in het Noorderkwartier (het huidige Noord-Holland), Jacob Willemsz. van Rijswijck kapitein van Sluis in Zeeuws-Vlaanderen, Johan van Rijswijck kapitein van Zwolle, Frans van Rijswijck kastelein van Herlaer in Brabant en Joost van Rijswijck burgemeester en schout van Gorinchem. In Zierikzee hadden de kinderen van Maria Jansdr. van Rijswijck de naam van hun moeder aangenomen en hun nakomelingen zouden tot in de 18e eeuw belangrijke posities in Schouwen en Duiveland bekleden.
Otto Jansz. van Rijswijck had ook het Land van Altena verlaten en was in het land van Heusden gehuwd met Janna van Heeswijck. Zij was de erfdochter van het gelijknamige geslacht dat uitgebreide bezittingen en rechten bezat in die streken.
Allen die behoren tot deze familie van Rijswijk zijn nakomelingen van dit echtpaar, daar de andere takken in de loop van de 17e en 18e eeuw zijn uitgestorven. Aanvankelijk blijven hun nakomelingen in het Land van Heusden wonen, maar vanaf de tweede helft van de 17e eeuw verspreidt deze familie zich over het gehele land en daarbuiten.
De kern van deze genealogie wordt gevormd door de gegevens zoals ze in 1988 zijn gepubliceerd in het Genealogisch Tijdschrift voor West- en Midden Brabant en de Bommelerwaard door de hoofdredacteur Piet Sanders te Eindhoven. Sindsdien zijn de gegevens in deze genealogie voortdurend aangevuld en zonodig gecorrigeerd. Sommige generaties bestaan nu uit meer dan tweehonderd gezinnen.
De naam van Rijswijk spel ik tot de negende generatie als "van Rijswijck", zoals zij werd geschreven tot het begin van de 18e eeuw. In de loop van de 18e eeuw werd de naam ook geschreven als: Rijsewij(c)k, Rijzewijk(c)k, Reijsweijk, Rijsweijk etc. etc. Om allerlei gedoe te vermijden schrijf ik in de periode van ca. 1700 tot 1814 de naam dan ook als "van Rijswijk". Er bestonden nog geen spellingregels en iedereen schreef maar zoals hem dat goeddunkte. Na de invoering van de burgerlijke stand schrijf ik de naam (vanzelfsprekend) zoals hij geschreven wordt bij de geboorte-aangifte. Een uitzondering heb ik gemaakt in de genealogie van de familie van Rijswijk te Venray en een tak van de familie van Rijswijk te Oisterwijk in België, omdat daar de naam "van Rijswijck" ook na de invoering van de burgerlijke stand is blijven voortbestaan
Een van mijn doelen is om zoveel mogelijk bronnen te publiceren. Meestal zijn deze te vinden in de archieven. De archieven die ik heb geraadpleegd zijn:
In deze archieven zijn diverse typen bronnen te doorzoeken:
- Bestuurlijke Archieven (op deze site afgekort met Plaatsnaam +D (van Dorpsbestuur))
- Oud Rechterlijke Archieven (afgekort met Plaatsnaam +R)
- Notariele Archieven (afgekort met Plaatsnaam + N)
- Particuliere Archieven (van de naam heb ik een leesbare verkorting gemaakt)
- Cijnsboeken. Deze worden bij elk aangegeven cijnsplichtig onroerend goed van onderen naar boven gelezen.
- Kerkelijke Archieven. Ik geef ze aan als RK als het om Rooms Katholieke, en NH als het om Nederduits Gereformeerde bronnen gaat.
- Doop-, trouw-, en begraafboeken (als er geen bijzonderheden zijn heb ik ze verder niet vermeld)
- Burgerlijke stand en bevolkingsregisters (ook alleen vermeld in bijzondere gevallen).
Andere bronnen zoals privedocumenten en foto's worden in dank aanvaard en als ze een nuttige aanvulling vormen, worden ze zeker ook op de website gezet.
Overname website
Ben van Rijswijk heeft in augustus 2015 het beheer van de website overgedragen aan Remco van den Heuvel.De website zal worden aangevuld met nieuwe feiten. Zie hier de meest recente aanvullingen.
Het wapen van deze familie van Rijswijk
Het wapen van de Heeren van Rijswijck kennen we slechts zonder kleuraanduiding. In de heraldische verzamelingen, zoals Het Armorial Général van J.B. Rietstap staat het wapen alsvolgt beschreven:
In rood twee zilveren zalmen verticaal geplaatst en afgewend naast elkaar met de koppen omhoog. Het helmteken bestaat uit de twee zalmen uit het schild doch met de koppen omlaag.
Volgens de heraldische collectie van het Centraal Bureau voor Genealogie zegelden met dit wapen:
- Jan van Rijswijck, 1312, ridder, land van Altena;
- Willem van Rijswijck, 1413, leenman van het Bollertsgoed ter Horst in het Kerspel van Angerlo. Willem bezweert in 1435 een overeenkomst tussen ridderschap, knechten en steden van Gelre en sluit in 1436 als knecht van het land van de Veluwe een overeenkomst met de graaf van Gelre;
- Gerrit van Rijswijck, 1473, borg voor ridder Willem Buchorst, drost van de Veluwe;
- Willem van Rijswijck, bastaard, verkoopt in 1474 een stuk land geheten den Brenter, gelegen in Velperbroek. Hij voert twee zalmen over een schuine streep heengaande. Zijn broer Gerrit die met hem zegelt, voert hetzelfde;
- Jan van Rijswijck, 1487, in het Land van Altena, vermoedelijk te Woudrichem;
- Willem van Rijswijck, 1530, magescheidtsvriend bij leden van de fam. van Heeckeren;
- Jan van Rijswijck, 1544, wonend te Leiden;
- Gerrit van Rijswijck, 1558, Gelders leenman;
- Mr. Joost van Rijswijck;
- Gerrit van Rijswijck, 1560-1665 en 1572, vermeld als schepen van Arnhem en in 1577 als geërfde van de Veluwezoom;
Het wapen met de twee afgewende zalmen werd eerder gevoerd door het geslacht van Altena. Omdat men in de Middeleeuwen gemakkelijk van naam veranderde, zie bijv. bij de kinderen van Ave, maar het familiewapen altijd trouw bleef, is het niet uit de lucht gegrepen te veronderstellen dat het geslacht van Rijswijck op enigerlei wijze afstamt van het geslacht van Altena, evenals de geslachten van Giessen en van Emmickhoven, die ook twee afgewende zalmen in hun wapen voerden. Hoe deze afstamming heeft plaatsgevonden en wanneer dit is gebeurd, is waarschijnlijk niet meer te bewijzen. Zoals in die tijd de gewoonte was, werden jongere zonen er vaak op uit gestuurd om elders een bestaan op te bouwen met hun erfdeel en dat is misschien met de voornoemde geslachten ook zo gegaan.
Gevat in een gekartelde schildzoom komen we de twee afgewende zalmen ook tegen in het wapenzegel van Jan Glimmerz. van Rijswijck. We vinden het o.a. terug hangend aan een charter van de Heer van Altena uit 1452. De gekartelde schildzoom duidt erop dat het wapen afkomstig was van zijn moeders kant.
Ik heb het wapen in 1999 laten registreren bij het CBG in de kleuren rood op zilver (ik was toen nog niet op de hoogte van het bestaan van een ander wapen, zie hieronder). Zie hier voor het registratiedocument.
Nadien kreeg ik van Greetje Vermeulen-van Rijswijk een kopie van een bestaand familiewapen. Zie hier voor een afbeelding van dit wapen, dat circuleerde in haar tak van het geslacht van Rijswijk.